جهانگیری در متن٬ رئیسی در حاشیه

زیتون- مهدی تاجیک: نخستین مناظره تلویزیونی کاندیداهای ریاست‌جمهوری با نتیجه‌ای غیرمنتظره همراه بود و اسحاق جهانگیری که از او به عنوان «‌کاندیدای پوششی» یاد می‌شود در اغلب تحلیل‌ها به عنوان پیروز مناظره شناخته شده است. پس از او محمدباقر‌ قالیباف و حسن روحانی در بحث‌ها بیشتر دیده شدند و سه کاندیدای دیگر یعنی ابراهیم رییسی٬ مصطفی میرسلیم و مصطفی هاشمی‌طبا در حاشیه قرار داشتند.

روز درخشان جهانگیری

نگاهی به شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهند که کاربران از پرفروغ بودن نحوه حضور جهانگیری جا خورده‌اند و انتظار نداشتند که او با این قدرت در مناظره‌ حاضر شود. اغلب تحلیل‌ها پیش از انجام این مناظره بر این بود که نزاع کلامی اصلی بین حسن‌ روحانی- قالیباف و رییسی دربگیرد. حملات غیرمنتظره جهانگیری در مناظره باعث برخی شایعات مبنی بر احتمال حضور جهانگیری تا روز رای‌گیری شده است.

مناظره‌های بعدی ممکن است مسیر حرکت نامزدها و شاخص محبوبیت و رای‌آوری آنها را تغییر دهد ولی اگر روند به همین منوال پیش برود این احتمال را باید در نظر داشت که ممکن است ابراهیم رییسی در نهایت ناگزیر به کناره‌گیری به نفع قالیباف شود

خبرگزاری تسنیم در همین زمینه مدعی شده است که «فعالیت‌های ستاد انتخاباتی اسحاق جهانگیری پس از حضور ضعیف روحانی در مناظره‌‌ها با تصمیم اصلاح‌طلبان بزودی آغاز می‌شود.» هنوز هیچ چهره اصلاح‌طلبی این ادعا را تایید نکرده است اما یک گزارش رسیده به زیتون حاکی است که حزب کارگزاران سازندگی دست‌کم در استان خراسان اقدام به فعال‌سازی ستاد برای جهانگیری کرده است و البته از نیروهای علاقه‌مند به فعالیت خواسته است که در هماهنگی کامل با ستاد روحانی باشند. حسین مرعشی از اعضای حزب کارگزاران در عوض با دفاع از نحوه مناظره جهانگیری٬ گفته که «مناظره اول نشان داد دولت روحانى مردان بزرگى چون جهانگیرى دارد. این جبهه اصلاحات است که رییس‌جمهور ایران را تعیین مى کند.»

گفتمان عاریه‌ای

قالیباف به رغم آن که در اغلب بحث‌ها مورد حمله از سوی روحانی و جهانگیری قرار گرفت اما در میان کاندیداهای اصول‌گرا او تنها کسی بود که سعی می‌کرد یک گفتمان را نمایندگی کند. گفتمانی که قالیباف از آن دفاع می‌کرد بر مدار عدالت اجتماعی استوار بود و می‌توان آن را امتداد گفتمان احمدی‌نژاد در سال ۸۴ دانست. مهم‌ترین ضعف قالیباف این بود که گفتمان و حتی کلید‌واژه‌هایش در این مناظره عاریه‌ای بود.
او مدعی شد که به جای منافع ۴ درصد بالای جامعه دنبال منافع اکثریت ۹۶ درصدی است و در جای جای مناظره هم روی حمایت‌اش از اقشار کم درآمد مانور می‌داد. ادعای او از دید منتقدان با اقدام‌هایی که وی در دوره یازده ساله صدارتش بر شهرداری تهران انجام داده است در تضاد قرار دارد. اتهام‌هایی نظیر اعطای وام‌های کلان کم بهره به مدیران شهرداری و اتهام فسادهای دیگر  باعث شده است که برچسب کاندیدای عدالت‌گرا به سینه او نچسبد.

ادعای  مهندسی انتخابات

انتخاب گفتمان عدالت‌گرایانه از سوی کاندیداهای اصول‌گرا را به صورت کلی می‌توان ناشی از استراتژی اصول‌گرایان برای حمله به دولت روحانی از ناحیه اقتصادی دانست.

ابراهیم رییسی دیگر کاندیدای اصول‌گرا هم در این مناظره از همین گفتمان دفاع کرد اما تحلیل‌هایی که پس از مناظره صورت گرفته است عمدتا اشاره به ناتوانی رییسی در اداره کردن بحث‌ها و ضعف در متوجه کردن مسیر مناظره به سمت خود دارد. عباس عبدی تحلیل‌گر اصلاح طلب هم با اشاره به این موضوع گفته که «مشکل دیگر رییسی و قالیباف این بود که سیاست احمدی نژاد را دنبال کردند بدون این که توانایی او را در جا انداختن این ایده داشته باشند لذا دستشان خالی است نمی توانند این سیاست را ادامه دهند.»

ذر مجموع مناظره نخست کاندیداها گرچه با نزاع‌های لفظی به ویژه میان اسحاق جهانگیری و محمدباقر قالیباف همراه بود ولی مناظره خیره‌کننده‌ای نبود

مناظره‌های بعدی ممکن است مسیر حرکت نامزدها و شاخص محبوبیت و رای آوری آنها را تغییر دهد ولی اگر روند به همین منوال پیش برود این احتمال را باید در نظر داشت که ممکن است ابراهیم رییسی در نهایت ناگزیر به کناره‌گیری به نفع قالیباف شود. در میان چهره‌های اصلاح‌طلبی که نسبت به نخستین مناظره انتخاباتی موضع‌گیری کرده‌اند نیز اهمیت قالیباف بیشتر تشخیص داده شده است. مصطفی تاج‌زاده در صفحه توییتر خود نوشته است که «دولت ۴ درصد قالیباف ترفند تازه دولت پنهان است. حزب پادگانی قصد دارد توجه مردم را از مهندسی انتخابات منحرف کند. بنظرم نوبت سخن گفتن من است.»

تاج‌زاده توضیح بیشتری درباره این موضع‌گیری نداده است ولی از فحوای نوشته او می‌توان فهمید که او از وجود یک سناریوی مهندسی انتخابات با هدف تغییر نتایج به سود کاندیدای اصول‌گرا سخن می‌گوید. در این نوع مهندسی احتمالا افزایش آرای کاندیدای نهایی اصول‌گرایان با رای توده‌های کم درآمد توجیه خواهد شد. البته هنوز قرینه‌ جدی برای این ادعا وجود ندارد و باید صبر کرد و دید که آیا تاج‌زاده یا سایر چهره‌های اصلاح‌طلب واقعا نشانه‌ها و دلایلی برای اثبات مهندسی انتخابات دارند یا نه.

مناظره‌ای که جان‌دار نبود

نحوه اداره جلسه مناظره و طرح سوالات هم با انتقادهایی از سوی کاربران در شبکه‌های اجتماعی همراه بوده است. برای مثال سوال‌هایی نظیر این که «برنامه شما برای تقویت ورزش پهلوانی چیست؟» یا «برنامه شما برای افزایش جمعیت چیست؟» به عنوان سوال‌هایی جهت دار معرفی شده‌اند چنان که گویی که حتما کاندیداها باید برای این مسائل برنامه داشته باشند. در مجموع مناظره نخست کاندیداها گرچه با نزاع‌های لفظی به ویژه میان اسحاق جهانگیری و محمدباقر قالیباف همراه بود ولی مناظره خیره‌کننده‌ای نبود و جهانگیری هم پس از انجام این مناظره در یک مصاحبه گفته‌است که مناظره‌ها باید جان‌دارتر باشد