زیتون- مهدی تاجیک: یکی از وجوه مشهود گفتمان اصول‌گرایان در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری را می‌توان تاکید آنها بر وعده‌های مشخص اقتصادی دانست. اصول‌گرایان پایگاه رای خود را در طبقه کم‌درآمد و حاشیه‌نشین تشخیص داده‌اند که وعده‌هایی همچون افزایش رقم یارانه‌های نقدی می‌تواند آنها را به وجد بیاورد و به پای صندوق‌های رای بکشاند.

در گفتمان اصول‌گرایی پیش از این مفاهیمی چون پاسداری از مذهب و انقلابی‌گری به عنوان کلیدواژه‌های انتخاباتی کاربرد داشت اما این جریان به تدریج تشخیص داده‌ است که بدون وعده‌های اقتصادی نمی‌تواند نظر پایگاه رای خود را جلب کند.

وعده‌های سر خرمن

دو کاندیدای اصلی جریان اصول‌گرا یعنی ابراهیم رییسی و محمدباقر قالیباف بر وعده‌های کاملا مشابه پافشاری می‌کنند. بالابردن میزان اشتغال و همچنین افزایش رقم یارانه نقدی در صدر وعده‌های آنها قرار دارد ولی رقم‌هایی که آنها وعده می‌دهند از دید اغلب کارشناسان اقتصادی هیچ نسبتی با واقعیت‌های بودجه‌ای در ایران ندارد.

دو کاندیدا هیچ برنامه‌ و راهکاری را هم مشخص نکرده‌اند که به وسیله آن بتوانند رقم یارانه‌ها را افزایش دهند. علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی علیرغم این که خود به اردوگاه اصول‌گرایان تعلق دارد به کاندیداها هشدار داده درباره وعده‌ اقزایش یارانه محتاط باشند. او گفته که «شرایط اقتصاد کشور بسیار پیچیده است و در وضعیتی نیستیم که عده‌ای وعده چند برابرکردن یارانه را به مردم بدهند.»

آن وعده‌های اخروی و ایدئولوژی مذهبی که پشتوانه رای اصول‌گرایان برای کسب رای سنتی‌-‌مذهبی‌ها در ایران بود حالا دیگر اثری ندارد و پایگاه رای آنها هم دیگر یک پایگاه مشخص و ثابتی نیست

به گفته وی:«سالانه یک‌میلیون و۵٠٠‌هزار‌میلیارد ریال یارانه در کشور داده می‌شود که با توجه به درآمدها و هزینه‌های دولت افزایش آن امکان‌پذیر نیست.» علی مطهری نایب رییس مجلس شورای اسلامی هم در هشداری مشابه گفته است که:«منابع برای افزایش یارانه نقدی وجود ندارد، مگر اینکه قیمت حامل‌های انرژی به دو یا سه برابر افزایش یابد.»

به گفته او:«افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز «فشار مضاعفی بر مردم وارد می‌کند که مجلس اجازه چنین اقدامی را به هیچ دولتی نمی‌دهد.»کاظم جلالی رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، نیز سه شنبه هفته گذشته گفته بود «نباید به شعور مردم توهین کرد، اینکه یارانه‌ها را وسیله قرار دهیم و به نوعی انتخابات را به مزایده بگذاریم، کار غلطی است».

بیگانه با عدد و رقم

عددهایی که کاندیداهای اصول‌گرا به عنوان یارانه پرداختی در دولت خود مطرح می‌کنند ممکن است برای طیف وسیعی از گروه‌های حاشیه‌نشین که به یارانه‌ها وابسته شده‌اند جذاب باشد. قالیباف گفته است که در صورت ریاست جمهوری رقم یارانه را به ۲۵۰ هزار تومان خواهد رساند.

ابراهیم رییسی هم گفته که رقم فعلی را دو یا سه برابر خواهد کرد. آنها امیدوارند که این وعده‌های مبتنی بر عدد تبدیل به پل پیروزی‌شان به سمت میدان پاستور تهران شود. وعده‌های اقتصادی کاندیداهای اصول‌گرا به افزایش رقم یارانه‌ها هم ختم نمی‌شود و ادعای ایجاد ۵ تا ۶ میلیون شغل از دیگر وعده‌هایی است که آنها بر آن پافشاری می‌کنند.

محمد علی نجفی، مشاور حسن روحانی در واکنش به این وعده گفته بود که برای ایجاد سالی یک میلیون شغل باید رشد اقتصادی کشور ۲۵ درصد باشد، در حالی‌که متوسط رشد سالانه ایران در چهار دهه گذشته فقط سه درصد بوده است. او قالیباف را متهم کرده بود که یا «اصول اولیه اقتصادی» را نمی‌داند یا به مردم «دروغ» می‌گوید.

پایگاه رای از دست رفته

قسمت دوم مناظره‌های تلویزیونی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری که قرار است جمعه این هفته انجام بگیرد بر موضوع اقتصاد متمرکز است و به نظر می‌رسد که بحث اشتغال و پرداخت یارانه‌ها از سرفصل‌های اصلی این مناظره باشد. انتظار می‌رود که حسن روحانی و اسحاق جهانگیری با استناد به آمار و واقعیت‌های بودجه‌ای امکان بالا بردن یارانه‌ها را رد کنند و وعده‌های کاندیداهای اصول‌گرا را زیر سوال ببرند.

اصول‌گرایان اما گریزی ندارند جز این که ارابه گفتمان خود را با وعده‌های اقتصادی بچرخانند. آن وعده‌های اخروی و ایدئولوژی مذهبی که پشتوانه رای اصول‌گرایان برای کسب رای سنتی‌-‌مذهبی‌ها در ایران بود حالا دیگر اثری ندارد و پایگاه رای آنها هم دیگر یک پایگاه مشخص و ثابتی نیست.

آنها برای رسیدن به حدنصاب پیروزی باید از بین گروه‌های اجتماعی دیگر هم یارگیری کنند و مثلا  نظر کم‌درآمدهایی را جلب کنند که قرابت فکری و ذهنی با اصول‌گرایان ندارند اما از بالارفتن میزان یارانه‌ها استقبال می‌کنند.

اتخاذ چنین سیاستی نیازمند ادبیات تمام عیار پوپولیسیتی در انتخابات است که این روزها از زبان قالیباف و رییسی به وضوح شنیده می‌شود. ادعای قالیباف مبنی بر این که وی حامی ۹۶ درصد محروم در برابر ۴ درصد زالو صفت است یا عکس‌های رییسی با افراد کم‌درآمد و محروم همگی جلوه‌هایی از این سناریو کسب رای از طریق طبقه کم بضاعت است. چنین سناریویی با تایید و همراهی آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی هم همراه است که در سخنرانی روز یکشنبه ( ۱۰ اردیبهشت) خود از کاندیداهای ریاست جمهوری خواسته بود رسیدگی به افراد محروم و فقیر را در صدر برنامه‌های خود قرار دهند.