سند ۲۰۳۰، انتخابات و سبک زندگی رهبر پسند

در آستانه انتخابات و در شرایطی که تقریبا تمامیت جریان موسوم به اصول‌گرای درون نظام به یک کاندیدای واحد رسیده‌اند، در شرایطی که جامعتین (جامعه روحانیت مبارز تهران و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) از سویی و جبهه پایداری از سویی دیگر بر سر ابراهیم رئیسی، که عضویت در هیئت مرگ در ارتباط با کشتار ۶۷ یکی از فجایعی است که با حضور او انجام شده، به وحدت رسیده‌اند و سید محمد حسینی، عضو شورای مرکزی «جمنا» نیز در در گردهمایی جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی، اساتید دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه استان اصفهان گفته است که احتمال اینکه قالیباف به نفع رئیسی کنار برود و بعد بدل به معاون اول دولت وی شود زیاد است. و در واقع در شرایطی که تمامیت خط اصول‌گرای نظام در برابر دولت مستقر صف‌آرایی کرده، این بار رهبر نظام نیز وارد عمل می‌شود به بهانه سند ۲۰۳۰ یونسکو باب نقد دولت را می‌گشاید و به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی‌ای انتقاد می‌کند که رئیس‌اش، رئیس‌جمهور حسن روحانی است. و به امضای سندی نقد می‌زند که کارگروه‌هایش در تاریخ ۲۵ شهریور سال خورشیدی گذشته به تصویب هیئت وزیران رسیده و تصویب‌نامه هیئت وزیران نیز به امضای اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت مستقر، دولت حسن روحانی و کاندید فعلی انتخابات ریاست جمهوری رسیده. کاندیدایی که هم به عنوان کاندید پوششی رئیس دولت یازدهم مطرح است و هم خود صراحتا از پایگاه اصلاح‌طلبی به نقد کاندیداهای جریان اصول گرایی دست زده است.

به همه اینها اضافه کنید که ویرایش اول «سند ملی آموزش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی ایران» در آذرماه ۱۳۹۵ منتشر شده است، (۱) و ایران نیز در ارتباط با این سند از  «حق شرط» خود استفاده کرده و آن را به مانند اکثر معاهدات بین‌المللی ایران در حوزه‌های اجتماعی و حقوق بشری مشروط پذیرفته است.

در واقع تصویب‌نامه کارگروه‌های آن و روند آن از ماه‌ها پیش مطرح بوده و روال قانونی خود را در ساخت قانونی جمهوری اسلامی طی کرده و حال آقای خامنه‌ای، کمتر از دو هفته مانده به انتخابات ریاست جمهوری و هم‌نوا با خط اصول‌گرای نظام که کمر به یک دوره‌ای کردن دولت مستقر در ایران بسته، طرح موضوعی میکند و خوراک هجوم به دولت را به نیروهای منتقد آن می‌دهد.

اما بگذارید زاویه نقد رهبر جمهوری اسلامی را نیز به این مسئله بسنجیم. به راستی رهبر نظام ولایی از کدام زاویه است که به نقد سندی دست می زند که هدفش «توسعه پایدار» کشورهای عضو سازمان ملل متحد ذکر شده است. علی قدیمی در مقاله‌ای در سایت بی‌بی‌سی فارسی با عنوان «سند آموزشی ۲۰۳۰ چیست و چرا رهبر ایران با آن مخالف است؟» توسعه پایدار را در ادبیات سازمان ملل این‌گونه معنا می‌کند: «در ادبیات سازمان ملل، توسعه پایدار یعنی «برآوردن نیازهای امروز بدون نادیده گرفتن نسل های آینده.» به زبان دیگر، توسعه پایدار به این معنی است که مراقب باشیم امروز همه منابع را برای توسعه استفاده نکنیم تا چیزی هم برای نسل‌های آینده باقی بماند. آلوده کردن محیط زیست، از بین بردن منابع طبیعی، و مهمتر از همه تغییرات اقلیمی هم زیر همین عنوان جای می‌گیرد.»(۲)

اما شاه‌بیت نقد رهبر نظام بر سندی که بر توسعه پایدار تاکید می‌ورزد سخنی است که ماه‌ها و شاید سال‌هاست ورد زبان سید علی خامنه ای، رهبر نظام جمهوری اسلامی شده است. مسئله او مسئله «سبک زندگی» است. او در همین سخنرانی (یکشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۶) در ارتباط با نقد خود در خصوص این سند می‌گوید: «این‌جا جمهوری اسلامی ایران است و در این کشور مبنا اسلام و قرآن است. این‌جا جایی نیست که سبک زندگی معیوب و ویرانگر و فاسد غربی بتواند اعمال نفوذ کند. در نظام جمهوری اسلامی پذیرش چنین سندی، معنا ندارد.»(۳)

تاکید بر شاه بیت «سبک زندگی» سال‌هاست که توسط رهبر نظام جمهوری اسلامی انجام می شود. طرح و بحث مسئله سبک زندگی ایرانی اسلامی. و این مسئله بارها توسط نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی تلاش شده تا تئوریزه شود. غلام‌علی حداد عادل در آذرماه ۱۳۹۵ در همایش ملی سبک زندگی آن را به اقتصاد مقاومتی (شاه بیت دیگر رهبر جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر) پیوند می‌زند و می گوید که آنها دو روی یک سکه‌اند. او می گوید: «بدون تغییر در سبک زندگی به اقتصاد مقاومتی دست پیدا نمی‌کنیم.»(۴)

در سال ۱۳۹۱ رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی در ارتباط با اهمیت مسئله سبک زندگی و تبیین نگاه خود می‌گوید: «ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم – که هدف انسان، رستگاری و فلاح و نجاح است – باید به سبک زندگی اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگاری معنوی اعتقادی هم نداشته باشیم، برای زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی، باز پرداختن به سبک زندگی مهم است. بنابراین مسئله، مسئله‌ی اساسی و مهمی است.»(۵)
و در همین راستاست که در همان سال پای مسئله کنترل جمعیت را پیش می‌کشد و می گوید که «من هم در خطای کنترل جمعیت سهیم هستم.« و همین سخنان او و نقدش به مسئله کنترل جمعیت که از دهه ۷۰ شمسی در ایران مطرح شد و سال‌ها طول کشید تا در میان مردم جا بیافتد، موجب می‌شود که ورود ابزارهای عمومی جلوگیری از بارداری به ایران ممنوع شود.

آیت‌الله خامنه ای اما در این سال‌ها و در این حوزه گام به گام به جلو آمده است. در سال ۱۳۹۳ مسئله برند پوشی را مطرح کرد و به آن نقدی زد. او سال گذشته شمسی نیز باز همین سخنان را تکرار کرد و در دیدار کارگران در هفته کارگر گفت که از این کلمه «برند» بدش می‌آید!

اردیبهشت ۱۳۹۵ ابراز نظر دیگری از سوی رهبر جمهوری اسلامی در خصوص «سبک زندگی» نیز صورت می‌گیرد. رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با فرهنگیان و دانشجویان به مناسبت روز معلم، این بار آموزش زبان انگلیسی را هدف قرار می‌دهد و می گوید که زبان علم فقط انگلیسی نیست. او می‌گوید که «اصرار بر ترویج انحصاری انگلیسی ناسالم است» و «نمی‌گویم از فردا آموزش انگلیسی را تعطیل کنیم، اما بدانیم چه می‌کنیم.» و این حرف در شرایطی است که به گزارش پایگاه اطلاعاتی Research Trends درصد بسیار بالایی از تولیدات علمی جهان به زبان انگلیسی است.

رهبر نظام که از روابط خصوصی مردم آغاز کرده، به پوشش آن‌ها و بعد به آموزش آنها رسیده در همین‌جا هم متوقف نمی‌شود. او باز در اظهار نظری تفریحات شهروندان ایرانی را نیز هدف قرار می‌دهد و این بار به سراغ آنتالیا در ترکیه می‌رود و می گوید که «آنتالیا شهر فسق و فجور است» و سفر به آنجا را حرام و مصداق «سفر باطل» معرفی می کند که موجب «اتمام نماز» می‌شود.

سال گذشته و مسلسلی از اظهار نظرهای رهبر نظام ولایی در خصوص سبک زندگی و ایضا برگزاری همایش ملی سبک زندگی در آذر ماه سال گذشته و سخنرانی حداد عادل که ذکرش پیشتر رفت نشان می‌دهد که خامنه‌ای در مسیر خود به شدت بر این مسئله حساس شده است و می‌خواهد به کنترل سبک زندگی مردم مبادرت بورزد. امری که از پیش و بالاخص با وجود شبکه‌های اجتماعی و روند جهانی شدن (به نظر نگارنده) محکوم به شکست است. اما این تلاش به هر حال از سوی بالاترین مقام حکومت ایران و نزدیکان او انجام می‌شود.

با آنچه ذکر شد، حال می تواند فهمید که چرا سید علی خامنه ای، رهبر نظام جمهوری اسلامی تا این حد به مسئله سبک زندگی حساس شده و از سند ۲۰۳۰ یونسکو که با طرح ۱۷ هدف اصلی، مسئله توسعه پایدار را مطرح کرده چنین برداشتی را داشته است.

در واقع علاوه بر مسائل مربوط به برابری جنسیتی (هدف اصلی ۵ سند) که قطعا هسته سخت جمهوری اسلامی با آن مخالفت می‌کند و بحث جداگانه‌ای می‌طلبد، محور نگاه رهبر نظام و شواهدی که در فوق ذکر شد مسئله سبک زندگی است. به احتمال بسیار رهبر نظام ولایی بر این اندیشه است که سند ۲۰۳۰ یونسکو از سویی و تغییرات سبک زندگی مردم ایران بر اثر تغییرات فرهنگی، شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات گسترده از سوی دیگر مردم را از آن سبک زندگی مورد نظر او که تضمین‌کننده آن اقتصاد مقاومتی از نگاه اوست دور می‌کند و قطعا بر گرده مردمی که دیگرگونه زندگی می‌کنند، دیگر گونه می‌اندیشند و دیگرگونه رفتار می‌کنند نمی‌توان حاکمیت تمام عیار اقتدارگرای ولایت‌فقیه را تحمیل کرد.

و علاوه بر این، در آستانه انتخابات خامنه‌ای فرصت‌گزینی جدیدی نیز کرده است. او با این حرف اخیر در ارتباط با این سند بیش از یک هدف را مراد کرده. هم برابر جنسیتی (که باید مجزا بحث شود و شواهد بسیارش در گفتمان حکومتی در کنار هم قرار بگیرد)، هم سبک زندگی و هم دولتی که تلاش کرده این مسئله را بپذیرد (روحانی و جهانگیری) را هدف کند. این در واقع نقض اصل بی‌طرفی رهبر جمهوری اسلامی است که سال‌هاست (و شاید از همان روز اول تشکیل این نظام) که توسط رهبران جمهوری اسلامی نقض شده و می‌شود.

سند ۲۰۳۰ یونسکو و سند ملی آموزش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی این بار ملعبه دست رهبر نظام جمهوری اسلامی شده تا پس از ماه‌ها با استفاده از آن به حسن روحانی و تیمش بتازد و خوراکی برای تندروهایی چون حسن عباسی و امثالهم فراهم آورد که سنگین‌ترین حملات را به دولت مستقر بکنند و تلاش کنند تا دولت را یک دوره‌ای کنند. اما مسئله نقد این اسناد فقط کارکرد انتخاباتی ندارد. اینجاست که باید توجه داشت و در پسا انتخابات هم مراقب بود تا حکومتی که به امثال کره شمالی به عنوان الگوی خود نظر دارد، به سمتی نرود که بخواهد جامعه‌ای یک‌دست با اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی ایرانی اسلامی مورد نظر آقای خامنه‌ای و آقای حداد عادل بسازد. باید مراقب بود.

ارجاعات:

۱- http://cbo.ir/sites/default/files/attach/news/final2030-melli.pdf
2- http://www.bbc.com/persian/iran-features-39835884
3- http://tejaratemrouz.ir/fa/news/20989/%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D8%AE%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B9%D8%B8%D9%85-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AF-2030-%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3%DA%A9%D9%88
4- http://www.yjc.ir/fa/news/5885546/%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D9%88-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B3%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF
5- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21293