زیتون– وزارت امور خارجه آمریکا برای نخستین بار «کتاب اسناد» دخالت این کشور در کودتای ۲۸ مرداد علیه دکتر محمد مصدق را پس از ۶۴ سال منتشر کرد. این بخش از اسناد ۱۵ ژوئن و بر اساس قانون اسناد طبقه بندی شده آمریکا منتشر شده است.

در این اسناد که مربوط به مکاتبات محرمانه سفارت آمریکا در تهران با وزارت امور خارجه این کشور و سازمان جاسوسی سیا است، به وضوح از نقش مستقیم آمریکا در مدیریت این کودتا و کنار زدن دولت منتخب دکتر مصدق پرده‌برداری شده است.

وزارت خارجه آمریکا در سال گذشته میلادی اجازه انتشار کتاب اسناد کودتای ایران را نداده بود. این وزارت در سال ۱۹۸۹ میلادی کتاب اسناد مربوط به روابط ایران و دولت دوایت آیزنهاور را منتشر کرد که اسناد کودتا در آن گنجانده نشده بود. آن اقدام بحث برانگیز اعتراضات زیادی را در پی داشت. به همین علت در سال ۱۹۹۲ کنگره آمریکا، وزارت امور خارجه را موظف کرد که تاریخ دیپلماسی ایالات متحده را به طور «جامع، دقیق و قابل اعتماد» چاپ کند.

این مجموعه اسناد که ۳۷۵ قطعه سند را شامل می شود نشان می دهد که آمریکا مستقیما در سرنگونی دولت منتخب محمد مصدق و حمایت از دولت زاهدی ایفای نقش کرده است. بر اساس این اسناد، واشنگتن برای سرنگون کردن دولت مصدق برنامه ریزی داشته و کودتا را مستقیما مدیریت کرده است.
در سند شماره ۱۹ مستقیما به نقش ابوالقاسم کاشانی، روحانی متنفذ هم عصر دکتر محمد مصدق اشاره شده است.

Document 19: CIA, memo from Kermit Roosevelt to [Excised], October 20, 1953
Source: CIA Freedom of Information Act release
Roosevelt notes a meeting between the new prime minister, Zahedi, and Ayatollah Kashani, a politically active cleric and once one of Mosaddeq’s chief supporters. Kashani reportedly carps about some of his former National Front allies. Roosevelt concludes Zahedi wants “split” the front “by wooing Kashani away.”

در یکی دیگر از این اسناد، رابط سیا و سفیر آمریکا در تهران در یک پیام محرمانه با اشاره به نزدیکی سرنگونی دولت مصدق، از دولت وقت آمریکا می‌خواهد پس از روی کار آمدن زاهدی فورا ۵ میلیون دلار بودجه برای کمک به دولت او اختصاص دهد.

این اسناد در قالب ۴ محور کلی شامل «تلاش‌های آمریکا برای بررسی دولت مصدق از فوریه ۱۹۵۱ تا فوریه ۱۹۵۲»، «بحران سیاسی جولای ۱۹۵۲ ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در آگوست ۱۹۵۳» و «روزهای پس از عملیات آژاکس از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴» منتشر شده اند.

همچنین در یکی دیگر از ۳۷۵ سند منتشر شده، سفیر آمریکا از محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران، می‌خواهد در بیانیه‌ای از ارتش و مردم بخواهد دستورات زاهدی را اجرا کنند.

وزارت خارجه آمریکا پیش از این با وجود اثبات دخالت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد و اعتراف برخی مقامات این کشور به نقش داشتن واشنگتن در این کودتا، از برداشتن طبقه‌بندی این اسناد به رغم اصرار تاریخ‌نگاران و اتمام زمان محرمانگی آنها خودداری کرده بود.