دولت روحانی زیر آتشِ سپاه

زیتون-‌سینا پاکزاد: اطلاعیه هفته گذشته سپاه در رد اظهارات وزیر اطلاعات مبنی بر نقش‌آفرینی این وزارتخانه و شورای‌عالی‌امنیت ملی در حمله موشکی به دیرالزور، کنایه اقتصادی حسن روحانی به سپاه و معرفی این نهاد به‌ عنوان دولت تفنگ‌دار، تاکید روحانی بر رای مردم و رد نظر وی از سوی مخالفانش، شعار علیه رییس‌جمهور و معاون اول دولت در جریانِ راهپیمایی «روز قدس» و ادامه انتقادات از دولت به‌خاطر سند ۲۰۳۰ از سوی آیت‌الله خامنه‌ای و ائمه جمعه نشانه‌های آشکاری از پدید آمدن تقابل میانِ دولت و رییس‌جمهور و نهادها و چهره‌های زیر نظر دستگاه رهبری است.

پول و زور

«اگر تفنگ، پول، روزنامه، سایت و تبلیغات یک جا جمع شود حتما فساد درست می‌شود پس دنیا عقلش رسیده است که این قدرت‌ها را تفکیک کرده است… اگر اطلاعات، تفنگ، پول، سرمایه، سایت، روزنامه و خبرگزاری را همه یکجا جمع کنیم ابوذر و سلمان هم فاسد می‌شوند… تجمیع قدرت در یکجا باعث فساد می‌شود.» این عبارات از شاخص‌ترین انتقادات مستقیم حسن روحانی به نیروهای نظامی بود که دخالت در سیاست در زمره فعالیت‌های روزمره‌شان است.
او بعد از ایراد این مواضع که در آذر ماه ۹۳ عنوان کرده بود آماج حملات چهره‌ها و رسانه‌های وابسته به سپاه و سازمان بسیج قرار گرفت. در یک نمونه در اولین نماز جمعه بعد از بیان این سخنان، احمد خاتمی با مخاطب قرار دادن وی گفت: «آنهایی که تاثیرگذار هستند و تریبون دارند مراقب حرف‌هایشان باشند و مراقبت کنند که با نیش‌هایشان آتش‌افروزی نکنند؛ هرکه نفوذش بیشتر است در این عرصه مسئولیت بیشتری دارد.» امام جمعه موقت تهران در انتقاد از اشاره روحانی به یکی از ریشه‌های فساد گفته بود: «با مچ‌گیری از نهادها و اشخاص چیزی حل نمی‌شود.»
حسن روحانی در ضیافت افطاری پنج‌شنبه شب هفته گذشته نیز در حالی که میزبان جمعی از فعالان اقتصادی بود دیدگاهش درباره تجمیع سرمایه و قدرت نزد یک نهاد را تکرار کرد و گفت: « اصل ۴۴ برای این بود که اقتصاد به مردم واگذار شود و دولت از اقتصاد دست بکشد، اما ما چه کار کردیم؟ بخشی از اقتصاد دست یک دولت بی‌تفنگ بود که آن را به یک دولت با تفنگ تحویل دادیم، این اقتصاد و خصوصی‌سازی نیست. از آن دولتی که تفنگ نداشت می‌ترسیدند، چه برسد به اینکه اقتصاد را به دولتی دادیم که هم تفنگ دارد و هم رسانه را در اختیار دارد و همه‌چیزی دارد و کسی جرأت ندارد با آنها رقابت کند.»
حالا از دادستان کل کشور تا رسانه‌های منتقد علیه این اظهارات موضع گرفته‌اند. منتظری دادستان کل کشور گفته است: «باید سوال کرد که چه کسی می‌رود التماس قرارگاه خاتم الانبیا را می‌کند که بیاید پروژه‌های ما را انجام بدهد.» او در مصاحبه با «خبرگزاری دانشجو» اظهارات رییس‌جمهور را ناشی از «کوته‌بینی» دانسته و دعا کرده که «خداوند همه را هدایت کند.»
علاوه بر این بسیاری از فعالان رسانه ای مخالف دولت در نوشته‌هایشان به‌خاطر ایراد این سخنان از سوی روحانی به وی حمله کردند. از جمله حسین قدیانی طی یادداشتی در «وطن امروز» با این تیتر که «سپاه بدون تفنگ آرزوی داعش است»، نوشت: «جوری از تفنگ سپاه بد و وارونه سخن گفته‌اید که هیچ بعید نیست یکی بردارد بپرسد؛ «مگر در دیرالزور داعش‌نشین، نفعی داشتند حضرات که این همه از «تفنگ سپاه» زورشان گرفته؟!”»

دعوای بودجه
می‌توان گفت از زمان تهیه و تدوین لایحه بودجه ۹۴ بود که موضوع بودجه نهادهایی نظیر سپاه و بسیج نیز به مناقشاتشان با دولت روحانی راه یافت. به گفته حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس «بودجه دفاعی کشور در طول چهار سال دولت یازدهم به میزان ۴ برابر کاهش پیدا کرده است.»

در آذرماه ۹۳ «مشرق» طی گزارشی از کاهش ۳۶ درصدی بودجه سپاه خبر داد و نوشت: «دولت در لایحه بودجه ۹۴ کل کشور، مجموع بودجه جاری ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را ۷۴۲۸ میلیارد تومان پیشنهاد داده است که در مقایسه با بودجه جاری ۱۱۵۶۸ میلیارد تومانی سال ۹۳ کاهش ۳۶ درصدی را نشان می دهد.»
همچنین رسانه‌های منتقد دولت درسال ۹۴ نیز گزارش‌هایی مبنی بر کاهش بودجه نظامی منتشر ساختند. از جمله خبرگزاری‌های تسنیم و بسیج نوشتند:«طبق لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال ۹۵ در حوزه نظامی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ارتش، بسیج و ستادفرماندهی کل نیروهای مسلح با افزایش بودجه پیشنهادی و سپاه پاسداران با کاهش بودجه پیشنهادی برای سال ۹۵ به نسبت سال ۹۴، مواجه شده است.»

حمله به دولت در پی عملیات داعش در تهران
در عین حال، تحولات یک ماه اخیر و زورآزمایی تریبونی رییس‌جمهور و منتقدانش شدت و سرعت بیشتری نسبت به گذشته گرفته است. تصور بر این بود که پس از پایان یافتن انتخابات٬ آرامش سیاسی بر کشور حاکم شود اما نوع برخورد و واکنش آیت‌الله خامنه‌ای با نتیجه انتخابات که عدم تبریک مصرح به روحانی و انتقاد از مواضع وی و اسحاق جهانگیری در جریان انتخابات از جمله آن بود نشان داد که اوضاع سمت‌وسوی دیگری به خود گرفته است.
علاوه بر اینکه آیت‌الله خامنه‌ای نشان داد که به‌طور مشخص  از بیان جمله‌ای مبنی بر ۳۸ سال اعدام و زندان از سوی روحانی و اشاره وی به ناقص بودن گزارش رسیده به رهبری درخصوص سند۲۰۳۰ برافروخته است، به‌شدت مخالف این فرضیه بود که دولت روحانی «سایه جنگ» را از کشور دور کرده است.

در همین حین عملیات تروریستی داعش در تهران به کمک مخالفان دولت آمد تا به یاری آن از زیر بار شکست در انتخابات بیرون آمده و علیه مسوولان دولتی و حامیان دولت روحیه و انگیزه بگیرند. آنان با جدا کردنِ حساب دولت روحانی از دیگر ارکان نظام معتقدند که تنها سپاه، قوه قضاییه و دستگاه رهبری است که کار درست را انجام می دهد و هرکس حتی رییس‌جمهور برخلاف میل آنان عمل کند به‌زعم آنها قدم در راه بنی‌صدر گذاشته است.

روحانی تا زمانی می‌تواند در برابر فشار و هجمه‌های محافل قدرت ایستادگی کند که مطالبات مردم را بازگو و پیگیری کند

در این شرایط تنها در هفته گذشته تا امروز روحانی و سپاه دارای ۳ تقابل آشکار بودند. نخست سپاه پاسداران در اطلاعیه اظهارات وزیر اطلاعات مبنی بر شناسایی محل تجمع داعش در سوریه توسط این وزارتخانه و دستور رییس‌جمهور مبنی بر عملیات موشکی را رد کرد، سپس حسن روحانی در ضیافت افطاری پنج‌شنبه شب به انتفاع اقتصادی سپاه از خصوصی‌سازی انتقاد کرد و فردای آن روز در راهپیمایی روز قدس٬ وی و معاون اولش با شعاردهندگانی مواجه شدند که غالبا تحت کنترل و مدیریت سپاه و بسیج‌اند.
هرچند در یک نمونه «خبرگزاری تسنیم» اقدام شعاردهندگان را محکوم کرد اما از خبرگزاری فارس گرفته تا سایت دفتر آیت‌الله خامنه‌ای در روزهای اخیر تلاش وافری در شبیه‌سازی میان روحانی و بنی‌صدر انجام داده بودند. همانطور که در نهایت عبدالله گنجی مدیرمسئول روزنامه جوان در دفاع از عقبه سیاسی روزنامه‌اش در شماره روز شنبه (سوم تیرماه) نوشته است: «گویی (روحانی) از تحریک سطحی‌گرایان بدش نمی‌آید و هر روز یک حاشیه را تولید می‌کنند. یعنی چه که اقتصاد را به صاحبان تفنگ دادیم. در حالی که معاون اول ایشان می‌گوید:«این ما هستیم که به سپاه پروژه می‌دهیم، می‌توانیم ندهیم و چند پروژه را هم پس گرفتیم.» او با این نگاه به روحانی پیام داده تا زمانی که به خواسته‌های جریان مخالفش تن ندهد باید آماده اینگونه حوادث باشد.
در این میان تقابل نهادهای نظامی و تحت نظر رهبری با حسن روحانی از نگاه رسانه‌های خارجی نیز دورنمانده، چنانکه «گاردین»، می‌نویسد: «راهپیمایی روز قدس در ایران به صحنه‌ای برای حمله به حسن روحانی و سر دادن شعارهایی علیه او تبدیل شد. این راهپیمایی پس از موضع‌گیری‌های اخیر رهبری و بنی‌صدرسازی روحانی برگزار شد و گروهی در راهپیمایی روز قدس شعارهایی در این زمینه سر دادند.»

هدف از فشار بر روحانی چیست؟
بسیار روشن است که روحانی برای تحقق وعده‌هایش علاوه بر نیاز به وجود آرامش در کشور نیازمند همکاری مجلس و نهادهای دیگر در کشور نیز هست و افزون بر آن با توجه به موقعیت اقتصادی ایران و راهبردهای دولت وی٬ جلب سرمایه‌گذاری خارجی یکی از کلیدهای حل مشکلات اقتصادی خواهد بود.

در این شرایط تندروها در چهار سال گذشته تمام هم و غم خود را بر سر این موضوع گذاشتند که روحانی به رییس‌جمهوری تک‌دوره‌ای تبدیل شود اما این هدف محقق نشد. آنها حالا در حال اجرای برنامه دوم خود هستند که به‌نظر می‌رسد ناکارآمد ساختن دولت و تلخ کردن کام مردم از رای مجدد به حسن روحانی است. شاید در این میان یک سوال دیگر نیز مطرح شود، اینکه چرا روحانی نیز دست از پاسخگویی به آنها بر نمی‌دارد. او پاسخ به این سوال را قبل از انتخابات در اجتماع مردم قزوین داده است: «چنانچه که از طرف ملت بزرگ ایران شایسته اعتماد بودم و بار دیگر بار مسئولیت را بر دوش گرفتم برای اجرای خواسته‌های مردم از هیچ چیز و هیچ‌کس نمی‌هراسم.» واقعیت این است که روحانی تا زمانی می‌تواند در برابر فشار و هجمه‌های محافل قدرت ایستادگی کند که مطالبات مردم را بازگو و پیگیری کند. نکته‌ای که به‌نظر می‌رسد مورد توجه وی نیز قرار گرفته است