آزمون روحانی در مجلس همسو

زیتون-‌سینا پاکزاد: نخستین روز بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی حسن روحانی برای حضور در ترکیب کابینه دوزادهم به پایان رسید و نمایندگان فرصت یافتند تا نظرات موافق و مخالف خود درباره خط مشی کلی کابینه آینده و همچنین نظراتشان درباره سه نفر از وزیران پیشنهادی یعنی وزیر آموزش پرورش٬ وزیر ارتباطات و فناوری و وزیر اطلاعات را تشریح کنند.

جلسه بعدی مجلس صبح چهارشنبه ( ۲۵ مرداد) با بررسی صلاحیت سایر وزیران پیشنهادی ادامه پیدا می‌کند و در نهایت درباره تک تک وزیران رای‌گیری صورت خواهد گرفت.

دو نکته بحث‌برانگیز روحانی

حسم روحانی سخنرانی خود را با دفاع از عملکرد چهارسال گذشته دولت‌اش آغاز کرد و گفت که «امروز کسی از آشفتگی اقتصادی سخن نمی‌گوید و شرایط کشور بهبود پیدا کرده است.»

در سخنان او دو نکته بیش‌تر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. نکته اول درباره توافق اتمی بود و او با اشاره به این که آمریکایی‌ها می‌خواهند ایران را به نقض روح برجام متهم کنند درباره نتایج این روند هشدار داد و گفت: «دولتمردان جدید آمریکا باید بدانند که تجربه شکست خورده تحریم و تحمیل، دولت‌های گذشته‌شان را به پای میز مذاکره کشاند و اگر مایل باشند به آن تجربه بازگردند، یقینا در مدت زمان کوتاهی ـ نه در مقیاس هفته و ماه، بلکه در مقیاس ساعت و روز ـ به شرایطی بسیار پیشرفته‌تر از زمان شروع مذاکرات بازخواهیم گشت.»

هشدار روحانی را می‌توان صریح‌ترین واکنش جمهوری اسلامی به تلاش‌های دولت ترامپ برای متهم کردن ایران به نقض برجام دانست. ایران گفته‌ است که برای لغو توافق اتمی پیش‌قدم نخواهد شد و این موضع از سوی دیپلمات‌ها به عنوان موضعی محتاطانه تفسیر شده است ولی هشدار درباره از سرگیری فعالیت‌های اتمی در سریع‌ترین زمان ممکن تا اندازه‌ای از مواضع محتاطانه قبلی فاصله دارد.
نکته دیگری در سخنان رییس‌جمهوری که با بازتاب فراوانی روبرو شد مربوط به ناکامی‌اش در معرفی وزیران زن برای حضور در کابینه بود. او گفت که «خیلی دلم می‌خواست در دولت دوازدهم سه زن را به عنوان وزیر معرفی کنم، افرادش را هم در نظر گرفته بودم، جایگاه‌هایشان هم در نظر گرفته شده بود که نشد. ان شاء‌الله در دوره‌های بعد و فرصت‌های بعد این مسأله جبران می‌شود.»

سخنان روحانی در این زمینه با واکنش‌های منفی شدیدی در شبکه‌های اجتماعی روبرو بود و کاربران بسیاری با مخاطب قرار دادن وی می‌‌گفتند که این نوع موضع‌گیری نوعی شانه خالی کردن از مسوولیت و عقب‌نشینی از وعده‌هایی است که رییس جمهور در کارزار انتخاباتی‌اش داده بود.

مبهم گذاشتن دلایل عدم معرفی وزیر زن هم به این ناخرسندی‌ها دامن زده است و برخی از فعالان حقوق زنان می‌گویند که اگر روحانی با موانع جدی برای این کار روبرو بوده است حداقل باید این موضوع را به صورت شفافی طرح کند. برخی شایعه‌ها حاکی است که آیت‌الله خامنه‌ای با وزیران زن که از سوی روحانی معرفی شده بوده‌اند شخصا مخالفت کرده و روحانی هم نخواسته است که در این زمینه اصرار کند و فشار بیاورد.

پس از سخنان رییس جمهور نوبت به موافقان و مخالفان برای بیان نظراتشان درباره خط مشی کلی دولت رسید. مخالفان  مواردی از جمله مشکل مسکن٬ ناکارآمدن بودن سیستم تامین اجتماعی٬ نامشخص بودن سهم وزارت‌خانه‌ها در تامین اشتغال٬ ناهمگون بودن ترکیب کابینه و ناهماهنگ بودن وعده‌های انتخاباتی رییس جمهور با فعالیت‌های کنونی را به عنوان مهم‌ترین انتقادها از جهت‌گیری دولت مطرح کردند.

موافقان در عوض روی مواردی از جمله جهت‌گیری دولت در زمینه مردمی کردن حوزه فرهنگ٬ اولویت یافتن مساله رشد اقتصادی و برنامه‌های ضد فقر٬ اصلاح ساختار نظام بانکی و موفقیت‌های دیپلماتیک روحانی در چهار سال گذشته به عنوان نقاط قوت دولت انگشت گذاشتند.

ابهام درباره کارآمدی

 جلسه عصر مجلس شورای اسلامی زمانی بود که نمایندگان باید درباره هر وزیر نظرات موافق و مخالف خود را ارایه می‌کردند و وزیران پیشنهادی بعد از شنیدن این نظرات فرصت داشتند که به سوالات پاسخ داده و برنامه‌های خود را تشریح کنند. نخستین کسی که باید صلاحیت‌اش بررسی می‌شد محمد بطحایی وزیر پیشنهادی روحانی برای پست آموزش و پرورش بود. قاسم جاسمی نماینده کرمانشگاه در مخالفت با بطحایی گفت که او برنامه‌ مشخصی برای حل مشکلات اقتصادی معلم‌ها ارائه نکرده است. حسین بیگلری نماینده مردم سقز و بانه هم گفت که « وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم به عنوان دو وزارتخانه مهم و بنیادی، ابرمرد و ژنرال می‌خواهد.» و در نتیجه بطحایی را چهره‌ای شایسته برای تصدی پست آموزش و پرورش ندانست. فرهاد تجری نماینده قصر شیرین اما بطحایی را فردی کارآمد و با تجربه معرفی کرد و گفت که «ساماندهی حقوق و دستمزد معلمان زمانی که آقای بطحایی مدیر مالی وزارت آموزش و پرورش بود،‌اتفاق افتاد.» حمید بیرانوندی نماینده مردم خرم‌اباد هم بطحایی را فردی «اهل تعامل و دارای سوابق کاری درخشان» خواند.

بعد از این سخنان نوبت بطحایی بود که پشت تریبون بیاید و ضمن دفاع از خود در برابر نقدهای مخالفان به بیان برنامه‌هایش بپرازد. او گفت که برنامه‌اش «پرهیز از سیاست‌زدگی، سهم‌خواهی و مقوله‌های اینچنینی» است و باید از «همه ظرفیت‌های کشور» روی خط اعتدال استفاده شود.

سکوت جهرمی درباره سوابق‌اش

بررسی صلاحیت محمد جواد آذری جهرمی برای پست وزارت ارتباطات هم با سخنرانی نادر قاضی‌‌پور نماینده ارومیه در مخالفت با وزارت او آغاز شد. قاضی‌پور شایستگی وزیر پیشنهادی را با طرح این پرسش زیر سوال برد که «آیا انتخاب یک فرد به عنوان وزیر پیشنهادی با مدرک کارشناسی غیرمرتبط برای یک وزارتخانه تخصصی شایسته‌سالاری است؟» او همچنین آذری جهرمی را متهم کرد که اعتقادی به تولید ملی ندارد و نگاه‌اش درباره فن‌آوری مبتنی بر واردات است.

محمدعلی پورمختار نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ به عنوان دیگر نماینده مخالف٬ بر غیرشفافت بودن عملکرد و فعالیت‌های گذشته جهرمی انگشت گذاشت و او را متهم به پنهان‌کاری کرد. سبحانی‌فر نماینده سبزوار در مجلس که به عنوان موافق جهرمی صحبت می‌کرد اتفاقا او را چهره‌ای ضد فساد خواند و گفت که «با مدیریت وی در عرصه فضای مجازی فساد به طور سیستماتیک جمع شد.» محمدعلی رضایی کوچی نماینده مردم جهرم هم ترجیح داد برای دفاع از جهرمی بر انقلابی بودن او و خانواده‌اش انگشت بگذارد و گفت که او فردی خودخواسته و مدیری توانمند است.

جهرمی زمانی که خود پای تریبون آمد بر دو مقوله بیشتر تمرکز کرد. یکی افزایش باند و سرعت اینترنت طی سالهای اخیر و دیگری نحوه مواجهه با پیام‌‌رسان‌های مجازی. او گفت که «نگاه ما به شبکه‌های اجتماعی و مجازی نگاه فرصت محور است و اگر کسی می‌گوید ما در مقابل تهدیدها ضعیف عمل کردیم درست اما هجوم تهدیدها به قدری زیاد است که ضعف ما ممکن است مشهود باشد و همدلی در این بین ضعف ما را خواهد پوشاند.»

او درباره ابهام‌هایی که طی روزهای گذشته نسبت به دوره حضورش در وزارت اطلاعات مطرح شده است پاسخی نداد و البته مخالفان او هم در این زمینه از تریبون مجلس چیزی نگفتند. برخی از فعالان سیاسی که در سال ۸۸ بازداشت شده‌اند مدعی‌اند که جهرمی از آن‌ها بازجویی کرده است حال آن که جهرمی این ادعاها را رد کرده و می‌گوید که فعالیت‌اش در وزارت اطلاعات در زمینه شنود بوده است.

نیمه‌کاره ماندن پرونده علوی

بررسی صلاحیت محمود علوی برای پست وزارت اطلاعات به دلیل کمبود وقت نیمه‌کاره ماند و تنها فرصت به مخالفان او رسید تا نظراتشان را مطرح کنند. کاظم دلخوش نماینده صومعه‌سرا در بیان مخالفت‌اش با وزارت علوی بیشتر بر نگرانی‌های امنیتی از شبکه‌های اجتماعی تاکید کرد و خواهان انسداد این شبکه‌ها و برخورد با فعالان شد. محمدقسیم عثمانی نماینده مردم بوکان به عنوان دیگر مخالف علوی از این موضوع انتقاد داشت که وزیر پیشنهادی فردی است که سابقه و تجربه زیادی در زمینه اطلاعاتی ندارد. با این وجود وی گفت که «به آقای علوی رأی مثبت می‌دهم چراکه وزیر اطلاعات خوب عمل کرده اما عمل خوب ایشان می‌توانست این باشد که از معاونین خود فردی را عرضه بدارد.»

جلسه بعدی مجلس با نظرات موافقان علوی و سخنان او ادامه پیدا خواهد کرد و بعد از آن نوبت به بررسی صلاحیت سایر وزیران پیشنهادی خواهد رسید. با توجه به آن که اکثریت کابینه را حامیان دولت تشکیل می‌دهند این انتظار وجود دارد که اغلب وزیران بدون دردسر خاصی با تایید صلاحیت نمایندگان روبرو شوند هر چند که باید صبر کرد و دید که سایر وزیران پیشنهادی تا چه حد می‌توانند در دفاع از خود٬ نمایندگان را راضی نگه دارند.