ائتلاف علیه رفراندوم اقلیم کردستان

زیتون- نازنین نامدار:تنها یک روز پس از آن که رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه از احتمال عملیات نظامی مشترک با ایران برای حمله به مواضع گروه‌های مسلح کرد یعنی «پ ک ک» و «پژاک» سخن گفت٬ سپاه پاسداران طی بیانیه‌ای٬ برنامه‌‌ریزی برای هرگونه عملیات در خارج از مرزهای ایران را رد کرد.

اتحاد برای مقابله با دشمن مشترک
نزدیکی مواضع ایران و ترکیه برای اقدام مشترک علیه کردها در دو سوی مرز بیشتر از چیز متاثر از تصمیم اقلیم کردستان عراق برای برگزاری رفراندوم استقلال است که برنامه آن برای حدود ۴۰ روز آینده در نظر گرفته شده است.

مقام‌های تهران و آنکارا بارها نسبت به برگزاری چنین رفراندومی هشدار داده‌اند و ایالات متحده آمریکا هم از اقلیم کردستان خواسته که در تصمیم خود برای برگزاری رفراندوم در آینده نزدیک تجدید نظر کند.

نگرانی مشترک ایران و ترکیه آن است که در صورت رای مثبت کردها به استقلال و جدایی از عراق٬ اراده گروه‌های عمده کرد مسلح یعنی پژاک و پ.ک.ک تقویت شود و برخورد با آنها هم سخت‌تر شود. در واکنش به همین نگرانی بود که هفته گذشته ایران تصمیم گرفت سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح را به ترکیه بفرستد تا درباره دغدغه‌ مشترک‌‌ دو کشور یعنی مساله کردها گفتگو کنند.

او پس از ورود به ترکیه گفته بود «مدت‌های زیادی بود که چنین رفت و آمدهایی میان دو کشور صورت نگرفته بود، اما با توجه به تحولات منطقه و مسائل مربوط به امنیت دو کشور، امنیت مرزها، مقابله با تروریسم لازم بود این سفر انجام بشود که در این مقطع این اتفاق افتاد.»

انگشت سپاه روی ماشه
بیانیه‌ای که حالا سپاه پاسداران برای تکذیب عملیات نظامی مشترک با ترکیه صادر کرده است به معنی نفی تلاش‌های دو کشور علیه کردهای مسلح نیست.

در واقع به نظر می‌رسد که سپاه انگشت را روی ماشه نگاه داشته و منتظر آن است که تصمیم اقلیم کردستان عراق برای برگزاری رفراندوم مشخص شود.

در استراتژی نظامی کنونی٬ وجود یک نوع برنامه‌ریزی مشترک و هدفمند میان تهران و‌ آنکارا کاملا حس می‌شود و هدف آن است که اگر رفراندوم برگزار شد و کردهای عراق تصمیم به استقلال گرفتند این برنامه به اجرا دربیاید.

بیانیه سپاه هم این فرض را تایید می‌کند و در بخشی از آن آمده «علی‌رغم آن که جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ای برای انجام اقدامات عملیاتی گسترده در خارج از مرزهای خود ندارد، اما چنانچه هر یک از گروهک‌های تروریستی که از سال‌های پیش تاکنون در اردوگاه‌های خود در شمال عراق خزیده بودند… قصد انجام کوچکترین حرکتی برای ایجاد ناامنی در مرزهای ما را داشته باشند، با پاسخ شدید و کوبنده ما روبه‌رو شده، عقبه‌های آنها در هر نقطه‌ای باشد مورد هدف قرار خواهد گرفت .»

بخش دیگر این بیانیه هم همین لحن‌ هشدار و تهدید را حفظ کرده و در آن آمده که «ما هیچ برنامه عملیاتی در خارج از مرزهای جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ریزی نکرده‌ایم، ولی همچون گذشته با هرگروه، تیم یا فردی که قصد نفوذ به خاک جمهوری اسلامی ایران را برای اقدامات ضدامنیتی و یا تروریستی داشته باشند به‌شدت برخورد خواهیم کرد.»

جدیت در برنامه‌ریزی نظامی

تکذیب عملیات مشترک نظامی ایران و ترکیه علیه کردهای مسلح از جهتی هم می‌تواند ناشی از قصد جمهوری اسلامی برای رو نکردن دست خود در میدان نبرد باشد. عملیات‌های سپاه در سال‌های گذشته علیه گروه مسلح پژاک به طور مستمر ادامه داشته است و دو طرف در این نزاع‌ قربانی‌‌های زیادی داده‌اند.

جنگ ارتش ترکیه با گروه پ.ک.ک در مناطق کردنشین هم در سالهای اخیر تا مرز یک جنگ داخلی تمام‌عیار پیش رفته و افق‌های صلح و آتش‌بس کاملا رنگ باخته است.

از طرفی جنگ داخلی سوریه که تهران و ترکیه را در ۶ سال گذشته دل‌مشغول موقعیت منطقه‌ای خود کرده است هم باعث شده که کردها از این فرصت استفاده کنند و توان نظامی خود را بالا ببرند. اختلاف نظر بنیادی تهران و آنکارا درباره آینده سوریه مهم‌ترین عاملی بود که این دو قدرت منطقه‌ای را از رسیدن به راهکاری مشترک درباره مساله کردها بازمی‌داشت.

تغییر مسیر دیپلماتیک ترکیه در جنگ سوریه و عقب‌نشینی از ایده خلع بشار اسد از قدرت به هر قیمت باعث شده که حالا این کشور از متحدین غربی خود فاصله بگیرد و به روسیه و ایران نزدیک شود. در این وضعیت جدید امکان همکاری دو کشور برای چاره‌اندیشی درباره کردهای مسلح هم بیشتر شده و به نظر می‌رسد که هم‌افزایی قدرت‌ آنها بر تصمیم رهبران اقلیم کردستان عراق در طرح رفراندوم هم بی‌تاثیر نباشد.

دستکم مشخص است که به زودی رییس ستاد ارتش ترکیه برای ادامه رایزنی‌های نظامی مشترک وارد تهران خواهد شد و حضور وی به معنای جدیت دو کشور برای رسیدن به یک برنامه مشترک است. ترکیه همچنین در ماه‌های اخیر مشغول ساخت یک دیوار مرزی با ایران بوده و مقام‌های جمهوری اسلامی هم از ساخت این دیوار اعلام رضایت کرده‌اند.

دیواری که ترکیه در مرز با ایران می‌سازد این امکان را دارد که تبادل لجستیکی نیروهای کرد در مناطق مرزی کوهستانی را کاهش دهد و سازماندهی نظامی آنها را دچار اخلال سازد. همکاری رو به گسترش تهران و آنکارا در موضوع کردها همچنین احتمال رسیدن به یک توافق میان این دو قدرت برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه را هم افزایش داده است.

با توجه به ضعف روز‌افزون داعش در سوریه و احیای تسلط ارتش سوریه‌ بر بخش‌های قابل توجهی از کشور این احتمال وجود دارد که ترکیه به تغییر سیاست خود در قبال این کشور سرعت دهد و موقعیت خود را در آن جبهه هم تقویت کند.