دوران تازه‌ای از تقابل فرا رسیده است

زیتون-‌ اظهارات نماینده ایالات متحده در سازمان ملل مبنی بر ضرورت دسترسی بازرسان آژانس بین‌الملی انرژی اتمی به تاسیسات نظامی ایران با واکنش‌های متعددی در تهران روبرو بوده است.

نیکی هلی که روز چهارشنبه هفته گذشته (یکم شهریور) به وین سفر کرده بود در سخنانی با اعلام بی‌اعتمادی به جمهوری اسلامی گفته از ایران به عنوان کشوری یاد کرد که «تاریخ روشنی از دروغگویی و برنامه‌های مخفی هسته‌ای پشت سرش دارد»

او گفته بود که آژانس باید از «تمام اختیارات خود استفاده کند و از هر زاویه ممکن وارد شود» تا پایبندی جمهوری اسلامی به توافق هسته‌ای مورد راست‌آزمایی قرار بگیرد.

سه ضلع یک واکنش

سفر نیکی هلی به مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی با اعتراض مقام‌های ایران روبرو بوده است که این سفر را نشانه‌ای از تلاش آمریکا برای اثرگذاری منفی بر برجام می‌دانند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در همین راستا طی نامه‌ای به فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن اعلام نگرانی از سفر نیکی هیلی گفته بود که این سفر می‌تواند اعتبار آژانس را مخدوش کند.

در این نامه همچنین تاکید شده بود که «هدف اعلام شده این بازدید موجب برانگیخته شدن نگرانی‌های جدی نسبت به تخطی‌های بیشتر از متن و روح برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ می شود که این بار علاوه بر این می‌تواند اعتبار آژانس را مخدوش سازد».

وزیر امورخارجه ایران در بخشی دیگر از نامه خود اشاره کرده بود که دیدار نماینده آمریکا در سازمان ملل با دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «نمونه‌ای از سوء نیت حکومت آمریکا با هدف محدود کردن انتفاع ایران از توافق است» واکنش‌ها در تهران اما صرفا به نامه وزیر امورخارجه محدود نبوده است.

نمایندگی ایران در سازمان انرژی اتمی نیز با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرده که جمهوری اسلامی «کاملا به وظایف و مسوولیت‌های خود در ان‌پی‌تی، موافقتنامه پادمان، برجام و پروتکل الحاقی آشنا است و به این مسئولیت‌ها پایبند بوده و خواهد بود».

در این بیانیه از تحرک‌های اخیر ایالات متحده به عنوان «اغراض سیاسی بیمارگونه یک کشور خاص» یاد شده و آمده که ایران «هرگز اجازه سوءاستفاده از قوانین» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در ارتباط با برنامه‌هسته‌ای خود نخواهد داد. در بیانیه نمایندگی ایران در آژانس از آنچه کم اطلاعی و بی تجربگی تیم سیاسی جدید در آمریکا» خوانده شده هم به عنوان عامل تحرک‌های اخیر واشنگتن در ارتباط با برجام یاد شده است.

رای بالای نمایندگان مجلس شورای اسلامی به محمدجواد ظریف برای تصدی دوباره وزارت امور خارجه نیز گویای آن است که اصول‌گرایان مجلس هم علیرغم اعتراض‌هایشان به مسیر دیپلماسی دولت روحانی در نهایت با این استراتژی همراه هستند

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امورخارجه هم در تکمیل دو ضلع دیگر دیپلماسی تهران طی اظهارنظری گفته «آژانس با توجه به استقلالی که دارد و صیانتی که از جایگاه بین‌المللی خود باید داشته باشد، بعید است که به خواسته‌های غیرمنطقی و غیرواقع بینانه دیگران تن دهد».

او از سایر کشورهایی که برجام را امضا کرده‌اند خواست که با سیاست‌های «یک‌جانبه‌گرایانه و تک روانه آمریکا مقابله کنند و اجازه ندهند که یک کشور بخواهد یک سویه در مسیر تضعیف برجام گام بردارد.»

جدی نگرفتن تهدید‌های آمریکا

واکنش‌ها در ایران نسبت به آمریکا از محدوده موضع‌گیری‌ها مقام‌های دیپلماتیک هم فراتر رفته و سرلشکر حسن فیروزآبادی مشاور عالی نظامی رهبر جمهوری اسلامی هم آن را محکوم کرده است.

او گفته که «خانم نیکی‌ هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل مأمور فتنه جدید است و دروغ می‌گوید و برجام اجازه بازدید از مراکز نظامی را نمی‌دهد.» به گفته وی «در جمهوری اسلامی ایران جز با اجازه فرماندهی کل قوا هیچ مقامی نه خارجی، نه داخلی نه حتی مقامات نیروهای مسلح غیرمرتبط حق بازدید از مراکز نظامی ایران را ندارند.»
ایران پیشتر اعلام کرده بود که برای خروج از برجام پیش‌قدم نخواهد شد اما نسبت به فشارهای ایالات متحده واکنش متناسب نشان خواهد داد.

استراتژی تهران به طور کلی این است که برجام را مادامی که سود آن بیش از زیان اش باشد رعایت کند و به آن پایبند بماند.

رای بالای نمایندگان مجلس شورای اسلامی به محمدجواد ظریف برای تصدی دوباره وزارت امور خارجه نیز گویای آن است که اصول‌گرایان مجلس هم علیرغم اعتراض‌هایشان به مسیر دیپلماسی دولت روحانی در نهایت با این استراتژی همراه هستند و آیت‌الله خامنه‌ای نیز آن را تامین کننده اهداف نظام می‌داند که با وزارت دوباره ظریف اعلام موافقت کرده است.

در شرایط کنونی هم دیدگاه تهران این است که تهدیدهای کاخ سفید در قبال برجام را نباید چندان جدی گرفت و به آن واکنش شدیدی نشان داد. سید علی صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران در تایید همین دیدگاه طی یک مصاحبه با شبکه تلویزیونی العالم گفته که تهدیدات ترامپ در مورد برجام مصرف داخلی دارد.

به گفته وی «اگر آمریکا و اتحادیه اروپا از برجام خارج شوند ایران نیز خارج خواهد شد٬ ولی اگر بقیه اعضای ۵+۱ از توافق خارج نشدند و تنها آمریکا خارج شد، ایران از برجام خارج نخواهد شد.»

استراتژی خرید زمان

اظهارات علی‌اکبر صالحی بیانگر آن است که جمهوری اسلامی در قبال تحرک‌های تازه آمریکا پیرامون برجام هم همچنان با احتیاط و دست به عصا خواهند بود. در شرایطی که دونالد ترامپ در گردابی از بحران‌های داخلی و مشکلات در مدیریت دولت روبرو است به نظر می‌رسد که تهران بهترین استراتژی را خرید زمان به نفع خود به امید ایجاد شکاف میان واشنگتن و متحدان غربی‌اش می‌داند.