زیتون- سارا مدنی: سهم خواهی نهادهای نظامی از بودجه سالانه دولت ایران، در دوران پساتحریم هم به قوت خود باقی است. با این تفاوت که حسن روحانی برای سال آینده، درصد رشد کمتری برای بودجه نهادهای نظامی نسبت به سال ۹۴ در نظر گرفته است. بودجه نظامی جمهوری اسلامی ایران که در سال ۹۴ رشدی نزدیک به ۳۲ درصدی را تجربه کرده بود، در لایحه پیشنهادی دولت یازدهم برای سال آینده، با رشدی معادل ۱۵٫۲ درصد در نظر گرفته شده است.
دولت ایران موظف است طبق بند نخست فصل دفاعی و امنیتی سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه که چندی قبل از سوی آیت الله خامنه‌ای ابلاغ شد، از سال آینده بودجه بنیه دفاعی را از ۲ درصد به ۵ درصد افزایش دهد. براین اساس دولت ایران می‌بایست در سال آینده حداقل ۵ درصد از بودجه عمومی خود را به تقویت بنیه دفاعی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دهد. بودجه عمومی دولت ایران برای سال ۹۵ معادل ۲۶۷ هزار میلیارد تومان تعیین شده که ۵ درصد از این رقم عددی بالغ بر ۱۳ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان را شامل می‌شود.

این در حالی است که کل بودجه نهادهای نظامی شامل بسیج، ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و وزارت دفاع برای سال آینده (به استثنای منابع اختصاصی، تملک دارایی و …) بالغ بر ۲۶ هزار و ۸۱۴ میلیارد تومان تعیین شده است.آن‌طور که در بودجه سال ۹۵ ایران دیده شده، بخشی از منابع ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح و وزارت دفاع و همچنین بخشی از درآمد فروش خدمت سربازی، به تقویت بنیه دفاعی ایران اختصاص می‌یابد. موضوعی که از سوی آیت الله خامنه‌ای مورد تاکید قرار گرفته بود.

اما سپاه پاسداران در میان نهادهای نظامی همچنان بیشترین سهم را از منابع بودجه‌ای نظامی در اختیار دارد. بودجه پیش بینی شده سپاه برای سال آینده بالغ بر ۹ هزار و ۶۲۸ هزار میلیارد تومان است که در ردیف‌های اعتباری تعیین شده برای این نهاد، یک خط اعتباری ۵ هزار میلیارد تومانی هم برای قرارگاه خاتم‌الانبیاء در نظر گرفته شده که با احتساب این خط اعتباری، بودجه دولتی سپاه در سال ۹۵ به بیش از ۱۴ هزار و ۶۲۸ میلیارد تومان می‌رسد.

حاشیه امن مالی نهادهای انقلابی و مذهبی

حسن روحانی اگرچه رشد بودجه اختصاصی نهادهای نظامی را برای سال آینده تا حدودی نسبت به بودجه سال ۹۴ کمتر در نظر گرفته اما برای افزایش بودجه نهادهایی که به لحاظ سیاسی با آنها قرابت بیشتری دارد، با دست و دل‌بازی بیشتری عمل کرده است. رابطه حسنه میان رییس جمهوری ایران و آیت الله هاشمی رفسنجانی موجب شد که سهم مجمع تشخیص مصلحت از بودجه سالانه دولت رشد مثبتی به خود بگیرد. اگرچه تخصیص ۶۷ میلیارد تومان به این نهاد در میان اعداد و ارقام درشت سایر بخش‌ها، رقم بزرگی به شمار نمی‌آید اما افزایش بیش از ۴۶ میلیارد تومانی خط اعتباری مجمع تشخیص مصلحت در فاصله سال ۹۳ تا آنچه که دولت برای سال آینده در نظر گرفته، در نوع خود حائز اهمیت است. اما سطح روابط نزدیک با جماران هم باعث شد تا موسسه حفظ و نشر آثار آیت الله خمینی هم از افزایش منابع دولتی به بهره نماند، تا آنجا که خط اعتباری این موسسه از ۱۸ میلیارد تومان در سال ۹۳ به بیش از ۵۹ میلیارد تومان در لایحه پیشنهادی بودجه سال ۹۵ ایران برسد.

 نهادهای انقلابی در حالی بودجه‌های چند هزار میلیارد تومانی طلب می‌کنند که تقریباً سهمی نزدیک به صفر در درآمدهای مالیاتی دولت ایران دارند.

نهادهای انقلابی هم به رغم تمام حواشی خود از جمله اخباری که در خصوص واردات خودروهای لوکس میلیاردی منتشر می‌شد، همچنان پای ثابت بودجه‌های ریز و درشت دولت جمهوری اسلامی ایران هستند. دولتی که پیش بینی کرده حداکثر درآمدش از محل فروش نفت در سال آینده حدود ۶۸ میلیارد تومان شود و باوجود کسری‌های پی در پی در تحقق درآمدهای مالیاتی‌اش، سقف تحقق درآمدهای مالیاتی را از حدود ۸۰ میلیارد تومان در سال جاری به ۱۰۱ هزار میلیارد تومان افزایش داده است. نهادهای انقلابی در حالی بودجه‌های چند هزار میلیارد تومانی طلب می‌کنند که تقریباً سهمی نزدیک به صفر در درآمدهای مالیاتی دولت ایران دارند. از کل درآمدهای مالیاتی ۱۰۱ هزار میلیارد تومانی دیده شده در بودجه سال آینده، سهم نهادها و بنیادهای انقلابی تنها ۹۸ میلیارد تومان است که این رقم سهمی معادل  ۰٫۰۹۶  درصد از کل درآمد مالیاتی دولت ایران در سال آینده را شامل می‌شود. البته این نهادها اصولاً از پرداخت همین میزان مالیات هم سرباز می‌زنند.

بخش آموزش عالی با وجود افزایش نسبی بودجه سالانه٬ همچنان با مشکل تأمین نیازهای مالی آموزشی و پژوهشی روبروست، تا آنجا که “محمدحسین امید”، معاون اداری مالی وزارت علوم با توجه به میزان برآورد اعتبارات، سال آینده را به لحاظ اعتبارات هزینه‌ای، سالی بحرانی برای وزارت علوم اعلام کرده است، با این حال مؤسسات و نهادهای مذهبی و حوزه‌های علمیه اعتبارات تفکیک شده‌ای را از منابع مالی سهم خود می‌کنند. نهاد نمایندگی آیت الله خامنه‌ای در دانشگاه‌های ایران به تنهایی بودجه‌ای بالغ بر ۱۱۱ میلیارد تومان از بودجه را به خود اختصاص داده که این اعتبار چیزی نزدیک به بودجه سالانه برخی دانشگاه‌ها همچون دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و بیشتر از دانشگاه علامه طباطبایی است.

در لایحه بودجه سال ۹۵، فصل دین و مذهب برخلاف بودجه‌های سال‌های گذشته در ایران از سایر امور فرهنگی جدا شده که برای فصل دین و مذهب به تنهایی یک هزار و ۵۱۸ میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شده است.

در عین حال بخشی تحت عنوان بیمه فعالان قرآنی در لایحه سال آینده گنجانده شده و اعتباری بالغ بر ۱۰ میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته شده است. علاوه بر این اعتباری معادل یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان هم از محل ارائه خدمات رفاهی به دانشجویان، برای پرداخت شهریه حافظان قرآن در نظر گرفته شده است.

در ردیف‌های مربوط به وزارت علوم اگرچه بخش پژوهش‌های قرآنی و خبررسانی قرآنی حذف شده اما برای توسعه فعالیت‌های قرآنی و نماز و گسترش سیره آیت الله خمینی، مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان اختصاص پیدا کرده است.اما نه تنها افراد که نهادهای مذهبی هم از دریافت کنندگان امتیازات و منابع درآمدی ویژه دولت ایران به شمار می‌آیند.

یکی از مواردی که در ابتدای لایحه بودجه در سال‌های گذشته مطرح بود موضوع رایگان بودن حق انشعاب گاز، آب و برق مساجد و دارالقرآن‌ها و اماکن مذهبی بود که با توجه به تصویب قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب اسفندماه ۱۳۹۳ این بخش در لایحه بودجه تکرار نشده است. بر اساس ماده ۱۳ این قانون فضای اصلی مساجد، حسینیه‌ها، مؤسسات قرآنی، دارالقرآن‌ها، حوزه‌های علمیه، گلزارهای شهدا، امامزاده‌ها، خانه‌های عالم روستاها و اماکن مذهبی اقلیت‌های دینی مصرح در قانون اساسی از پرداخت هزینه مصارف ماهانه آب، فاضلاب، برق و گاز معاف است.