مانور نظامی و زبان‌ هشدار آمیز

زیتون-‌سینا پاکزاد: در حالی که برگزاری همه پرسی استقلال در اقلیم کردستان عراق با رای آرام اکثریت مردم این منطقه به پایان رسید، صدای اعتراض‌ها در عراق٬ ترکیه و ایران همچنان بلند است. مقام‌های جمهوری اسلامی که در هفته‌های گذشته بارها نسبت به پیامدهای این همه‌پرسی و واکنش‌های احتمالی به آن هشدار داده بودند حالا نیز رویه هشدار و تهدید را حفظ کرده و حتی یک گام به جلو برداشته‌اند.

آرایش نظامی در غرب کشور

کمتر از ۲۴ ساعت پس از پایان همه‌پرسی کردستان عراق که زمینه‌ مهمی برای استقلال این منطقه و تبدیل آن به یک کشور مستقل را فراهم می‌کند در ایران صحبت‌ از اقدام‌هایی نظامی در غرب کشور است. امیر سرتیپ دوم علیرضا الهامی معاون عملیات قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا خبر از برگزاری رزمایش‌های ارتش و سپاه در این منطقه داده و گفته که «قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص) برابر وظایف و ماموریت های ذاتی خود پوشش پدافندی لازم را برای رزمایش‌ها و تمرینات نظامی نیرو‌های آجا و سپاه در غرب کشور فراهم کرده است.»

او همچنین گفته که موشک‌های جدید برای تقویت دفاع هوایی و آمادگی برای هرگونه تجاوز در منطقه غرب کشور مستقر خواهد شد. پیشتر علی شمخنانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران گفته بود که پس از جدایی اقلیم کردستان عراق، ایران « در رویکرد خود برای مقابله با حضور و فعالیت» گروه های مخالف جمهوری اسلامی در این اقلیم « به صورت جدی تجدید نظر می‌کند و با شیوه های کاملاً متفاوت نسبت به گذشته رفتار خواهد کرد».

او قبلا هشدار داده بود که جدایی اقلیم کردستان از خاک عراق «به مفهوم پایان یافتن» تمام توافق های نظامی و امنیتی میان ایران و این اقلیم خواهد بود.

در همین حال رایزنی‌های امنیتی میان ایران و ترکیه و عراق برای ابراز موضع مشترک نسبت به کردستان عراق هم وارد فاز جدی‌تری شده است.

امیر سرتیپ حاتمی وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران در دیدار با «‌هاکان تکین» سفیر روسیه در تهران بر مخالفت جمهوری اسلامی با هر«اقدامی که منجر به تغییر مرزهای جغرافیایی و تجزیه کشورهای منطقه شود» تاکید کرد و گفت «امیدوارم مسولان اقلیم پیام لازم را از انسداد مرزهای هوایی ایران با منطقه کردستان که به درخواست دولت مرکزی بغداد انجام شده به خوبی دریافت کرده باشند.»

رایزنی در مجلس

بحث‌ درباره پیامدهای همه‌پرسی استقلال کردستان عراق و نوع واکنش جمهوری اسلامی٬ به صحن مجلس هم کشیده شده است و نمایندگان در دیداری غیرعلنی با علی‌شمخانی این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند. علی لاریجانی، رییس مجلس هم در موضعی علنی گفته که «از تجزیه عراق و سایر کشورهای منطقه به هیچ وجه حمایت نمی‌کنیم و آن را به مصلحت نمی‌دانیم».

دولت آمریکا اعلام کرده که از تصمیم یکجانبه مقام‌های اقلیم برای برگزاری همه‌پرسی عمیقا سرخورده شده و درباره پیامدهای بی‌ثبات‌ کننده این همه‌پرسی بر امنیت منطقه نیز هشدار داده است

در بین نمایندگان مجلس تاکنون تنها علی مطهری بوده که موضعی نسبتا متفاوت از موضع رسمی جمهوری اسلامی ابراز کرده است. او گفته که این همه‌پرسی «به معنی استقلال کردستان عراق نیست و مراحلی دارد که اگر قابل انجام باشد هم دو سه سال طول می‌کشد، پس نباید خیلی راجع به آن حساسیت نشان دهیم». او همچنین واکنش‌های نظامی و قهر‌آمیز برای مقابله با استقلال کردستان را هم نادرست دانسته و گفته «اقدامات خشونت‌آمیز در این زمینه هم به مصلحت نیست»

در خارج از مجلس نیز صحبت‌های کمال‌ خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی در رسانه‌ها بازتاب داشت که از نقش به گفته وی «‌منافقانه‌ اسراییل» در این همه‌پرسی به عنوان سندی برای نادرست بودن آن یاد کرده بود.

راه دراز استقلال

مقام‌های اقلیم کردستان برای به کرسی نشاندن خواست خود در اعلام استقلال و تشکیل یک کشور مستقل هنوز راه درازی در پیش دارند. مخالفت کشورهای همسایه با این اقدام تنها یکی از چالش‌های اساسی آنها است. کردستان برای عملی کردن خواست خود نیاز به حمایت قدرت‌های جهانی به ویژه‌ ایالات متحده آمریکا نیز دارد.

با این حال دولت آمریکا اعلام کرده که از تصمیم یکجانبه مقام‌های اقلیم برای برگزاری همه‌پرسی عمیقا سرخورده شده و درباره پیامدهای بی‌ثبات‌ کننده این همه‌پرسی بر امنیت منطقه نیز هشدار داده است. ارزیابی‌ اغلب تحلیل‌گران این است که کشورهای اروپایی نیز موضع‌ انتقاد‌امیز نسبت به همه‌پرسی استقلال کردستان را حفظ کنند اما در عین حال از تلاش برای منزوی‌ کردن کردها نیز بپرهیزند.

روسیه نیز به عنوان کشوری که در مناسبات منطقه‌ای نقشی موثر دارد تاکنون نسبت به نتیجه همه‌پرسی موضع مشخصی اعلام نکرده است و بنابراین اسراییل را تنها کشوری می‌توان نامید که حمایت قاطع خود از استقلال کردستان را ابراز کرده است.

شاید همین حمایت است که تهران و آنکارا را در مقابله با تشکیل یک کشور تازه در منطقه مصمم‌تر کرده و به این فکر می‌اندازد که تجزیه عراق می‌تواند بخشی از یک بازی بزرگ‌تر و آغاز دومینویی جهت تشکیل کشورهای کوچک در منطقه باشد. اتفاقی که از دید تهران و آنکارا به معنای دوره‌ای تازه از بحران‌ها و جنگ‌های داخلی خواهد بود.