رفراندوم استقلال در کردستان‌ دغدغه‌ها و مسوولیت‌ها

از دیدگاه حقوقی محض برگزاری رفراندوم در کردستان یک مساله داخلی عراق است. منتها مساله‌ای داخلی است که ابعاد بین‌المللی دارد. گرچه رفراندوم با استقلال برابر نیست ولی در این مورد به خصوص از مقدمات آن محسوب می‌شود. در نتیجه واکنش بیشتری را نیز برمی‌انگیزاند. قطعا تلاش برای ایجاد یک دولت جدید علاوه بر بحث شناسایی دولت‌ها که موضوعی حقوقی است، به لحاظ سیاسی و امنیتی نیز نظر سایر دولت‌ها را به خود جلب می‌کند و دلیل قانع‌کننده‌ای ایجاد می‌شود تا دولت‌های مختلف به خصوص همسایگان منطقه مذکور مواضع خود را در مورد آن داشته باشند. هر چه از عمل سیاسی رفراندوم به طرف محقق شدن هدف چنین عملی یعنی به طرف استقلال و ایجاد یک واحد جدید سیاسی در نظام بین‌الملل حرکت می‌کنیم مواضع سایر کشورها نیز واقعی‌تر و عملی‌تر خواهد شد. دولت ایران نیز به عنوان همسایه عراق طبعا مواضع و دغدغه‌های خاص خود را دارد. اما واضح است که نگرانی دولت ایران از وجود کردستان به‌خودی خود نیست. ایران کشور قدرتمندی است. وقتی نیروهای ایرانی قادر هستند هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین مادری به عملیات‌های موثر نظامی دست بزنند به طریق اولی قادر خواهند بود تمامیت ارضی خود را حفظ و مرزهای خود را پایدار کنند. به‌نظر می‌رسد مواضع ایران بیشتر برای پیشگیری از ایجاد وضعیتی است که مجبور به به‌کارگیری مشت آهنین خود شود. آنچه از نوشتار منابع رسانه‌ای ایران برداشت می‌شود این است که ایران در مورد این رفراندوم و تلاش‌های مشابه دو نوع موضع یا دغدغه دارد؛ مواضع اصولی و دغدغه‌های سیاسی و امنیتی. ایران به عنوان کشوری که متشکل از قومیت‌ها و مذاهب مختلف است و همواره مراقب توطئه دشمنان خود در این زمینه است به لحاظ اصولی با جدایی طلبی و تجزیه کشورها مخالف است. این یک موضع اصولی ایران است که صرفا به کردستان هم اختصاص ندارد. کشور ما در هر جای جهان با تجزیه کشورها مخالفت کرده است. نمونه بارز این موضع اصولی نظر جمهوری اسلامی ایران در مخالفت با استقلال کوزوو در سال ٢٠١٠ میلادی در رابطه با رای مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری است که این موضع در دیوان مذکور نیز به ثبت رسیده است. موضع اصولی دیگر ایران این است که اصولا استقلال «یک‌جانبه» مناطق یک کشور نقض موازین بین‌المللی و حقوق بین‌الملل است که نهایتا چنین عملی در صورت رویه شدن می‌تواند به همه مناطق جهان سرایت کند و …

بنیان همه کشورها و در نتیجه کل نظام جهانی تضعیف کرده و خطر جنگ و خونریزی را افزایش دهد.
گذشته از این مواضع اصولی ایران به صورت طبیعی دغدغه‌های سیاسی و امنیتی هم دارد که می‌توان به بعضی از آنها اشاره کرد:
یکی از دغدغه‌های امنیتی ایران این است که چنین اقدامی منبع الهام تندروهای نژادی و دشمنان خارجی شده تا تلاش کنند در ایران و سایر کشورهای همسایه از احساسات قومی و نژادی سوءاستفاده کرده و ضد امنیت ملی و آرامش مردم از آن بهره‌برداری کنند.
دومین موضوع سوءاستفاده بعضی بازیگران بین‌المللی است که منفعت و سعادت خود را در تفرقه و ناآرامی منطقه ما می‌بینند و از این وضعیت‌ها به دنبال نیات شیطانی خویش هستند. رژیم صهیونیستی در راس این بازیگران قرار دارد.
سومین دغدغه ایران مسوولیتی است که ایران در رابطه با تمامیت و آرامش کشور همسایه خود، عراق احساس می‌کند.
و نهایتا می‌توان گفت که ایران ناامنی همسایگان خود را ناامنی خود می‌داند. خلأ قانونی ناشی از چنین وضعیت‌هایی یا عدم رضایت و واکنش سخت حکومت مرکزی یا وجود فرق مختلف ممکن است باعث افزایش تنش، خونریزی و نفرت پایدار شود که نه تنها ایران بلکه سایر کشورهای منطقه ممکن است تا مدت‌های مدید از آن متضرر شوند. پس به نظر می‌رسد ایران نه صرفا در ارتباط با یک کشور یا یک منطقه خاص بلکه مواضعی جهانی بر اساس اصول مشترک دارد.
سیاستمداران کردستان با درایت سیاسی که دارند درک می‌کنند که نباید اسیر هیجانات ناشی از رفراندوم شوند. این هیجانات امروز یا فردا فروکش می‌کند و تازه مسوولیت سیاسی آنها آغاز می‌شود. به نظر من این مقامات مسوولیتی خطیری دارند که دغدغه‌های کشورهای همسایه عراق را برطرف کنند در غیر این‌صورت مسیری دشوار در پیش خواهند داشت. اولا از نظر داخلی، مسوولان کردستان باید بتوانند مطابق قانون اساسی عراق تعهدات ناشی از قانون اساسی عراق را اجرا و سعی کنند رضایت دولت عراق را جلب کنند. عدم رضایت دولت عراق و اقدامات یک‌جانبه مشروعیت فعلی مقامات کردستان در سطح منطقه خودشان را نیز همواره زیر سوال خواهد برد.
اما در سطح بین‌المللی مقامات کردستان باید به طور ملموسی چه در گفتار، در رفتار و در قوانین و مرامنامه‌های سیاسی خود به صورت روشن چند تعهد را بپذیرند از جمله:
آنها باید به تعهد ابدی خود مبنی بر احترام به مرزهای بین‌المللی، تمامیت ارضی و امنیت همه کشورها تاکید کنند. در این راستا باید متعهد باشند که هیچگاه محلی برای ایجاد پایگاه نظامی یا اطلاعاتی و مانند این علیه کشورهای همسایه عراق نخواهند بود. آنها باید بر تعهد خود مبنی عدم پناه دادن به تروریست‌ها و جدایی‌طلبان تاکید کنند. آنها باید به روشنی تعهد کنند تبلیغات منفی، فعالیت‌های نژادی، قوم‌گرایانه و جدایی‌طلبانه علیه کشورهای همسایه عراق را تحمل نخواهند کرد. همچنین باید تعهد کنند که مجرمین تحت تعقیب کشورهای همسایه عراق را بلافاصله مسترد کنند.
اما در نهایت می‌توان توصیه کرد که کشور ما نیز مطابق رویه همیشگی خود مبنی بر گفت‌وگو و تعامل هنگام بروز مشکلات سیاسی، ضمن حفاظت قاطعانه از منافع خود و به‌کارگیری سیاست‌های موثر در رابطه با وحدت همگانی داخلی، ضمن هماهنگی و تعامل با همه کشورهای همسایه خصوصا دولت مرکزی عراق با مقامات اقلیم کردستان نیز تعامل سیاسی خود را حفظ کرده و چنین تعاملی را به کلی منتفی نکند