جرقه‌هایی در حال تبدیل به آتش جنگ

زیتون-نازنین نامدار: خبرهای ضد و نقیض از بسته‌شدن برخی مسیرهای مرزی ایران و اقلیم کردستان عراق در شرایطی منتشر شده‌اند که نیروهای حشد شعبی به عنوان حامیان نظامی دولت مرکزی عراق از قصد خود برای حمله به مواضع نیروهای پیشمرگه در منطقه کرکوک خبر داده‌اند.

ضد و نقیض‌های یک خبر

پس‌لرزه‌های برگزاری رفراندوم استقلال کردستان عراق هنوز ادامه دارد و به نظر می‌رسد که ائتلاف منطقه‌ای شامل ایران٬ عراق و ترکیه برای در تنگنا گذاشتن دولت اقلیم کردستان نیز در حال اجرای یک استراتژی واحد است.

سفر اخیر رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه به تهران و دیدارش با مقام‌های جمهوری اسلامی با این نتیجه همراه بود که دو کشور در همراهی با بغداد به یک هدف واحد متعهد بمانند و از تحرک‌های کردها برای اعلام استقلال جلوگیری کنند.

اعمال برخی تحریم‌ها علیه کردستان عراق از مهم‌ترین توافق‌هایی است که تهران و آنکارا درباره آن به تصمیم رسیدند. حالا برخی خبرها حکایت از آن دارد که علاوه بر مسدود شدن مرزهای هوایی ایران و اقلیم کردستان٬ بسته شدن مرزهای زمینی هم در دستور کار قرار گرفته است.

حکومت بغداد با وجودی که مخالفت صد در صدی نسبت به استقلال‌طلبی کردستان عراق دارد اما از تبعات درگیر شدن در یک جنگ داخلی با کردها هم در هراس است

خبرگزاری تسنیم عصر روز یکشنبه (۲۳ مهر) خبر داد که «گذرگاه رسمی ایران به اقلیم در مریوان که باشماق نام دارد بسته شده و تردد از این محل انجام نمی‌گیرد.»

با این حال بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در گفتگویی با خبرگزاری ایسنا اعلام کرده که تحول جدیدی در ارتباط با وضعیت مرزهای ایران و اقلیم کردستان ایجاد نشده است.

قاسمی در پاسخ به سوالی در ارتباط با اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه ایران مرز زمینی خود با منطقه اقلیم کردستان را بسته است، خاطر نشان کرد:«همان طور که پیش از این اعلام کرده‌ایم ما مرز هوایی خود را بر منطقه اقلیم کردستان به درخواست دولت مرکزی عراق مسدود کرده‌ایم و تا آنجا که اطلاع دارم هیچ‌گونه اتفاق جدیدی در این زمینه رخ نداده است.»

مشخص نیست که اعلام موضع سخنگوی وزارت امور خارجه به معنی تکذیب خبرها درباره انسداد مرز با کردستان عراق است یا این که صرفا او از این ماجرا اطلاع نداشته است.

رهبران اقلیم کردستان عراق بعد از رفراندوم استقلال که با رای بالای ۹۰ درصدی شرکت‌کنندگان همراه بود هنوز حاضر به مذاکره با بغداد نشده‌اند. نشستی که روز یکشنبه(۲۳ مهر) میان رهبران احزاب کرد در اقلیم کردستان با حضور مسعود بارزانی، رئیس اقلیم، فواد معصوم، رئیس جمهور عراق و دیگر مسوولان ارشد این منطقه برگزار شد حکایت از شکست تلاش‌های بغداد داشت.

رهبران کرد در این نشست به اصلی‌ترین خواسته دولت مرکزی عراق یعنی لغو نتایج همه‌پرسی٬ پاسخ منفی دادند. نتیجه این نشست حتی ظاهرا از شدت تنش هم کم نکرده و «هیمن هورامی» مسوول روابط خارجی حزب دموکرات گفته که رهبران کرد «تهدید نظامی نیروهای عراقی علیه پیشمرگ‌ها» را محکوم می‌کنند و در صورت هرگونه حمله به مناطق تحت کنترل پیشمرگ‌ها، به آن قاطعانه پاسخ می‌دهند.

او همچنین تصریح کرده که هیچ یک از دو حزب اصلی اقلیم کردستان عراق به تنهایی با بغداد گفت‌وگو نخواهند کرد و هیچ پیش شرطی برای آغاز گفت‌وگوها نیز مورد قبول قرار نخواهد شد.

تنش قدم به قدم

هیچ بعید نیست که در روزهای آینده آتش جنگ میان پیش‌مرگه‌های کرد و نیروهای نظامی حشد‌ شعبی بالا بگیرد و تنش‌های منطقه‌ای وارد فاز تازه‌ای شود.

حشد‌ شعبی که یک گروه نظامی شیعه و تحت حمایت جمهوری اسلامی است از ضرب‌الاجل برای حمله به نیروهای پیشمرگه در روز یکشنبه خبر داده بود اما آنها یک روز دیگر این مهلت را تمدید کرده‌اند.

شبکه خبری اسکای نیوز گفته که تهدید نیروهای حشد شعبی باعث شده شهر کرکوک «بی‌سابقه‌ترین حالت امنیتی خود در طول سه سال گذشته را تجربه کند» و مسوولان اقلیم کردستان و مقام‌های محلی در این شهر را بر آن داشته تا اعلام بسیج عمومی کنند.
طبق گزارش‌ها٬«تقریبا تمامی خانوارهای کرد ساکن کرکوک که بیش از ۶۰ درصد جمعیت این شهر را تشکیل می‌دهند، مسلح شده‌اند تا در برابر هرگونه حمله‌ای آماده باشند. به آنها گفته شده تا برای جنگی سرنوشت ساز آماده باشند.»

شبه‌نظامیان حشد شعبی در تلاش برای تسلط بر پایگاه نظامی در اطراف کرکوک یعنی پادگان کیوان و پایگاه نیروی هوایی در کرکوک هستند که در حوالی شهر طوزخرماتو قرار دارد. پایگاه‌های مورد ادعای حشد شعبی از زمان قدرت گرفتن داعش در شمال عراق در اختیار نیروهای پیشمرگ کرد است.

در عوض نیروهای پیشمرگ هشدار داده‌اند که به هیچ‌وجه عقب نشینی نمی‌کنند و هر آنچه در توان دارند علیه حشد شعبی به کار خواهند برد. حمله احتمالی نیروهای حشد شعبی به اقلیم کردستان برای دولت مرکزی عراق این مزیت را دارد که ارتش را دست‌کم به طور موقت درگیر جنگ با پیشمرگه‌ها نمی‌کند.

حکومت بغداد با وجودی که مخالفت صد در صدی نسبت به استقلال‌طلبی کردستان عراق دارد اما از تبعات درگیر شدن در یک جنگ داخلی با کردها هم در هراس است و بنابراین نمی‌خواهد گزینه یک جنگ رسمی را به عنوان اولین کارت خود روی میز بگذارد.

ایران و ترکیه هم در شرایط فعلی می‌خواهند از بازوهای نظامی خود در منطقه بهره ببرند و حرکت‌های ایذایی نظیر بستن مرزها و کاهش مراودات اقتصادی را به عنوان اولویت‌های خود در مقابله با استقلال خواهی اقلیم کردستان به کار گیرند. با این وجود چنانچه آتش جنگ و درگیری به یکباره شعله‌ور شود شاید این ملاحظات دیگر چندان اعتباری نداشته باشد.