آتشی که زیر خاکستر رفت

زیتون-‌سینا پاکزاد: عملیات نیروهای شبه نظامی حشد شعبی و ارتش عراق برای تصرف شهر کرکوک با موفقیتی غیرقابل انتظار همراه بود و این نیروها توانستند که در کمتر از یک روز تمامی اهداف مدنظر را تحت کنترل بگیرند.

واکنش مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان عراق نسبت به تحولات کرکوک حاکی از احساس بهت بابت عقب‌نشینی سریع برخی نیروهای پیشمرگه است.

دستاورد یک شبه 

دولت مرکزی عراق بعد از آن که رفراندوم استقلال کردستان با رای مثبت بیش از ۹۰ درصدی ساکنان این اقلیم همراه شد در هماهنگی با تهران و آنکارا برای واکنش به کردستان قرار گرفت.

پیشروی سریع و برق‌اسا در کرکوک حالا برای بغداد یک دستاورد مهم تلقی می‌شود و می‌تواند در مذاکرات آینده آنها با رهبران اقلیم کردستان به عنوان یک برگ برنده به کار گرفته شود.

در جریان درگیری‌ها که از اواخر روز یکشنبه(۲۳ مهر) تا غروب دوشنبه(۲۴ مهرماه) جریان داشت پایگاه نظامی کی ۱ شمال غرب کرکوک به تصرف دولت مرکزی درآمد. گزارش منابع خبری حاکی از این است که هزاران نفر از مردم کرکوک در هراس از ادامه تنش‌ها از شهر خارج شده‌اند.

با این وجود نیروهای دولتی در تلاش هستند که مسیر کرکوک به شهرهای سلیمانیه و اربیل را مسدود کنند و بنابراین راه فرار شهروندان به مناطقی که همچنان در تسلط دولت اقلیم است نیز از بین خواهند رفت.

ادعای خیانت‌ پیشمرگه‌ها

اقلیم کردستان در نخستین واکنش پس از درگیری‌های کرکوک با انتشار بیانیه‌ای رسمی گفته که عقب‌نشینی نیروهای پیشمرگه از مواضع خود به دلیل «‌خیانت» برخی از پیشمرگه‌ها بوده است.

در این بیانیه که با نام «فرماندهی کل نیروهای پیشمرگه» صادر شده است این اتهام به برخی رهبران حزب اتحادیه میهنی وارد شده که نیروهای تحت امر خود را از مناطقی که تحت کنترل آنها بوده به عقب‌نشینی فراخوانده‌اند و این امر باعث شده تا نیروهای حشد شعبی بر این مناطق سیطره یابند.

این بیانیه از نقش و تاثیر خارجی‌ها در حملات به کرکوک نیز سخن گفته است و به نظر می‌رسد که اشاره او به سپاه قدس ایران باشد که آموزش‌دهنده نیروهای شیعه حشد‌ شعبی در عراق بوده‌اند و همان الگوی بسیج ایران در سازماندهی‌ نیروهایشان به کار گرفته شده است.

در سال‌های اخیر تاثیر سپاه قدس به فرماندهی قاسم سلیمانی در تحولات عراق بسیار پررنگ بوده و حالا هم به نظر می‌رسد که دولت اقلیم کردستان شکست سریع خود در کرکوک را تا حد زیادی از چشم او و نظامیان تحت امرش می‌بیند.

واکنش‌های بین‌المللی به تصمیم بغداد

ایران و ترکیه به طور کامل از عملیات علیه نیروهای کرد در کرکوک حمایت کرده‌اند اما روسیه و آمریکا خواهان پایان دادن به آتش درگیری و نشستن طرفین پای میز مذاکره شده‌اند.

مجموعه تحولات به معنای تنگ‌تر شدن حلقه محاصره علیه کردها و تلاش برای متقاعد کردن تدریجی آنها به دست کشیدن از ایده استقلال‌طلبی است

سفارت آمریکا در بغداد با انتشار بیانیه‌ای ازهمه طرف‌های درگیر خواست تا «بلافاصله اقدامات نظامی را متوقف کنند». در بیانیه سفارت آمریکا تاکید شده که همچنان گروه حکومت اسلامی، دشمن واقعی بغداد عراق است و همه احزاب و گروه‌ها برای رهایی کشور خود باید بر این تهدید متمرکز شوند.

واکنش روسیه در اظهارات سرگی لاوروف وزیر خارجه این کشور بازتاب یافت و او خواهان «حل مسالمت‌آمیز درگیری» میان بغداد و اقلیم کردستان شد.

لارورف تأکید کرده است که این درگیری‌ها در تضاد با منافع همه ساکنان کشور عراق، از جمله کردهاست. مقام‌های آنکارا اما با استقبال از تصرف کرکوک توسط دولت عراق گفته‌اند که این اقدام در چارچوب قانون اساسی آن کشور بوده است.

در بیانیه وزارت امورخارجه ترکیه آمده است:«کسانی که امکان تجمع برای گروه ترویستی پ.ک.ک در منطقه جهت نابودی صلح و همزیستی در کرکوک را فراهم کنند از نظر ما باید پاسخگو باشند».

در ایران هنوز واکنش رسمی به تحولات کرکوک از سوی مقام‌های ارشد نظامی و سیاسی صورت نگرفته است. علی‌اکبر ولایتی وزیر امورخارجه اسبق و عضو فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام اما در واکنشی گفته که «با شکست کردها در کرکوک، کمر توطئه بارزانی علیه امنیت منطقه شکسته شد.»

ایران البته از ابتدای هفته اقدام به مسدود سازی مرزهای زمینی خود با کردستان کرده بود و روز یکشنبه(۲۳ مهر) نیز خبرهای متعدد از بسته شدن مرز زمینی باشماق به رسانه‌ها راه یافت. با توجه به هم‌زمانی این اقدام با حملات نیروهای دولت مرکزی در منطقه کرکوک می‌توان به این نتیجه رسید که بستن مرزها در هماهنگی با دولت مرکزی عراق بوده است.

در همین حال کابینه ترکیه روز دوشنبه با توصیه شورای امنیت ملی این کشور برای بستن حریم هوایی‌اش به روی دولت منطقه کردستان عراق موافقت کرد. بنا بر گزارشها٬ این شورا بعد از نشستی در روز دوشنبه ضمن تأکید دوباره بر حفظ تمامیت ارضی عراق، پیشنهاد کرد حریم هوایی ترکیه به روی اقلیم کردستان عراق در شمال این کشور بسته شود.

مجموعه این تحولات به معنای تنگ‌تر شدن حلقه محاصره علیه کردها و تلاش برای متقاعد کردن تدریجی آنها به دست کشیدن از ایده استقلال‌طلبی است.

حمله برق‌اسا به کرکوک و تصرف این شهر توسط دولت مرکزی عراق هم کاملا در خدمت این هدف قرار دارد اما بعید است که نیروهای کرد این حمله را بی‌ پاسخ بگذارند و انتظار شعله‌ور شدن دوباره آتش جنگ را می‌توان محتمل‌ترین گزینه ممکن تلقی کرد.