خواست «جهانگیر» هم‌چنان مجوز ورود به ایران است

زیتون: گزارش اخیر عاصمه جهانگیر گزارشگر ویژه حقوق بشر در حالی منتشر شد که همچنان و از سال ۱۳۸۸ که شورای حقوق بشر سازمان ملل برای پیگیری امور ایران، گزارشگر ویژه ای را در نظرگرفت، جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش گزارش‌گر به ایران نشده است.

در حالی که وعده حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری بهتر شدن وضع حقوق بشر در ایران بوده اما گزارش‌ها حاکی است حتی در برخی زمینه‌ها وضع از آن چه بوده بدتر هم شده است.
با این حال مساله حقوق بشر حالا مانند سال‌های اوج جنبش سبز مورد توجه سازمان‌های بین المللی نیست و در مذاکرات رهبران دنیا نیز جز فعالیت تسلیحاتی ایران، چندان حرف دیگری پیش نمی آید.
در این شرایط شاید چندان عجیب نباشد که به گفته حسن نائب هاشم، فعال حقوق بشر ایرانی، جمهوری اسلامی هم برای اقناع خانم «جهانگیر» به مذاکره چند دیپلمات درجه چندم با او بسنده کرده باشد. گفتگو با این فعال حقوق بشر ایرانی را درباره گزارش اخیر عاصمه جهانگیر به شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره ایران می خوانید:

آقای نایب هاشم٬ گزارش جدید خانم عاصمه جهانگیر درباره وضعیت حقوق بشر ایران آیا تفاوتی از نظر محتوایی با گزارش قبلی وی داشته است؟ 
تفاوت چندانی میان گزارش اخیر و گزارش قبلی خانم عاصمه جهانگیر درباره وضع حقوق بشر در ایران به چشم نمی خورد. گزارش اخیر مربوط به شش ماه نخست سال جاری میلادی است و در آن از جمله به بازداشت خانگی رهبران جنبش اصلاح طلبانه ایران در سال ۸۸ اشاره شده است.

خواست اصلی خانم جهانگیر اعطای مجوز به ایشان برای ورود به کشور است که بتوانند خود از نزدیک وضعیت را ارزیابی کند.

در این گزارش هم چون گزارش‌های پیشین از تبعیض‌های جنسیتی، مذهبی و قومی سخن به میان آمده است و البته در این گزارش باز به اعدام‌های پرشمار، اعدام کودکان و قطع عضو، نابینا کردن و شلاق زدن پرداخته شده است.
همچنین در این گزارش به طور خاص در فصلی جداگانه مساله زندانیان دو تابعیتی یا دو اقامتی مطرح شده است و به عنوان نمونه از دکتر احمد رضا جلالی و نازنین زاغری به عنوان زندانیان دو تابعیتی یاد شده که در گزارش های قبلی فصل مجزایی به این گروه از قربانیان نقض حقوق بشر اختصاص داده نشده بود.
نسبت به دوره احمد شهید٬ محتوای گزارش‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من تفاوت خاصی میان این دو دوره احساس نمی‌کنم. در ابتدای دوره آقای احمد شهید مقام‌های جمهوری اسلامی با بی اعتنایی مطلق نسبت به ایشان رفتار می‌کردند اما در سا‌ل‌های آخر ماموریت آقای شهید٬ برخوردها با وی کمی محترمانه شد و گفت و گوهای مقام‌های جمهوری اسلامی با وی آغاز شد که در دوره ماموریت خانم جهانگیر هم ادامه یافته است ولی در نهایت بر مبنای محتوای گزارش‌های ایشان، تغییرات مضمونی مهمی را در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران میان این دو دوره نمی‌توانیم به چشم ببینیم.
اگر هم تغییرات مثبتی را گزارشگران مشاهده می‌کنند و در گزارش‌های خود ذکر می‌کنند، این تغییرات بسیار کند و آهسته پیش می‌رود و با چنین شتابی اگر قرار باشد وضعیت حقوق بشر در ایران به سطح استانداردهای متوسط جهانی برسد شاید مجبور باشیم تا سالهای مدیدی را منتظر باشیم.

از نظر رویکردها و روشها٬ این دو گزارشگر ویژه حقوق بشر چه تفاوتهایی با هم دارند؟
تفاوت عمده‌ای نیست جز این که آقای شهید قبل از انتصاب به ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران٬ به عنوان یک دیپلمات مطرح بوده است ولی ما خانم جهانگیر را به عنوان یک حقوقدان می‌شناسیم.
در دوره‌ای که آقای شهید وزیر خارجه مالدیو بود، این کشور به بسیاری از کنوانسیون های حقوق بشری پیوست و وضع حقوق بشر در این کشور را دگرگون کرد. خانم جهانگیر تجربه ۱۲ سال گزارشگری ویژه حقوق بشر را قبلا هم داشته است اما تفاوت عمد‌ه‌ای در رویکرد این دو نفر درباره وضعیت حقوق بشر در ایران وجود ندارد.
خانم جهانگیر برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران ابراز امیدواری کرده است. آیا این نتیجه گفتگو با مقام‌های جمهوری اسلامی است؟
همان طور که گفتم این گفتگوها از اواخر دوره مسوولیت آقای شهید با ایران شکل گرفته است. حتی برخی دیدارها با مقام‌های قوه قضائیه هم انجام شد. خانم جهانگیر هم در این مدت یک سال٬ دو بار با مقام‌های جمهوری اسلامی دیدار داشته است اما این دیدارها تنها با مقام‌های دیپلماتیک این حکومت در خارج کشور انجام شده است؛ مقام‌های دیپلماتیک هم همواره تلاش دارند که توصیف دلپسندی از وضعیت حقوق بشر در درون ایران به خانم جهانگیر ارائه دهند.
خواست اصلی خانم جهانگیر اعطای مجوز به ایشان برای ورود به کشور است که بتوانند خود از نزدیک وضعیت را ارزیابی کند.
پیام عاصمه جهانگیر به مقام‌های جمهوری اسلامی همیشه این بوده که اگر شما ادعا می‌کنید وضعیت حقوق بشر در کشور عادی است باید این مجوز را هر چه سریعتر صادر کنید و آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است.
هنوز این اصلی‌ترین خواست گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران از سوی جمهوری اسلامی برآورده نشده است.
واکنش دیگر کشورهای عضو شورای حقوق بشر به گزارش خانم عاصمه جهانگیر چگونه بود؟
تفاوت‌ها به این گونه که ما بتوانیم روند معناداری را به تصویر بکشیم وجود ندارد. همیشه هم در شورای حقوق بشر و هم در مجمع عمومی سازمان ملل اکثریت قابل توجهی از کشورها به قطعنامه‌ها رای مثبت می دهند و در تمام دوره ماموریت دو گزارشگر آخر٬ تغییر چشمگیری در تعداد آرای موافقان، مخالفان و ممتنعان به قطعنامه‌ها دیده نشده است.
هرچند که مضمون قطعنامه ها اندکی نسبت به سال قبل تفاوت دارد و همواره به روز می شود و در آراء کشورها هم تغییراتی دیده می شود٬ ولی مضمون اصلی قطعنامه‌ها مشابه بوده است و در طی سالهای اخیر همواره حاوی اشاراتی به موضوعاتی مانند اعدام‌های پر شمار، اعدام در ملا عام، اعدام کودکان، احکام قطع دست، ، نابینا سازی، شلاق زدن، فشار بر اقلیت های مذهبی و قومی، زنان، روزنامه نگاران، مدافعان حقوق بشر و …. بوده است.