خط‌ و نشان‌ها درباره روز مبادای برجام

زیتون-‌سینا پاکزاد: علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی در ادامه کشمکش‌ها بر سر نحوه اجرای توافق هسته‌ای اعلام کرده که اگر برجام برهم بخورد٬ طرفین توافق از واکنش ایران حیرت‌زده خواهند شد.

سخنان او در شرایطی عنوان می‌شود که درست یک‌ماه پیش٬ دونالد ترامپ استراتژی تازه خود در قبال ایران را طرح کرد و خواهان مذاکرات مجدد بر سر فعالیت‌های اتمی ایران شد.

تلاش در چند جبهه برای حفظ برجام
رییس‌ سازمان انرژی اتمی ایران گفته که تیم دیپلماسی ایران در هنگام مذاکرات این پیش‌بینی را داشتند که طرف مقابل ممکن است زیر قرارداد بزند و ایران به همین علت پیش‌بینی‌هایی را برای برگشت‌پذیری انجام داده است. او با این حال موضع جمهوری اسلامی درباره حفظ برجام را مورد تاکید قرار داده و گفته که «برجام برای ما، جامعه بین‌الملل و استحکام بخشیدن به ان پی تی مهم است و اگر برجام بهم بخورد هیچ کنوانسیونی نمی‌تواند از استحکام لازم برخوردار باشد.»

دستکم تا اینجای کار تمام طرفین قرارداد به جز ایالات متحده از ادامه برجام حمایت کرده‌‌اند و اجرای آن را در جهت اهداف تعریف شده‌اش می‌بینند. فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه ۱۹ آبان ماه گفته بود که «‌برجام دستاورد بزرگی برای دیپلماسی است».

او همچنین بر عزم اتحادیه برای اطمینان از پایبندی همه طرف‌ها به مفاد قرارداد هسته‌ای سخن گفت که می‌تواند نشانه‌ای از فشار اروپا بر ایالات متحده جهت متقاعد کردن آنها به حفظ برجام باشد.

موگرینی و تعدادی دیگر از دیپلمات‌های ارشد اروپایی از جمله وزیر امور خارجه بریتانیا در هفته‌های اخیر به آمریکا سفر کردند و در دیدار با نمایندگان آمریکایی در مورد پایبندی آمریکا به توافق اتمی با ایران به مذاکره پرداختند. موگرینی پس از رایزنی با مقام‌های آمریکایی از آن‌ها خواسته بود که از این توافق خارج نشوند و همچنین نفع اروپایی‌ها را هم در این دانسته بود که این توافق به طور موثر به اجرا در آید.

تایید صدها هزار عکس
سازمان بین‌المللی انرژی اتمی هم همچنان با اطمینان از متعهد بودن تهران به همه موارد ذکر شده در برجام سخن می‌گوید و یوکیا آمانو رییس این سازمان نیز تلاش کرده است که آمریکایی‌ها را از بابت پایبندی ایران مطمئن سازد.

او در دیدار با نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد٬ ضمن تاکید بر پایبندی ایران به توافق اتمی گفته بود که بازرس های آژانس به همه اماکن مورد نظر در ایران دسترسی دارند. آمانو برای این اطمینان بخشی در گفتگویی با شبکه «سی بی‌ اس» اعلام کرد که دوربین‌های نصب شده در تأسیسات هسته‌ای ایران «صدها هزار» عکس از این تأسیسات می‌گیرند و آژانس دو هزار نقطه را در تأسیسات هسته‌ای ایران «مهر و موم» کرده است.

اظهارات وی روز یکشنبه ۲۱ آبان ماه از سوی بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز مورد تایید قرار گرفت. کمالوندی در گفتگویی با تلویزیون دولتی ایران گفت که «مهر و موم» کردن بخش‌هایی از تأسیسات هسته‌ای ایران برای مدت موقت و با هدف حسابداری (اندازه‌گیری و محاسبه) مواد هسته‌ای انجام شده است.

او همچنین گرفتن صدها هزار عکس از تاسیسات اتمی توسط دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمیرا نیز «‌واقعیت» دانست ولی توضیح داد که «اگر هر دوربین هر سه ثانیه یک قطعه عکس بگیرد، در طول روز ۳۰ هزار قطعه عکس گرفته می‌شود، عکس‌هایی که قرار نیست خارج شود بلکه در همان دوربین‌ها می‌ماند تا اگر روزی قرار باشد اتفاقی بیفتد به آن مراجعه کنند».

به گفته وی این عکس‌برداری‌ها مربوط به توافق اتمی وین نیست و پیش از توافق نیز «این عکسبرداری‌ها انجام می‌شد».

فرضیه‌ها برای اقدام حیرت‌انگیز
مقام‌های دیپلماتیک ایران تاکنون بارها گفته‌اند که برای خروج از توافق اتمی پیش‌قدم نخواهند شد ولی اگر طرف مقابل اقدام به خروج از برجام کند با واکنش شدید ایران روبرو می‌شود.

سخنان تازه علی‌اکبر صالحی درباره این که واکنش ایران باعث حیرت طرفین خواهد بود نیز این پرسش را برجسته می‌کند که اقدام تلافی‌جویانه تهران در چه حوزه‌ای خواهد بود.

ایران مصرانه مدعی است که تحت هیچ شرایطی به سوی ساخت سلاح هسته‌ای نخواهد رفت و حالا با افزایش حساسیت‌ها نسبت به برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی٬ به نظر بعید نیست اگر اقدام تلافی‌جویانه مربوط به توسعه موشک‌ها و افزایش برد آنها باشد.

محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران، روز سه‌شنبه ۹ آبان گفت که برد موشک‌های ساخت ایران «طبق سیاست‌هایی که رهبری تعیین کردند» دو هزار کیلومتر انتخاب شده است. او گفته بود که «این میزان فعلا کفایت می‌کند، چرا که آمریکایی‌ها به اندازه کافی در شعاع دو هزار کیلومتری اطراف کشور ما حضور دارند که در صورت تهاجم به آنها پاسخ داده خواهد شد».

محدودیتی که فرمانده سپاه بر آن تاکید کرده اما ممکن است با تغییر شرایط بین‌المللی به سادگی تغییر کند.

خروج آمریکا از برجام یا اجرایی شدن تحریم‌های تازه علیه سپاه پاسداران همگی‌ زمینه‌هایی هستند که می‌تواند تهران را به توسعه موشک‌های خود وادارد. حیرت‌زده‌کردن طرفین قرارداد هسته‌ای اما باید فراتر از افزایش برد موشک‌ها باشد؛ موشک‌هایی با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای است که می‌تواند این حیرت را بیافریند.