بازگشت سعد حریری: تغییر موازنه قدرت به زیان او

اینک دو هفته پس از استعفای حریری، او خاک عربستان را ترک گفته و  وارد پاریس شده است. چرا پاریس؟ گام بعدی او چیست؟ و موازنه قدرت در لبنان چگونه خواهد بود؟

میانجیگری فرانسه چرا؟
استعفای سعد حریری یکی از رازآلودترین حوادث منطقه به شمار می رود. در ارزیابی استعفای نسنجیده او از خاک عربستان همین بس که بدانیم در تاریخ ملت ها دیده شده است دولتی در تبعید مثلا به دلیل اشغال یک کشور شکل بگیرد. اما، دیده نشده بود که نخست وزیری استعفای خود را در کشوری دیگر(عربستان)، آن هم نه از کانال تلویزیونی خودش بلکه از کانال تلویزیونی آن کشور اعلام نماید.
گرچه او در استعفانامه شدیداللحن خود نوک پیکان اعتراضات خود را به سوی ایران و حزب الله گرفته بود ولی عملا استعفای او در خاک عربستان، دستگیری یازده شاهزاده سعودی متنفذ در فردای استعفای او، دور بودن او از انظار در هفته اول، رخسار خسته و تکیده او در مصاحبه تلویزیونی در هفته دوم، شایعه ارتباط استعفای او با ورشکستگی و بدهی شرکتش در عربستان و بسیاری شواهد دیگر شرایطی را به وجود آورد که شماری ازمقام‌های بلندپایه لبنان از جمله میشل عون، رییس جمهور لبنان و حتی چهره‌های سیاسی نزدیک به سعد حریری اعلام کنند، عربستان سعودی سعد حریری را مجبور به استعفا کرده و او به گونه ای در عربستان گروگان گرفته شده است.
گرچه حریری و ریاض این اتهام را رد کردند ولی بازگشت مستقیم حریری به لبنان،این پرسش را دامن می زد که مگر شرایط نگران کننده ای که او برای جان خود بیم داشت مرتفع شده که اینک او به لبنان بازگشته است؟ اساسا چه مخاطراتی جان او را تهدید می کرد که دلیل خروج او از لبنان و استعفایش در عربستان را توجیه کند؟
بعید بتوان باور داشت حریری بتواند پاسخ های قانع کننده برای این پرسش همگانی داشته باشد. ناگزیر وساطت کشوری متنفذ مانند فرانسه که نقش تاریخی بلندی در لبنان ایفا کرده، می تواند از بار روانی چنین پرسشی بکاهد. حریری پس از دیدار از پاریس می تواند مدعی شود که دولتی دوست در وزن و اندازه فرانسه به او تضمین های کافی برای حمایت از او داده است.
میانجیگری فرانسه برای خارج شدن حریری از عربستان هم اتهام گروگان گرفتن حریری توسط عربستان را مرتفع می کند، هم حمایت فرانسه را برای حریری نسبت به تهدید جانی خود فراهم می کند و تا اندازه ای استعفای نسنجیده و عجیب و غریب حریری را لاپوشی می کند. اما گام بعدی حریری چیست؟

استعفا یا بقا در قدرت؟
اینک حریری بر سر یک دو راهی دشوار قرار گرفته است: استعفای رسمی یا بقای در قدرت.
اگر او گزینه دوم را برگزیند، در منجلابی بزرگ گیر خواهد کرد. او در مقام نخست وزیر باید پاسخگوی پرسش های بسیاری باشد از قبیل اینکه چه تهدیدی جان او را به مخاطره انداخته بود؟ چرا استعفای خود را در کشور دیگر اعلام داشت؟ چرا استعفای خود را از تلویزیون خودش اعلان نکرد؟ در این تصمیم با چه کسانی مشورت کرده بود؟ چگونه می تواند ریاست دولتی مرکب از وزرای حزب الله را اداره کند که شدیدترین بیانات را علیه آن به کار بسته بود؟ در دوران اقامتش چه گذشت؟ چه اندازه استعفای او صوری بود؟ و تا چه اندازه استعفای او مربوط به ورشکستگی شرکتش در عربستان بود؟
این ها و بیش از این ها پرسش های کلافه کننده ای هستند که نخست وزیر لبنان را رها نخواهند کرد. گمان نویسنده این است که دوران حیات سیاسی سعد حریری به عنوان یک رهبر سیاسی پایان یافته است. تصمیم او برای بقا در قدرت اشتباه بعدی او خواهد بود هرچند حمایت فرانسه را داشته باشد.
حال اگر او گزینه نخست را انتخاب و استعفای غیری رسمی خود را رسما تقدیم رییس جمهور کند، گو اینکه تا میزان زیادی (نه مطلقا) خود را از گزند پرسش های کلافه کننده می رهاند، اما، لبنان را وارد یک دوره بی ثباتی سیاسی دوباره خواهد کرد. از یاد نباید برد که انتخاب یک سال پیش او برای نخست وزیری لبنان در پی یک دوره بی ثباتی و بحران سیاسی رخ داد که لبنان برای حدود دو سال فاقد رییس جمهور و دولت بود. با کناره گیری حریری، یافتن گزینه ای که بتواند جای او را پر کند خود یک دوره بی ثباتی سیاسی مشابه را رقم خواهد زد. گو اینکه نام بهاء حریری، برادر سعد حریری، بر سر زبان ها افتاده، اما، اجماع بر او یا هر یک از همفکران او تصمیم ساده ای نیست.

موضع حزب الله و ایران چه خواهد بود؟
بدیهی است موضع حزب الله و ایران متناظر بر گزینه ای است که حریری انتخاب کند. اگر او استعفا دهد، حزب الله به عنوان یک جریان سیاسی تاثیرگذار برای انتخاب هر فردی که با مواضع کنونی حریری (مواضع ضد حزب الله) بخواهد مطرح شود، مخالفت خواهد کرد؟ چرا باید حزب الله راه را برای یکی همفکران حریری بگشاید تا به قدرت برسد وقتی قرار است همچون حریری حزب الله را آماج حملات خود قرار دهد؟ از این رو، به نظر می رسد از نظر حزب الله گزینه بقای یک نخست وزیر تضعیف شده در قدرت که اقدام نسنجیده اش حتی همفکرانش را آزرده کرده بود، بهترین گزینه خواهد بود.
در صورت تصمیم حریری برای بقا در نخست وزیری گو اینکه در ظاهر لبنان دارای دولت و کابینه است، اما رأس هرم سیاسی کابینه یعنی سعد حریر چنان آماج حمله و تخریب به واسطه اقدام نسنجیده اش قرار می گیرد که ناگزیر چیزی جز یک نام در پست نخست وزیری باقی نخواهد ماند.
در عین حال نباید از یاد برد که تضعیف حریری در لبنان تضعیف عربستان سعودی حامی او نیز خواهد بود. متهم شدن عربستان به گروگان گرفتن نخست وزیر لبنان به منظور مجبور ساختن او به استعفا و سپس بیرون بردن اتباعش از خاک لبنان و اعلام اینکه حزب الله به عربستان اعلام جنگ داده تا همین جا چهره عربستان را مخدوش کرده است.
استناد نتانیاهو به سخنان حریری در استعفا نامه اش و اظهار نظر نخست وزیر اسرائیل که بنا به سخنان حریری باید با اقدامات بی ثبات کننده حزب الله و ایران برای منطقه برخورد شود، گمانه زنی برای جنگی دوباره توسط اسرائیل علیه لبنان را دامن زده بود؛ جنگی که جرقه اش را می توانست استعفای اجباری حریری زده باشد.
با احتساب آنچه گفته شد برای حزب الله لبنان چندان ناخوشایند نیست که حریری تضعیف شده در قدرت باقی بماند به ویژه اینک موضع عربستان نیز در لبنان تضعیف خواهد شد.