از «افتخار» به عدم ابتلا تا «انکار» دلایل ابتلا

زیتون ـ مهسا محمدی: حسن هاشمی، وزیر بهداشت که روز گذشته به مناسبت روز جهانی بیماری ایدز سخن می‌گفت با ارجاعی به گذشته، نقل قولی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی درباره این بیماری آورد با این مضمون که «ایران به دلیل باورها و اعتقادات مذهبی، با مشکل ایدز روبه‌رو نمی‌شود و کشورهای غربی گرفتار آن می‌شوند که ناشی از بی‌اخلاقی و بی دینی است.»

در حالی ایران ۳۰ سال پیش از عدم ابتلای حتی «یک مورد به ایدز» به خود «افتخار» می‌کرد که این روزها آمارهای منتشره از مجاری رسمی کشور نشان از آن دارد که آنچه به زعم هاشمی رفسنجانی به ایران در برابر ایدز مصونیت می‌داد، دیگر چندان کاری از پیش نمی‌برد. به طوری که حال وزیر بهداشت نه تنها به کشورهای توسعه یافته «غربی» که حتی به کشورهای در حال توسعه «همسایه» هم از بابت آمار ابتلا به HIV (ایدز) «غبطه» می‌خورد.
آمارهای رسمی مبتلایان با ۳۰ هزار نفر اختلاف
به گفته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت، طبق آمارها تا پایان شهریور ۹۶ تخمین زده شده است که ۶۶ هزار نفر در ایران به ایدز مبتلا هستند که حدود ۳۶ هزار و ۵۰۰ نفر تا کنون شناسایی شدند. گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال ۵۲ درصد افراد مبتلا را تشکیل می‌دهند. این بیماری تا کنون در ایران جان ۱۰ هزار نفر را هم گرفته است.
این در حالی است که در سال گذشته رییس مرکز تحقیقات ایدز ایران٬ این تعداد را از ۸۵ تا ۹۰ هزار نفر اعلام کرده بود و به گفته رییس اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت٬ ۶۰ درصد مبتلایان به HIV (ایدز) از بیماری خود بی اطلاع‌اند و بنابراین در آمار هم نیامده‌اند.
تعداد مبتلایان جهانی ایدز ۷۸میلیون نفر است و تاکنون ۳۵ میلیون نفر از این بیماری جان باختند.
نگاهی به روش ابتلای بیماران در ایران حاکی از آن است که شیوع بیماری ایدز از طریق اعتیاد تزریقی با رتبه اول در بیش از ۵۰ درصد موارد موثر بوده است. رابطه جنسی نیز با ۳۰ درصد تاثیرگذاری در رتبه دوم قرار دارد. در ۱۳ درصد موارد نیز علت بیماری نامشخص بوده است. همچنین ۰.۰۷ درصد نیز از طریق ابتلا از طریق فرآورده‌های خونی بوده است.
از کل موارد شناسایی شده پیش از این٬ ۱۷ درصد زن و ۸۳ درصد مرد بودند، اما در موارد جدید شناسایی شده در شش ماهه اول سال ۹۶، ۳۳ درصد موارد را زنان تشکیل داده‌اند.
معاون وزیر بهداشت می‌گوید که شیوع بیماری از طریق اعتیاد تزریقی در حال کاهش و از طرف دیگر شیوع از طریق رابطه جنسی در حال افزایش است.
به گفته مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران، حدود ۹۰ درصد موارد جدید شناسایی شده ابتلا به HIV در یکی دو سال اخیر افرادی هستند که بر اثر رابطه جنسی غیر ایمن مبتلا شده‌اند.

سرنوشت نامعلوم اتاق‌های امن تزریق
رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌گوید که یکی از اولویت‌های فعلی وزارت بهداشت، برنامه پیشگیری از ایدز است و اختصاص ۲۶ درصد بودجه مبارزه با ایدز کشور به برنامه پیشگیری از این بیماری اختصاص دارد.
فرید براتی معاون توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی هم با اشاره به برنامه مشترک بین دفتر مقابله با بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی برای کنترل بیماری ایدز گفت که قرار است در برنامه استراتژیک ۵ ساله بعدی که تا سال ۲۰۲۰ میلادی برنامه ریزی شده است، اهداف ۹۰، ۹۰، ۹۰ را اجرایی کنند. این برنامه قرار است ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به ایدز را شناسایی، سپس ۹۰ درصد از آنان را تحت پوشش و در نهایت نیز کاری کند که بیماری ۹۰ درصد از افراد تحت پوشش در حدی کنترل شود که با غیر فعال شدن ویروس HIV در آنان، این بیماری به افراد سالم منتقل نشود.

شعار امسال روز جهانی ایدز «سلامتی حقی برای همه» است. حقی که بر اساس این شعار هیچ‌کس و بالاخص مبتلایان به ایدز را هم به هیچ دلیلی نمی‌توان از آن مستثنی کرد

پیش از این در سال ۹۳ فرید براتی که در آن زمان مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر بود٫ پیشنهاد راه‌اندازی اتاق‌های امن تزریق را برای کنترل شیوع ایدزو هپاتیت داده بود، تا انتقال این بیماری‌ها از طریق سرنگ آلوده تا حد ممکن کاهش یابد. به گفته براتی «دادن سرنگ به این افراد موجب می‎شود تا از سرنگ‌های مشترک استفاده نکنند چرا که به راحتی با یک سرنگ مشترک فردی می‌تواند به ایدز مبتلا شود و با یک عمل جنسی فرد دیگری را نیز مبتلا کند.»
طرح با اما و اگرهای ستاد مبارزه با موادمخدر مواجه شد. در دو استان پایلوت خوزستان و کرمان در فاز اول با مخالفت‌هایی روبرو و در نهایت متوقف شد.

محسن روشن‌پژوه معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور هم تیرماه سال جاری در رابطه با آخرین وضعیت راه‌اندازی اتاق‌های امن تزریق مواد مخدر اظهار داشت که نمی‌توان گفت این برنامه متوقف شده، بلکه به دلیل اینکه می‌خواستیم کار دقیق‌تر اجرا کنیم، تمام ملاحظات اجرایی، فرهنگی و اجتماعی و درنهایت اولویت‌ها را دقیق‌تر دیده‌ایم و بعد از آن، برای اجرا آنها را استفاده می‌کنیم.
به این ترتیب تابحال خبری از اجرایی شدن طرح مذکور نه به صورت کامل و نه حتی به شکل آزمایشی در دست نیست. این در حالی است که اجرای این طرح در کشورهای دیگر از جمله سویس و استرالیا بسیار موفق بوده است. در این کشورها علاوه بر ارایه سوزن، پنبه الکلی و جای تزریق هم در اختیار فرد معتاد قرار می‌گیرد.

تغییر الگوی ابتلا از تزریقی به جنسی
با وجود تمرکز وزارت بهداشت بر روی بیماران تزریقی و سعی کج دار و مریز آنان در کنترل بیماری در این زمینه، به نظر می‌رسد که با توجه به آمارهای موجود در طی سالهای اخیر٬ الگوی ابتلا در ایران از تزریقی به جنسی تغییر کرده است. این بدان معنی است که علاوه بر آموزش که نقش اصلی را برای کاهش رفتارهای پرخطر جنسی ایفا می‌کند باید همچنین کارگران جنسی، بخش انکار شده جامعه که طبیعتا برنامه‌ای نیز برای آنان طرح‌ریزی نشده٬ وارد برنامه‌های وزارت بهداشت شوند.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز در این باره می‌گوید:«چه بخواهیم،‌چه نخواهیم این گروه هم وجود دارند، نمی شود انکار کرد، فقط باید کاری کنیم که آنها سالم بمانند و جامعه را بیشتر از این بیمار و آلوده نکنند.
مینو محرز معتقد است که بزرگ‌ترین مشکل ایران در رابطه با کنترل و درمان بیماری ایدز، «انکار مساله» است. عفونت ایدز هنوز در برخی گروه‌ها متمرکز است و هنوز میزان شیوع آن در کل جامعه زیر یک درصد است اما اگر بی‌توجهی‌ها و انکار واقعیات ادامه پیدا کند، خیلی زود، شیوع این بیماری در کل جامعه از مرز یک درصد عبور می‌کند و در آن صورت جزو کشورهای با شیوع بالای ایدز در دنیا خواهیم بود.
شعار امسال روز جهانی ایدز «سلامتی حقی برای همه» است. حقی که بر اساس این شعار هیچ‌کس و بالاخص مبتلایان به ایدز را هم به هیچ دلیلی نمی‌توان از آن مستثنی کرد. بیماری‌ای که حتی اگر مسئولان این کشور به گفته وزیر بهداشت «تصور» هم نمی‌کردند که «کشور ما» با آن روبرو شود، حال تبدیل به اولویت همچنان «انکار شده» این وزارت‌خانه شده است .