مذاکرات دیپلماتیک برای باز کردن قفل زندان

زیتون-‌سینا پاکزاد: دیدار وزیر امور خارجه انگلیس از ایران که صبح روز شنبه (۱۸ آذرماه) انجام شد با دستورکارهای سیاسی مشخصی از جمله توسعه روابط دوجانبه و گفتگو درباره پایبندی به توافق هسته‌ای همراه بود اما موضوع آزادی نازنین زاغری شهروند ایرانی‌-بریتانیایی که از فروردین ماه سال گذشته در ایران زندانی است در مرکز مذاکرات دو طرف بوده است.

دو فرضیه درباره یک پرونده

بوریس جانسون بعد از دیدار با همتای ایرانی خود اعلام کرده که «گفتگوی صریحی» درباره نازنین زاغری با محدجواد ظریف داشته است. زاغری از زمان دستگیری تاکنون بدون مرخصی در زندان بسر می‌برد و دادگاه او را متهم کرده در تلاش برای براندازی نرم جمهوری اسلامی بوده و در نتیجه برای وی حکم ۵ سال حبس صادر کرده است.

زاغری این اتهام‌ها را رد کرده و گفته که هدف‌اش از سفر به تهران در سال ۱۳۹۵ صرفا دیدار با خانواده‌اش بوده است. رسانه‌ها گزارش داده اند که قرار است دادگاه بعدی او روز یکشنبه (۱۹‌آذرماه) برگزار شود. او در این جلسه دادگاه باید از خود در برابر اتهام «تبلیغ علیه نظام» دفاع کند.

هم‌زمانی دادگاه زاغری با سفر وزیر امورخارجه بریتانیا به تهران به ابهام‌ها درباره سرنوشت پرونده این شهروند دوتابعیتی افزوده است.

ایران علاوه بر تمایل به دریافت طلب ۴۰۰ میلیون پوندی از انگلیس روی حمایت‌های سیاسی لندن در توافق هسته‌ای هم حساب کرده است.

برخی از تحلیل‌گران معتقدند که برگزاری این دادگاه هم‌زمان با سفر بوریس جانسون به تهران به معنای بالا بردن میزان امتیازهای احتمالی تهران از انگلیس در قبال آزادی زاغری خواهد بود.

تحلیل‌های بدبینانه اما بر اختلاف سپاه پاسداران به عنوان مرجع بازداشت زاغری و وزارت امورخارجه تاکید دارند و بر این اساس این فرض را پیش می‌کشند که ممکن است قوه‌قضاییه و سپاه جهت ضربه زدن به تلاش وزارت‌خارجه برای تنش‌زدایی با غرب٬ در پیچیده‌تر کردن پرونده زاغری از هیچ تلاشی کوتاهی نکنند.

روی هم رفته اما فرضیه امتیازگیری ایران در قبال آزادی زاغری اکنون پررنگ‌تر از گذشته است. جانسون پیش از سفر به تهران هم گفته بود که بسته‌ای از پیشنهادها را برای تهران در جهت آزادی زاغری روی میز خواهد گذاشت.

صحبت از چه امتیازی است؟

جزییات پیشنهادی انگلیس برای آزادی زاغری هنوز به رسانه‌ها راه نیافته است اما روزنامه دیلی‌تلگراف روز ۲۵ آبان ماه به نقل از منابع خود خبر داده بود که بریتانیا آماده انتقال بیش از ۴۰۰ میلیون پوند به ایران برای تسریع در روند آزادی نازنین زاغری-راتکلیف، شهروند ایرانی-بریتانیایی زندانی در ایران است و گفته می‌شود این پول مربوط به بدهی پرونده فروش سلاح در زمان شاه سابق ایران می‌شود.

مقام‌های ایران البته ارتباط این بدهی انگلیس با پرونده زاغری را تکذیب کرده‌اند و حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در انگلستان هم طی یادداشتی گفته که «پیش از انقلاب، ایران برای خرید ۱۵۰۰ تانک چیفتن قراردادی با شرکت انگلیسی IMS می‌بندد اما تا پیروزی انقلاب فقط ۱۸۰ تانک به ایران تحویل داده می‌شود و «طرف انگلیسی به عمده تعهدات خود در قرارداد عمل نکرده است.»

او ارتباط دادن پرونده زاغری با موضوع ۴۰۰ میلیون پوند طلب ایران را ناشی از یک «تصور کاملا نادرست»‌ خوانده و گفته بود «آگاهی از برخی فرآیندهایی که این پرونده در این سال‌های طولانی طی کرده است به خوبی عدم ارتباط حل این پرونده با هر موضوع دیگری را به خوبی به اثبات می‌رساند.»

میانجی برای آزادی

شیوه عمل وزارت‌امورخارجه انگلیس برای تسریع در آزادی‌ نازنین زاغری نشان می‌دهد که این کشور قصد دارد تجربه آزادی چند نفر از دوتابعیتی‌های ایرانی‌-‌امریکایی در فردای برجام را تکرار کند.

سفر او به عمان و دیدار با سلطان قابوس قبل از سفر به تهران یکی از نشانه‌های روشن در تکرار آن تجربه است. سلطان قابوس در سال ۲۰۱۳ میزبان مذاکرات محرمانه دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در مسقط بود و همان دیدارها مقدمه‌ای برای مذاکرات در باره برنامه هسته‌ای ایران شد. هنوز البته به طور رسمی اعلام نشده است که آیا این بار نیز قرار است عمان به عنوان میانجی میان تهران و طرف‌های غربی وارد عمل شود یا خیر. با این وجود تشابه‌ شیوه‌های مذاکراتی به خوبی بیانگر یک الگوی مشترک است.

ایران علاوه بر تمایل به دریافت طلب ۴۰۰ میلیون پوندی از انگلیس٬ روی حمایت‌های سیاسی لندن در توافق هسته‌ای هم حساب کرده است.

بوریس جانسون در همین راستا در جریان دیدارش با محمدجواد ظریف تاکید کرده که کشورش به حفظ توافق هسته‌ای و اجرای کامل آن متعهد است. چنین موضعی در شرایطی که کاخ سفید و کنگره آمریکا به طور روزافزون در صدد تضعیف پایه‌های برجام هستند یک خبر خوش برای جمهوری اسلامی است.

اهمیت حمایت سیاسی لندن از توافق‌ اتمی شاید به یک معنا از طلب ۴۰۰ میلیون‌پوندی هم در حال حاضر مهم‌تر باشد. دستکم این که دولت حسن روحانی در شرایط کنونی به این حمایت دیپلماتیک به شدت نیازمند است تا از اختلاف میان قدرت‌های اروپایی با آمریکا به نفع خود در توافق اتمی استفاده کند.

بنابراین وضعیت گویای یک نیازدو طرفه به امتیازدهی و امتیازگیری است و اثر همین نیاز دو جانبه است که سومین سفر یک وزیر امورخارجه انگلیس در طی ۱۴ سال گذشته به ایران را رقم زده است. با توجه به فضای پرابهام کنونی٬ فردای این سفر مهم‌تر از زمان مذاکرات خواهد بود و در تمام این مدت هم چشمهای نگران نازنین زاغری و خانواده‌اش به درهای زندان است که آیا دیپلمات‌ها می‌توانند قفل آن را بگشایند یا نه.