بحران‌هایی که متولی ندارد

زیتون-‌سینا پاکزاد: دو سوی میدان سیاست در ایران در یک توافق نانوشته‌ به یک استراتزی واحد روی آورده‌اند.

چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا با مبنا قرار دادن مفاهیمی که وجه اشتراکشان را می‌توان «‌سوء‌ مدیریت» و «فساد حکومتی» خواند به نوبه خود طرف مقابل را متهم می‌کنند که نتوانسته‌ است بحران‌ها را مدیریت کند.

بحران‌های مبتلا به جامعه ایران که از آلودگی هوا و ترافیک تا بیکاری و رانت و اختلاس را دربر‌می‌گیرد در نبود یک استراتژی واحد مدیریتی به صورت بحران‌هایی مزمن و بدون راه‌حل در آمده است.

دست‌های خاکستری در آسمان سیاست

آلودگی هوا که این روزها باز در پایتخت از مرزهای هشدار عبور کرده است از جمله جلوه‌های ناکارآمدی مدیریتی است و حالا رسانه‌های اصول‌گرا با زیر سوال بردن سیاست‌های دولت روحانی از ناتوانی نهادهای مسوول برای کنترل اوضاع می‌گویند. خبرگزاری فارس در این باره نوشته است:«اعلام دیرهنگام (تعطیلی مدارس و مهدکودک‌ها به‌خاطر آلودگی هوا) موجب شد که صبح یکشنبه و زمانی که طبق روال همیشگی خانواده‌ها به همراه فرزندشان عازم مهدهای کودک و مدارس ابتدایی شدند، با درهای بسته مواجه شوند. مادران شاغل هم که همیشه فرزندشان را به مهدکودک می‌سپردند نیز مانده‌ بودند که اکنون فرزندشان را به چه کسی بسپارند.»

در سوی دیگر میدان نیز انتقادها با همین مضمون‌های مشابه وجود دارد و برای مثال مسعود پزشکیان، نائب رئیس مجلس دهم و از چهره‌های اصلاح‌طلب مجلس نیز گفته است: «مشکل اصلی کشور ما این است که افراد متخصص و کاربلد در راس کارهای تخصصی و اجرایی کشور نیستند و افرادی که نباید در حوزه‌های تخصصی وارد شوند اجازه ورود و دخالت در این مسایل پیدا کرده‌اند.»

تام سعید جلیلی٬ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و کاندیدای محافظه‌کاران در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲  را هم می‌توان در میان منتقدان به ناکارآمدی سیستم مدیریتی کشور دید و او در آخرین اظهارش از آمارهای دولتی درباره بیکاری انتقاد کرده است. آمارهایی که به گفته وی واقعی نیستند و تصویر درستی از وضع کشور را نشان نمی‌دهند. جلیلی معقد است: «وقتی یک ساعت کار در هفته هم شغل محسوب شود، این آمار نباید برای دولتمردان راضی‌کننده باشد زیرا کسی را که در طول هفته فقط یک ساعت کار دارد نمی‌توان شاغل محسوب کرد.»

بحران‌هایی که چهره‌های سیاسی هر دو جناح به آن اذعان دارند خطر سرخوردگی در بدنه جامعه را تشدید کرده است. صادق زیباکلام درخصوص نگاه جامعه دولت به «فرارو» گفته است: «ناامیدی فزاینده‌ای درباره آقای روحانی در حال به‌وجود آمدن است. به آقای جهانگیری گفتم در خیلی از دانشگاه‌هایی که می‌روم سرخوردگی دانشجویان را می‌بینم.»

از همه جالب‌تر اینکه معاون اول رئیس‌جمهور از وجود مدیرانی «بی‌انگیزه» خبر می‌دهد که «آویزان دولت» شده‌اند. او در ادامه روند اطلاع‌رسانی مسوولان به مردم در باب وضعیت کشور اضافه کرده است: «قدرت خرید و درآمد آحاد جامعه کاهش پیدا کرده است، رشد اقتصادی، بودجه دولت و بهره‌وری نیز وضعیت مناسبی ندارد.»

دیگر مانند گذشته طرح موضوع‌های مربوط به فساد و ناکارآمدی مسائلی نیستند که تنها مورد ادعای منتقدان و مخالفان باشد

این بخش بسیار کوچکی از سیمای کنونی اداره کشور است که تنها منحصر به عملکرد دولت نیست بلکه قوه قضائیه، مجلس، شهرداری، شورای شهر، مجموعه‌هایی همچون ستاد بحران، کمیته اضطرار و دهها کمیته و شورای دیگر در آن دخیل هستند.

همانطور که مشاهده می‌شود از فقیهان حکومتی تا نمایندگان و فعالان سیاسی گرفته تا مسوولان دولتی منتقد اوضاع کنونی هستند اما مساله این است که کسی مسوولیت شرایط فعلی را بر عهده نمی‌گیرد. کشور شاهد ناکارآمدی جمعی مدیران است که نیاز نیست برای اثباتش دنبال دلیل و مدر خاصی گشت. سخنان و اظهارنظرهای خودشان به‌روشنی حکایت از آن دارد که اوضاع چگونه است.

هشدار به روسای سه قوه
این روزها اصلاح‌طلبان انتقادات خود را به دولت علنی‌تر از گذشته ابراز می‌کنند، اصولگرایان نیز که تصور می‌کنند شهروندان تبعات هشت سال مدیریت یکدستشان بر کشور فراموش کننده با خوشحالی نظاره‌گر این انتقادات هستند.

رسانه‌ها و چهره‌های اصولگرا از عبور اصلاح‌طلبان از روحانی می‌نویسند و رسانه‌ها و چهره‌های اصلاح‌طلب از اینکه ضمن انتقاد از دولت کماکان حامی‌اش هستند. با این وصف اما نطق دو نماینده مجلس که روز یکشنبه در مجلس ایراد شد نشان می‌دهد تمامی قوای کشور درگیر مسائلی هستند که نتیجه‌ش ناکارآمدی کنونی است.

مصطفی کواکبیان خطاب به رئیس قوه قضائیه گفته است:«در ژاپن با جمعیت ۱۲۰ میلیونی سالانه ۶۰۰ هزار میزان پرونده ورودی به دستگاه قضایی است اما در کشور ما با جمعیت ۸۰ میلیونی به گفته رییس قوه قضائیه سالانه چرا باید بالای ۱۰ میلیون پرونده ورودی به دستگاه قضایی داشته باشیم. شما در این مدت چند سال چه کرده‌اید؟ ممکن است بگویید خلاء‌قانونی وجود دارد. چند لایحه به مجلس آورده‌اید که تاکنون تصویب نشده است؟»

انتقادات این نماینده تهران تنها معطوف به دستگاه قضائی نبود و او در ادامه خطاب به حسن روحانی گفت: «آقای رئیس‌جمهور شما آیا در فضای مجازی هستید که امروز چه ناسزاهایی به ما اصلاح‌طلبان به خاطر حمایت از شما سرداده می‌شود. چرا باید چنین باشد؟ چرا وعده‌هایی که به مردم داده‌اید عمل نمی‌کنید؟ و اگر اصولگرایانی به اصطلاح نمی‌گذارند چرا به مردم گزارش نمی‌دهید؟»
او با لحنی هشدارگونه افزود: «شما هم فرصت چندانی ندارید. چشم به هم بزنید این ۴ سال هم تمام می‌شود. بیایید با مردم صادقانه مشکلات را مطرح کنیم و بیایید در میان مردم فقر و فلاکت مردم و بیکاری و محرومیتی که جامعه با آن مواجه است، را ببینید. آقای رییس‌جمهور وقتی شما در بودجه می‌گویید بنزین گران شود، عوارض زیاد شود، یارانه قطع شود، شاید در بحث‌های کارشناسی به این نتیجه رسید اما چقدر درآمد مردم بالا رفته است آیا مردم فقیرتر نشده‌اند؟ اگر شده‌اند با این طرح‌ها مردم را نابود نکنید.»

در این بین محمود صادقی نیز با اشاره به وجود فشار در هر سه قوه کشور پرسید: «آیا مجلس عصاره فضائل ملت است؟ ما عصاره فضائل شورای نگهبان هستیم.» وی همچنین گفت: «اگر دنبال مبارزه با فساد هستیم، از خودمان شروع کنیم. باید اراده و عزم جدی در همه نهادهای کشور اعم از قوه مقننه، قضاییه و مجریه برای مقابله با فساد صورت گیرد». این نماینده تهران که علاوه بر دو قوه دیگر پیکان انتقاد را به سمت مجلس نیز گرفته، پرسیده است: «چرا اجازه نمی‌دهند بودجه سالانه مجلس به طور شفاف حسابرسی شود؟»
چنین مواضعی این فرض را تقویت می‌کند  که انباشت ناتوانی مدیریتی و فساد به مرحله‌ای  رسیده که کمتر از گذشته قابل کتمان و لاپوشانی است. دیگر مانند گذشته طرح موضوع‌های مربوط به فساد و ناکارآمدی مسائلی نیستند که تنها مورد ادعای منتقدان و مخالفان باشد بلکه در قالب سخنان رسمی کارگزاران و مسئولان نظام نشر پیدا کرده است