وقتی همه ناراضی‌اند

زیتون ـ مهسا محمدی: انتقاد به بودجه ۹۷ که به واسطه لایحه افزایش ۳ برابری عوارض خروج از کشور زیر ذره‌بین رفت، در ادامه موج عظیمی از نقدها و اعتراض‎ها را برای دولت روحانی به دنبال داشت.

در خلال واکاوی عمومی و تخصصی بودجه٬ یکی از بخش‌های مهمی که به طور گسترده مورد توجه منتقدین قرار گرفت٬ بودجه بالای نهادهای مذهبی و زیرمجموعه‌های آنان و همچنین افزایش بودجه این نهادها علیرغم کاهش پول اختصاصی به بخش‌های دیگر بود.
کاهش بودجه اختصاصی برای هدفمندی یارانه‌ها، کاهش اعتبارات حوزه زنان، بودجه عمرانی، بودجه مرزبانی و مواردی از این دست که در مقایسه با افزایش بودجه چند صد میلیاردی نهادهای مذهبی قرار ‌گرفت، خشم دوستان و بخشی از منتقدان دولت را برانگیخت.
اما تنها ناراضیان بودجه انقباضی سال ۹۷ و رقم‌های اختصاصی به این نهادهای مذهبی، مخالفان آنان نبودند و این ارقام علیرغم بزرگی غیرقابل انکار٬ دریافت کنندگان خود را هم راضی نکرده است.
بودجه ۶۰۰میلیارد تومانی مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، ۳۰۵میلیارد تومانی جامعه‌المصطفی، ۲۵۸میلیارد تومانی شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه زنان و ۵۵میلیارد تومانی موسسه نشر آثار آیت‌الله خمینی تنها بخشی از ارقام اختصاصی به این نهادهای مذهبی با عناوین متعدد است.

افزایش «تنها» ۱۰درصدی بودجه جامعه المصطفی
حال نصرالله پژمان‌فر، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس می‌گوید که «بودجه حوزه‌های علمیه و دیگر مراکز فرهنگی مرتبط، افزایشی که متناسب با مأموریت این بخش‌ها باشد، ندارد و در این میان، بخش‌هایی مانند ‌جامعهالمصطفی وضعیت‌ سخت‌تری دارند.»
جامعه المصطفی که پژمان‌فر از کمی بودجه اختصاصی به آن گله دارد، یکی از مراکز ایرانی اصلی برای گسترش تشیع در سایر کشورها است. مرکز آن در شهر قم است و در ۶۰ کشور جهان شعبه دارد. حدود ۴۰ هزار طلبه خارجی و ۴۰ هزار فارغ‌التحصیل دارد. این افراد بعد از آموزش برای «صدور انقلاب اسلامی» به کشورهای خود اعزام می‌شوند.
به گفته رییس کمیسیون فرهنگی مجلس، جامعه‌المصطفی باید «با بودجه‌های ریالی از بازار آزاد آن‌هم با این وضعیت نابسامان ارزی، ارز مورد نیاز خود را تهیه کند تا در مأموریت‌های بین‌المللی از آن استفاده کند؛ اما با افزایش تنها ۱۰درصدی که در بودجه آنها صورت گرفته، به نوعی می‌توان گفت با تبدیل ریال به دلار، بودجه آنها از سال قبل نیز کمتر شده و مشکلات عدیده‌ای خواهند داشت.»
پژمان‌فر در حالی از ریل‌گذاری غلط دولت و کمبود بودجه اختصاصی به مراکز مذهبی سخن می‌گوید که این نگاه وی در درون خود حوزه و این نهادهای مذهبی هم مخالفانی دارد.

هجرت طلاب مخالف اختصاص بودجه به نهادهای مذهبی
محسن غرویان از مدرسان فلسفه اسلامی حوزهٔ علمیهٔ قم در عین حال که خود بر درستی دریافت بودجه از سوی نهادهای مذهبی صحه می‌گذارد، می‌گوید که در حوزه صداهای مخالفی وجود دارد که می‌گویند «حوزه نباید بودجه دریافت کند، چون به دولت وابسته می‌شود و این با استقلال حوزه سازگار نیست.»
غرویان درباره واکنش‌ها در این مراکز مذهبی به تخصیص بودجه می‌گوید:«من اطلاع دارم که بعضی از فضلا، مدرسین و طلاب اخیرا از حوزه قم به نجف هجرت می‌کنند که یکی از دلایل مهاجرت‌ها به خاطر بحث وابستگی حوزه به دولت است.»
این صدا اما لااقل در میان مذهبیون حکومتی صدای غالب نیست و کسانی مانند محمد یزدی، عضو شورای نگهبان و رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که هم حوزوی محسوب می‌شود و هم حکومتی، تاکید دارد که دریافت بودجه از دولت مانع استقلال حوزه نیست و خطاب به «جوانان حوزه» می‌گوید:«آینده برای شماست، سال‌های آینده مرجعیت حوزه برای شماست، حکومت برای شماست، شورای نگهبان و قوه قضائیه در اختیار شماست، اما آن را با چه چیزی می‌خواهید اداره کنید؟… حکومت باید به شما کمک کند…»

حسن روحانی و فهرست هفده
حسن روحانی صبح در روز ۲۸ آذر در اولین اجلاس حقوق شهروندی با اشاره به نقدهای فراوانی که به لایحه بودجه دولتش شده بود گفت: «از همه مردم می‌خواهم که بودجه ۹۷ را رها نکنند… این نورافکن‌ها را باید برد بر روی همه ردیف بودجه‌ها»
وقتی حسن روحانی از «همه» ردیف بودجه‎ها حرف می‌زند به طور ضمنی این نهادهای غیر پاسخگو به دولت را مدنظر دارد و در ادامه رییس جمهوری ایران شکایت خود از این نهادهای به نزد مردم می‌برد و تاکید می‌کند:«تا قبل این؛ یک فهرست هفده بود، پول مردم را می‌گرفتند و پاسخ نمی‌دادند، می‌گفتند به شما چه ربطی دارد.»
فهرست هفده جدول بودجه به «اشخاص حقوقی غیر دولتی» است که بودجه بحث برانگیز نهادهای مذهبی را هم شامل می‌‌شود.
نهادهایی که به گفته پروانه سلحشوری رییس فراکسیون زنان٬ «بعید» است که بودجه آنان حذف یا کم شود و از این رو از آنان می‌خواهد که «از این بودجه ها صرف نظر کنند.»
برای بودجه انقباضی ۱۱۹۵ هزار میلیارد تومانی حسن روحانی که شدت انقباض آن در بعضی از بخش‌ها دوستانش را به «پشیمانی» کشانده و به نماد خلف وعده رییس جمهوری بدل شده است، شاید آثار مثبتی هم بتوان قایل شد.
حسن روحانی از آنجا که دیگر نگران جلب رضایت همه طبقات برای رای جمع کردن برای انتخابات ریاست جمهوری بعدی نیست، فراغت بالی برای تصحیح طرح هدفمندی یارانه‌ها یافته و به عقیده کارشناسان با حذف ۳۴ میلیون یارانه بگیر این طرح را به شکل درست آن به اجرا در آورد .

از سوی دیگر اما وی از همین «پشیمان»‌ها کمک می‌خواهد و سعی دارد موج انتقادی که از وی در فضای مجازی به وجود آمد را به سوی نقطه‌های تاریک و کمتر دیده شده ‌بودجه هدایت کند، بلکه بتواند این نهادها را پاسخگو کرده و بخشی از بار را از روی دوش خود بردارد.

همین تلاش و نقطه عزیمت در وضعیتی خوش بینانه در درازمدت می‌تواند به افزایش شفافیت در این حوزه کمک کند، هر چند که اکنون راه‌حل‌ها در حد پیشنهاد پروانه سلحشوری حداقلی از سر استیصال باشد.