امید بیهوده برای خروج نظامیان از اقتصاد

زیتون-فائزه مهرابی: خبر وزیر دفاع درباره دستور رهبر جمهوری اسلامی به ستاد کل نیروهای مسلح برای پیگیری خروج نهادهای نظامی از فعالیت‌های اقتصادی«غیرمرتبط» برخی را به خروج نظامیان از اقتصاد امیدوار کرده، بررسی سخنان وزیر دفاع اما نشان می‌دهد که این امید حداقل در کوتاه‌ مدت و میان‌مدت بیهوده است.

امیرحاتمی اعلام کرده که فعالیت‌های نیروهای مسلح در حوزه «سازندگی» از جمله فعالیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه پاسداران، در صورت نیاز دولت ادامه پیدا خواهد کرد.

به گفته وزیر دفاع قرار است نهادهای نظامی تنها از فعالیت‌های «بازار سرمایه» خارج شوند و خروج آن‌ها نیز از طریق سازمان خصوصی‌سازی نخواهد بود و به صورت مستقیم اقدام به واگذاری دارائیهای‌شان درحوزه بازار سرمایه خواهند کرد.امیر حاتمی همچنین نگفته که تکلیف بانک‌های نهادهای نظامی و زیر مجموعه‌های آنها از جمله صرافی‌ها چه خواهد شد.

تعداد نیروهای قرارگاه خاتم‌الانبیا تقریبا با همه نیروهای دست اندرکار صنعت برق ایران در کل کشور اعم از نیروهای دولتی، شرکت‌های پیمان‌کار، مشاور و خدماتی همکار با صنعت برق برابری می‌کند.

اما اگر بنا باشد که فعالیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران ادامه پیدا کند، نمی‌توان امیدی به خروج نظامیان به‌خصوص سپاه پاسداران از اقتصاد داشت.

قرارگاهی که به گفته فرمانده آن پنج هزار پیمانکار بخش خصوصی با آن همکاری می‌کنند. وجود این پیمانکاران خود تائیدی بر این نکته است که این قرارگاه عملا بسیاری از پروژه‌ها را به واسطه ارتباطات خود از دولت دریافت می‌کند و به پیمانکاران دسته دو و دسته سه می سپارد و تنها در این میان درصد قابل توجهی از رقم قرارداد را دریافت می‌کند.

این قرارگاه به گفته فرمانده آن ۱۳۵ هزار نفر نیرو دارد. هر چند علی لاریجانی ، رئیس مجلس، تعداد نیروهای مشغول در پروژه های این قرارگاه را حدود١۶٠‌هزار نفر اعلام کرده است.

ا

برای روشن شدن وضعیت تعداد نیروهای این شرکت می‌توان نگاهی به بخش‌های مشابه داشت. به‌طور مثال این عدد تقریبا با همه نیروهای دست اندرکار صنعت برق ایران در کل کشور اعم از نیروهای دولتی، شرکت‌های پیمانکار، مشاور و خدماتی همکار با صنعت برق برابری می کند.

قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران شرکت‌های بزرگی در زیرمجموعه خود دارد که هر کدام از آنها به لحاظ امکانات و پروژه های در دست اجرا با شرکت‌های بزرگ وزارتخانه‌های صنعتی ایران برابری می‌کنند.

پس از حادثه انفجار معدن یورت آزادشهر مجلس ایران در گزارشی اعلام کرد که سهام این معدن متعلق به صندوق مهر ایرانیان، وابسته به بسیج بوده است.

از جمله شرکت سپاسد که در سال ۷۱ آغاز به کار کرده و بزرگ‌ترین پروژه‌های سدسازی در ایران از جمله سد مخزنی کرخه «بزرگ‌ترین سد خاکی تاریخ کشور» و سد گتوند علیا «بلندترین سد خاکی کشور» را اجرا کرده است.

این شرکت به جز این سدها حدود ۲۰ سد دیگر را نیز ساخته و پس از تاسیس در دوره‌های مختلف وزارت نیرو بزرگ‌ترین پیمانکار سدسازی طرف قرارداد با این وزارتخانه بوده است. کارون ۴، رودبار لرستان، نرماب، بختیاری و مشمپا دیگر سدهایی است که این شرکت در دست ساخت دارد.

سپانیر دیگر شرکت زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران است که قرارگاه‌های نفتی را اجرا می‌کند. رفع تحریم‌ها اما باعث شده که بازار این شرکت در قراردادهای نفتی بزرگ از جمله قراردادهای پارس جنوبی کساد شود، تا آن‌جا فرمانده این قرارگاه از واگذاری قراردادهای نفتی به شرکت‌های خارجی انتقاد کرد.

آزادراه ها و بزرگراه‌ها دیگر زمینه فعالیت قرارگاه خاتم‌الانبیا است و این نهاد در دوره شهرداری محمد باقر قالیباف پروژه‌های مترو را نیز اجرا کرده است.
قرارگاه خاتم‌الانبیا در وب‌سایت خود حدود ۱۰۰ بخش را برای فعالیت‌های پیمانکاری خود اعلام کرده است.

درباره گردش مالی قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه پاسداران آمارهای دقیقی منتشر نشده اما بر اساس برخی برآوردها، سپاه پاسداران بیش از ۸۰۰ شرکت دارد و حدود ۱۵ درصد از گردش اقتصاد ایران در اختیار این نهاد و دیگر بنیادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی است.

دراین میان بسیج نیز برای خود موسسه‌های اقتصادی مختلفی دارد. شرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان وابسته به بنیاد تعاون بسیج نیز سهام برخی از شرکت‌ها از جمله فولاد مبارکه، ایرالکو، تراکتورسازی تبریز، صدرا، تکنوتاز، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی و داروسازی جابربن حیان را خریداری کرده است.

حجم فعالیت‌های اقتصادی نهادهای نظامی تا حدی است که «برادران قاچاقچی» خوانده شدن از سوی محمود احمدی نژاد و «دولت با تفنگ» از سوی حسن روحانی تنها یک قلقلک محسوب می‌شود و جدی گرفته نمی‌شود.

پس از حادثه انفجار معدن یورت آزادشهر در استان گلستان مجلس ایران در گزارشی روز چهارشنبه، ۱۷ خرداد، اعلام کرد که این معدن توسط صندوق مهر ایرانیان، وابسته به بسیج، مدیریت می‌شده و سهام عمده آن نیز متعلق به این نهاد بوده است.

فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران تا حدی بوده که فعالیت‌های اقتصادی ارتش و وزارت دفاع چندان به چشم نمی‌آید. هر چند ارتش ایران هم در سال‌های گذشته نهادهایی اقتصادی تأسیس کرده است که از جمله آن‌ها بانک حکمت، قرارگاه سازندگی قائم، کارخانه‌های گروه صنعتی اسپادانا، بنیاد بیمه صبا و تعداد دیگری کارخانه تولیدی است.

وزارت دفاع ایران نیز به جز شرکت‌های صنایع نظامی، شرکت‌های متعددی دارد که از جمله آن‌ها صنایع الکترونیک ایران، شرکت شمس عمران و توسعه منابع انرژی است.

با این تفاسیر آیا می‌توان انتظار داشت نهادهای با این گردش مالی و گستره کار از فعالیت‌های اقتصادی صرف نظر کنند؛ فعالیت‌هایی که البته این نهادها آن را «سازندگی» می‌نامند.

حجم فعالیت‌های اقتصادی و سود نهادهای نظامی تا حدی است که «برادران قاچاقچی» خوانده شدن از سوی محمود احمدی نژاد و «دولت با تفنگ» از سوی حسن روحانی تنها یک قلقلک محسوب شده  و چندان جدی گرفته نمی‌شود.