صدایی که شنیده نشد؛ صدایی که شنیده نمی‌شود

زیتون-سینا پاکزاد: ۱۵ سال پیش عباس عبدی، حسین قاضیان، بهروز گرانپایه و یکی از دبیران خبرگزاری ایرنا تنها به دلیل انتشار یک نظرسنجی مبنی بر این‌که ۷۴ درصد مردم ایران طرفدار مذاکره با آمریکا هستند، بازداشت شدند. تجمع‌های اعتراضی دی‌ماه اما سبب شده مرکزتحقیقات استراتژیک نهاد ریاست جمهوری ایران نشستی برگزار و اعلام کند براساس نتایج یک نظرسنجی همان میزان یعنی ۷۴ و هشت دهم درصد از شرایط کشور ناراضی هستند.

هرچند ممکن است بخش‌هایی از این نظرسنجی محرمانه مانده و یا برخی از ۴۵۰۰ نفر شرکت‌کننده در نظر‌سنجی، ملاحظاتی برای بیان نظر خود داشته باشند اما حتی آمارهای رسمی منتشر شده نیز حکایت از وضعیت نامناسب مقامات جمهوری اسلامی در افکار عمومی دارد.

از میان شرکت‌کنندگان در نظر سنجی تنها ۱۲ درصد معتقد به سرکوب معترضان بوده‌اند و حدود ۸۰ درصد با آنان هم‌دلی کرده‌اند.

براساس نظر سنجی مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران، ایسپا، ۴۰ درصد شرکت‌کنندگان مخاطب اعتراض‌های دی ماه را دولت، ۳۴ و هفت دهم درصد کل نظام جمهوری اسلامی و بیش از ۹ درصد نیز روحانیت دانسته‌اند.

۶۹ درصد از شرکت‌کنندگان وضعیت اقتصادی، ۳۰ درصد فساد مالی، ۲۰ و شش دهم درصد بی عدالتی، ۱۳ و نیم درصد دخالت ایران در سوریه و فلسطین، ۹ و هفت دهم درصد آزادی بیان و ۲ و سه دهم درصد حصر رهبران جنبش سبز را خواسته اصلی معترضان خوانده‌اند.

 

به این ترتیب ۲۵ و نیم درصد از معترضان به طور مشخص به سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی اعتراض شدید دارند. اما این بخش از نظرسنجی ممکن است برای نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی غنیمت باشد، چرا که آنان تاکید دارند اعتراض‌های دی ماه تنها ریشه اقتصادی داشته و مخاطب آن هم دولت بوده است؛ موضوعی که حسن روحانی بارها آن را رد کرده و تاکید کرده که معترضان مطالبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی هم داشته‌اند.

۳۷ و نیم درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی فکر می‌کنند که این تجمعات ادامه خواهد یافت، موضوعی که می‌تواند برای مقامات جمهوری اسلامی نگران‌کننده باشد.

حسام‌الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، در نشست بیان نتایج این نظر سنجی براساس تحقیقات میدانی این مرکز اعلام کرد که «مردم به راحتی تفکیکی میان دولت و نظام قائل نیستند» و نمی‌توان گفت که «دولت ناکارآمد است اما نظام دارای مشروعیت است».

او تاکید کرد که اعتراض‌های دی‌ماه اگر چه «مهر اقتصادی خورده» اما لایه زیرین آن سیاسی و اجتماعی است، همان‌گونه که شعارهای معترضان نیز سیاسی و اجتماعی بوده است.

به جز ساعات ابتدایی تجمع هفتم دی ماه درمشهد که تجمعات بعدی را دومینو وار به وجود آورد،شعارهای معترضان علیه همه مقامات جمهوری اسلامی و در مواردی در جهت تغییر کل نظام بود.

 

از میان ۷۴ و هشت دهم درصدی که از شرایط کشور ناراضی هستند، ۴۸ درصد اعلام کرده‌اند که در هیچ شرایطی در تجمعات شرکت نمی‌کنند.

۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان وضع موجود کشور را قابل اصلاح می‌دانند، آماری که نسبت به سه سال پیش سه و چهار دهم درصد کاهش داشته است.

از این میان اما تنها ۱۰ و سه دهم درصد زیر سئوال نرفتن نظام جمهوری اسلامی و ۲۳.۷ درصد نیز«جلوگیری از سوءاستفاده بیگانگان» را دلیل شرکت نکردن در تجمعات اعلام کرده‌اند.

۳۱ درصد اما گویا هیچ امیدی ندارند و شرکت در تجمعات را بی‌فایده می‌دانند، ۲۶ درصد «از هرج و مرج و ناامنی در هراس هستند» را علت عدم تمایل خود به مشارکت در تجمعات اعلام کردند.

۱۲ و دو دهم درصد تجارت قبلی مانند اعتراض‌ها به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ را دلیل شرکت نکردن در تجمعات اعلام کرده‌اند که می تواند اشاره به بازداشت خودشان و یا نزدیکانشان در آن سال داشته باشد.

بیشتر بخوانید

می‌شود بر میخ کوبید اما نمی توان روی آن نشست

سرنوشت ملت رولت روسی نیست

ایران نه سوریه‌ای می‌شود نه یوگسلاویزه

با وجود تبلیغات گسترده صدا و سیما و مقامات جمهوری اسلامی مبنی برسازمان‌دهی شدن این تجمعات از سوی کشورهای خارجی تنها  ۲۶.۴ درصد معتقد بودندکه این تجمعات ریشه خارجی داشته است.

۲۳ و هفت دهم درصد معتقدند که تجمعات توسط جریانات سیاسی داخلی سازماندهی شده اما ۳۱ درصد، آن‌ها را خودجوش دانسته‌اند.

از میان شرکت‌کنندگان در نظرسنجی تنها ۱۲ درصد معتقد به سرکوب معترضان بوده‌اند و حدود ۸۰ درصد با آنان همدل بوده اند. ۴۴ و ۳ دهم درصد خواستار شنیدن صدای معترضان شده اند و ۳۵ و دو دهم درصد خواستار پذیرفتن خواسته‌های آنان.

 

۶۱ درصد شرکت‌کنندگان اعلام کرده‌اند که صدا و سیما واقعیت‌های این تجمعات را منعکس نکرده و ۲۲ درصداز عملکرد این رسانه زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی دراین تجمعات رضایت داشته‌اند.

در نهایت ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کرده‌اند که وضع موجود کشور را قابل اصلاح می‌دانند؛ آماری که ممکن است برای مقامات جمهوری اسلامی تا حدودی خوشحال‌کننده باشد اما این رقم نسبت به سه سال پیش سه و چهار دهم درصد کاهش داشته است.

این آمار دلیلی است تا حسام‌الدین آشنا هشدار دهد که «در صورت ادامه وضع موجود احتمالا همه بازنده خواهند بود».

به گفته آشنا، ۳۷ و نیم درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی فکر می‌کنند که این تجمعات ادامه خواهد یافت، موضوعی که می‌تواند برای مقامات جمهوری اسلامی نگران‌کننده باشد.

هرچند ممکن است اصل طرح شدن نتایج نظرسنجی تا همین اندازه نشانه‌ای از گشایش در برخی حوزه‌ها داشته باشد اما نکته مهم شنیدن صداهایی است که دراین نظرسنجی‌ها فریاد زده می‌شود.

پژوهشگران اجتماعی نمونه‌ای از «صدایی که شنیده نشد» را بارها یادآوری کرده‌اند و کتابی با این اسم نیز منتشر شده است؛ نتایج یک نظرسنجی در دهه ۵۰ که توجه به آن می‌توانست وقوع انقلاب ۵۷ پیش‌بینی شود.

اینک نیز هیچ نشانه‌ای مشاهده نمی‌شود که مقامات جمهوری اسلامی اراده‌ای برای شنیدن این اعتراض‌ها داشته باشند و این اراده حتی در مسائلی که به لحاظ سیاسی چندان برای حکومت حیثیتی نیست، از جمله موضوع بودجه نیز دیده نمی‌شود.

در مقابل برنامه‌هایی چون گشت‌های سپاه پاسداران حکایت از برنامه‌ریزی بیشتر برای سرکوب معترضان دارد و تلاش مقامات جمهوری اسلامی تنها در راستای کم جلوه دادن تعداد معترضان دارد.

موضوعی که حتی اگر درست باشد، از سوی مردم پذیرفته نشده و به گفته حسام‌الدین آشنا، ۶۰ درصد از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی‌ها معتقد بودند که تعداد افراد شرکت‌کننده در اعتراضات «متوسط و زیاد بوده است».