یک دهه تلاش ناکام «روسری‌سفیدها» برای ورود به آزادی

زیتون ـ مهسا محمدی: روز پنج‌شنبه  ۳۵ زن که برای تماشای دربی پایتخت ایران به ورزشگاه آزادی رفته بودند، نرسیده به دروازه‌های این مجموعه بازداشت شدند. آنان به بازداشت‌گاه خیابان وزرا منتقل و ساعاتی بعد از پایان بازی آزاد شدند.

در همان ساعات اولیه بازداشت، سخنگوی وزارت کشور از انتقال این زنان به «محلی مناسب» خبر داد و اعلام کرد که آنان بازداشت نیستند و بعد از پایان بازی می‌توانند به خانه بروند.

تعریف سخنگوی وزارت کشور از «محل مناسب» دستمایه اعتراض‌ و حتی طنز کاربران فضای مجازی شد.

«روسری‌سفید»ها عنوان یکی از قدیمی‌ترین گروه‌های فعال در حوزه حقوق زنان است که در طی دو دهه اخیر تلاش پیگیری را برای بازگرداندن زنان به ورزشگاه‌ها انجام داد.

این مدل برخورد کج‌‌دار و مریز دولت در برابر زنانی که به نظر می‌رسد مطالبه‌ای حداقلی برای داشتن حقی دارند که حالا دیگر (بعد از آزاد شدن آن در عربستان) در تمام دنیا به رسمیت شناخته می‌شود، نشان از پیچیدگی‌ غیرضروری‌ای دارد که این مسئله در سال‌های اخیر بدان دچار شد.

«روسری سفید»ها عنوان یکی از قدیمی‌ترین گروه‌های فعال در حوزه حقوق زنان است که در طی دو دهه اخیر تلاش پیگیری را برای بازگرداندن زنان به ورزشگاه‌ها انجام داد.

پس از انقلاب ایران در سال ۵۷ و بعد از اتخاذ سیاست‌های کنار گذاشتن و بیرون راندن زنان از فضاهای عمومی، ورزشگاه‌ها یکی از اصلی‌ترین میدان‎هایی بود که باید از زنان خالی می‌شد.

تنها در اواخر دولت اصلاحات بود که خواست ورود زنان به ورزشگاه برای تماشای مسابقات مهم کشوری و ملی اجازه طرح پیدا کرد و نخستین حضور زنان در ورزشگاه، به بازی ایران و بحرین در مسابقات مقدماتی جام‌جهانی فوتبال سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۴ شمسی ) بازمی‌گردد.

در طی همان سال‌ها بود که فعالان زن تحت عنوان کمپین «روسری سفید»ها در برابر استادیوم آزادی جمع شدند و خواهان تماشای مسابقه ایران- بحرین بودند.

 احمدی‌نژاد بعدها در سال ۹۰ مدعی شد که برای دستور ورود زنان به ورزشگاه‌ها اجازه رهبر جمهوری اسلامی را داشته اما «بعد چون فضا خراب شد»آیت‌الله خامنه ای به او گفته«موضوع را جمع کنید چون فعلا مسأله اول مملکت این نیست.»

در سال‌های دهه ۸۰ به جز درباره ورزش‌هایی مانند فوتبال، کشتی و شنا منعی برای ورود زنان به مسابقاتی مانند والیبال و بسکتبال یا ورز‌ش‌های رزمی وجود نداشت. اما بعدها این ممنوعیت به رشته‌های دیگر نیز تسری یافت.

یک استعلام نابه‌جا

پس از دستور محمود احمدی نژاد برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها پای مراجع تقلید به این موضوع باز شد.او با ارسال نامه‌ای به رییس سازمان تربیت بدنی خواستار فراهم کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد.

این نامه موجی از واکنش‌ها را برانگیخت. احمدی‌نژاد بعدها در سال ۹۰ مدعی شد که دراین‌باره اجازه رهبر جمهوری اسلامی را داشته و گفت: «من با رهبری صحبت کردم، رهبری گفتند در دولت‌های دیگر به‌خاطر اینکه سوء استفاده و بهره برداری سیاسی ممکن بود بشود، اجازه ندادم ولی ایشان به بنده اجازه دادند. بعد چون فضا خراب شد، ایشان فرمودند موضوع را جمع کنید چون فعلا مسأله اول مملکت این نیست.»

با این حال با افزایش واکنش‌ها، رهبر جمهوری اسلامی از احمدی‌نژاد خواست که نظر مراجع تقلید را در این‌باره تامین کند.

مراجع تقلید از دو موضع به مخالفت جدی با ورود زنان به ورزشگاه پرداختند. یکی نگاه زن به مرد نامحرم در لباس ورزشی‌ که ممکن است مناسب نباشد و دیگر اصل حضور زنان در ورزشگاه و اختلاط آنان با مردان در فضای عمومی.

آیت‌الله صافی گلپایگانی گفت که «حضور بانوان در مسابقات ورزشی مردان، خلاف شرع و تنازل ظاهر از مواضع اسلامی است.»

حسین نوری همدانی هم این پیشنهاد را از دو جهت مخالف موازین اسلامی دانست و گفت: «یکی از جهت نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم و دیگر این که، به این شکل شرکت هزاران زن و مرد در یک مجمع و رفت وآمد آن‌ها هر چند جای نشستن آن‌ها از هم جدا باشد، بالاخره موجب اختلاط و فساد خواهد شد. »

از نظر محسن صفایی فراهانی مشکل ورود زنان به ورزشگاه تا به این حد حاد نبود و «استعلام غیرضروری» سازمان تربیت بدنی از فقها مانع اصلی ورود زنان به ورزشگاه شد.

آیت‌الله گرامی و آیت‌الله مکارم شیرازی نیز فتواهای مشابهی را دادند و این اجتماعات را«مضر به اخلاق جوان‌ها» و «سرچشمه مشکلات زیادی از نظر اخلاقی و اجتماعی» تشخیص دادند.

این در حالی بود که از نظر محسن صفایی فراهانی که بین سال‌های ۷۶ تا ۸۱ ریاست فدراسیون فوتبال ایران را بر عهده داشت، مشکل ورود زنان به ورزشگاه تا به این حد حاد نبود و « استعلام غیرضروری» سازمان تربیت بدنی از فقها مانع اصلی ورود زنان به ورزشگاه شد.

به عقیده او برای ورزشگاه نیز مانند سینما، ادارات و…نیازی به استعلام برای تعیین تکلیف نبود، آن هم استعلام از«مراجعی که مرجع این کار نیستند» و همان باعث شد فضا بسته‌تر شود.

« حضور خونین امت حزب‌الله» بر سر راه ورزشگاه

یکی دیگر از مقاطعی که در آن بحث بر سر ورود زنان به ورزشگاه بالا گرفت و به عکس‌العمل‌های شدیدی از سوی مراجع و تندروهای داخلی منجر شد، مسابقات جهانی والیبال در سال ۹۳ بود.

تلاش زنان برای ورود به ورزشگاه در کنار ناتوانی دولت برای رسدن به تصمیم قطعی برای چگونگی رفع این مشکل والیبال ایران را تا مرز محرومیت‌های بین‌المللی برد.

محمدرضا داورزنی، رئیس فدراسیون والیبال، در همان خرداد ماه گفت: «اگر نتوانیم شرایط حضور بانوان در مسابقاتی که میزبان لیگ جهانی هستیم را فراهم کنیم از میزبانی رویدادهای آینده محروم خواهیم شد.»

پیش از آن در فروردین ماه شهیندخت مولاوردی، معاون وقت رییس‌جمهوری در امور زنان و خانواده ، خبر از نهایی شدن طرح حضور زنان و خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها داده و افزوده بود که این تصمیم در کمیته مشترکی که با حضور نمایندگان وزارت ورزش، معاونت امور زنان ریاست جمهوری و وزارت کشور برگزار شد، اتخاذ شده است.

با این وجود چند روز قبل از برگزاری مسابقات گروه انصار حزب‌الله و «اساتید و طلاب حوزه علمیه ایروانی» با انتشار فراخوانی خواستار مقابله با حضور زنان در ورزشگاه‌ها شده و تهدید کردند که«منتظر حضور خونین امت حزب‌الله در ۲۹ خرداد ۹۴ مصادف با دوم رمضان در ورزشگاه آزادی جهت مقابله و رویارویی با حضور زنان و نهی از منکر مسئولین وزرات ارشاد هستیم.»

در این میان پروین سلیحی مشاور امور بانوان صدا و سیما نیز اساس طرح این خواست را غلط دانسته و تاکید کرد که طرح مدام حضور زنان در ورزشگاه‌ها باعث ایجاد نیاز کاذب می‌شود، زیرا به باور او «این موضوع جزو اولویت‌های اساسی حوزه زنان نیست بلکه یک اولویت ساختگی است.»

ممنوعیت ورود زنان به سالن مسابقات جهانی والبیال در ایران موجب لغو یکی از میزبانی‌های ایران از سوی فدراسیون جهانی والیبال شد و همزمان فشارهای جهانی برای حل این مسئله افزایش یافت.

ممنوعیت ورود زنان به سالن مسابقات جهانی والبیال در ایران موجب لغو یکی از میزبانی‌های ایران از سوی فدراسیون جهانی والیبال شد و همزمان فشارهای جهانی برای حل این مسئله افزایش یافت.

با این وجود در نهایت باز هم «روسری سفید» ها و زنان دیگر خواهان ورود به ورزشگاه بازداشت شده و نتوانستند از گیت‎های ورزشگاه آزادی عبور کنند.

بعد از این مقطع علاوه بر بحث منع شرعی که فقها مطرح می‌کردند بحث عدم ضرورت پرداختن به این بحث نیز تبدیل به یکی از پایه‌های استدلال مخالفان ورود به ورزشگاه شد.

آیت‌الله سبحانی در آذرماه امسال طی سخنانی در قم ضمن مخالفت با حضور زنان در ورزشگاه‌ها آن را با «عفت زنان» ناسازگار دانست و گفت: «مسئولان برای ازدواج زنان فکر کنند؛ به فکر طلاق‌ها باشند؛ برای اعتیاد کشور کاری انجام دهند؛ نه اینکه به فکر حضور بانوان در ورزشگاه باشند».

آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در سخنانی از مطرح شدن دوباره ورود زنان به ورزشگاه‌ها انتقاد کرده و گفته بود که دولت بهتر است فکری به حال گرانی کرده و دیگر این مسئله را مطرح نکند.

این روزها نیز در ادامه این کشمکش‎ها و بعد از بازداشت زنانی که به گفته خودشان بعد از ناامیدی از ورود به ورزشگاه در حال بازگشت به خانه بودند دوباره بحث بر سر این داستان قدیمی بالا گرفته است.

محمدرضا تابش عضو فراکسیون امید مجلس می‌گوید که «منع قانونی در زمینه منع حضور بانوان در ورزشگاه‌ها نداریم و کسانی که اجازه حضور زنان را نمی‌دهند کار فراقانونی می‌کنند.»

به عقیده این نماینده، دولت باید در این زمینه محکم بایستد و هم‌زمان «ایراداتیرا که برخی از متشرعین مبنی بر اینکه محیط ورزشگاه ها برای حضور بانوان مناسب نیست» وارد می‌کنند، رفع کنند.

جیانی اینفانتینو رئیس فدراسیون جهانی فوتبال اعلام کرده که حسن روحانی به او وعده داده که شرایط حضور زنان را  در ورزشگاه‌ها فراهم می‌کند.

او روز جمعه گفت:«در برخورد با این قوانین دو راه داریم، یکی این‌که محکوم و متهم کنیم و به روابط پایان دهیم و یکی هم اینکه با رهبرانشان صحبت کرده و آنها را قانع کنیم. من راه دوم را انتخاب کردم و به تهران رفتم. روحانی قول داد، اما گفت در کشورهای ما این امور کمی زمان می‌برد».

با وجود این وعده اما باید دید که دولت چه میزان توان و خواست برای پایان دادن به این بحران ۴۰ ساله دارد و آیا می‌تواند کار را از دست «مراجع» اشتباه برای تصمیم‌گیری در این‌باره خارج کرده و به نهاد مرتبط بسپارد یا نه.