کتابخانه و مدارسی برای تربیت روحانیون سیاسی

زیتون-حسام فریدنی: مهدی نصیری، سردبیر سابق روزنامه کیهان، اخیرا در مصاحبه‌ای از کتابخانه سیاسی حوزه علمیه قم به عنوان یکی از تجربه‌های موفق یاد کرده است؛ تجربه‌ای که البته به گفته او، دیگر تکرار نشده است.

کتابخانه‌ای که بر پایه تجربه‌ای مشابه از اقدامات محمد منتظری در سال ۴۸ و هم‌چنین دیدگاه ایدئولوژیک سال‌های پس از انقلاب ۵۷ تاسیس شده بود تا روحانیون تنها به موضوعات سنتی مشغول نباشند و از موضوعات سیاسی نیز اطلاع داشته باشند.

جعفر محمودی، سلمان صفوی، متقی سه عضو شورای کتابخانه سیاسی بودند. سلمان صفوی، برادر رحیم صفوی مدتی رئیس مرکز اسلامی لندن بود. متقی از روحانیون عضو دفتر آیت‌الله خمینی بود که سپس به دفتر آیت‌الله منتظری آمد و مسئول ملاقات‌های او بود.

بااین حال این موضوع یکی از اتهامات مطرح شده در کیفرخواست مهدی هاشمی بود و این کتابخانه و مدارس آیت‌الله منتظری تعطیل و متصدیان آن ها بازداشت شدند و حتی هنگام یورش ماموران به خانه جعفر محمودی، مسئول کتابخانه سیاسی، مادر او فوت کرد.

تربیت روحانیونی که علاوه بر اطلاعات دینی «آگاهی‌های» سیاسی داشته باشند،«ارائه تحلیل‌های جدید» از علوم سیاسی براساس «بینش اسلامی»،افزایش آگاهی سیاسی مردم و ارائه کمک‌های«تئوریک سیاسی به جنبش‌های آزادی‌بخش» در دیگر کشورهای اسلامی، از اهداف این کتابخانه بود.

در اساسنامه کتابخانه سیاسی نیز توجه زیادی به موضوع «جنبش‌های آزادی‌بخش اسلامی» در کشورهای دیگر شده و بر افزایش آگاهی‌های سیاسی برای مبارزه با «استعمار» تاکید شده بود.

چند اعدام و ۱۰۵ سال زندان؛قربانیان پرونده سید و حذف آیت‌الله

از معاون اولی و «سوتِ بلبلی» تا «پرده‌نشینی»

مجلس خبرگان چاره دیگری جز انتخاب آیت‌الله منتظری نداشت

در این اساسنامه اعلام شده که این کتابخانه ابتدا با چند هزار جلد کتابی که محمد منتظری که از کتابخانه سیاسی او در خارج از کشور باقی مانده تشکیل شده و پس از آن تعداد کتاب‌ها و جزوه‌های آن به بیش از ۵۰۰ هزار رسیده بود.

یکی از ویژگی‌های این کتابخانه این بود که جزوات و کتاب‌های مربوط به گروه‌های سیاسی مخالف حکومت و بهائیان نیز در آن  وجود داشت.

تهیه بولتن و چیکده روزنامه‌ها و هم‌چنین آرشیو کتاب‌ها و مجلات و فیلم‌های سیاسی از جمله وظایفی بود که این کتابخانه برای خود در نظر گرفته بود.

این کتابخانه بالطبع ارتباط نزدیک با نهضت‌های آزادی بخش شعبات خارج از کشور نیز برای خود در نظر گرفته بود.

پیدا و پنهان مهدی هاشمی

متهمان و مطلعان یک ترور؛مهدی هاشمی،یا محمد عطریان فر و احمد سالک

واکنش‌ها به اتهام احمد علیه احمد

کتابخانه سیاسی دو هزار عضو داشت و علاوه بر امانت‌دادن کتاب به روحانیون، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی برای آنان نیز می‌کرد و این دوره‌ها از مراحل ابتدایی تا عالی ادامه پیدا می‌کرد.

پس از دستگیری مهدی هاشمی، متصدیان کتابخانه سیاسی حوزه علمیه قم و مدارس آیت الله  منتظری بازداشت شدند و حتی هنگام یوروش ماموران به خانه جعفر محمودی، مسئول کتابخانه سیاسی، مادر او فوت کرد.

جعفر محمودی،سلمان صفوی، متقی سه عضو شورای کتابخانه سیاسی بودند. سلمان صفوی، برادر رحیم صفوی مدتی رئیس مرکز اسلامی لندن بود. متقی از روحانیون عضو دفتر آیت‌الله خمینی بود که سپس به دفتر آیت‌الله منتظری آمد و مسئول ملاقات‌های او بود.

در کتاب محمد محمدی ری‌شهری یکی از نکاتی که از آن‌ها ابراز نگرانی شده، «کادرسازی» در کتابخانه سیاسی بوده است. البته پیش از اینکه وزیر اطلاعات ایران از این عبارت استفاده کند، رادیو مجاهد، وابسته به سازمان مجاهدین خلق این عبارت را به کار برده و گفته بود که «شیخ منتظری» با این کتابخانه قصد کادرسازی برای جمهوری اسلامی را دارد.

موضوعی که شاید دلیل اصلی هراس آنان از مهدی هاشمی بود. مهدی هاشمی به جز ویژگی‌های اجرایی در موضوعات فکری دینی نیز صاحب‌نظر بود و نوشته‌هایی نیز در حوزه تفسیر قران دارد. او هم‌چنین پیش و پس از انقلاب اسلامی حدود ۱۷۰ سخنرانی در موضوعات دینی داشته است.

در دادگاه اما او عملا به صورت خلع لباس شده محاکمه شده تا هم سید بودن و هم لباس روحانیت او به نوعی جلب توجه نکند.

یکی دیگر از مراکزی که مخالفان آیت‌الله منتظری از آن هراس داشتند، مدارس دینی تحت نظر او بود که با ساختاری جدید و تا حدودی متفاوت از ساختار سنتی حوزه های علمیه اداره می‌شد.

ایران‌گیت و حذف آیت‌الله در مصاحبه با ابوالحسن بنی‌صدر

قربانیان افشای معامله پنهانی

قهدریجان علیا علیه قهدریجان سفلی

«ضرورت ایجاد رشته‌های تخصصی در حوزه علمیه » و تربیت مدرس علوم دینی برای دانشگاه‌ها از جمله موضوعاتی بود که دراین مدارس پی‌گیری می‌شد.از جمله حسین راغفر دوره‌هایی را درباره موضوعات اقتصادی برای طلاب این مدارس برگزار کرده بود. آیت‌الله منتظری هم‌چنین با مهدی حائری که بعدها از جمله منتقدان جدی ولایت فقیه شد، خواسته بود که دوره‌های فلسفه جدید در این مدارس برگزار کند که به عمر این مدارس قد نداد.

در جزوه‌ای که سال ۶۴ درباره ایجاد رشته‌های تخصصی در مدارس آیت‌الله منتظری نوشته شده بود، تاکید شده بود که طلاب مدرسه تخصصی علوم اسلامی با استفاده از دوره‌های ویژه تابستانی تا پایان دوره کارآموزی تخصصی باید با دو زبان عربی و انگلیسی آشنا شوند.

در جزوه‌ای که سال ۶۴ درباره ایجاد رشته‌های تخصصی در این مدارس نوشته شده بود، تاکید شده بود که طلاب مدرسه تخصصی علوم اسلامی با استفاده از دوره‌های ویژه تابستانی تا پایان دوره کارآموزی تخصصی باید با دو زبان عربی و انگلیسی آشنا شوند.

رشته‌های تاریخ، فلسفه و اقتصاد نیز سه رشته‌ای بود که قرار بود علاوه بر دروس دینی در این مدارس تدریس شود.

علی‌اصغر کیمیایی و محمود صلواتی که از موسسان مدارس حوزه علمیه قم بودند، در مصاحبه‌ای با نشریه پایتخت کهن گفته‌اند که آیت‌الله منتظری از ایده مدارس جدید استقبال کرده و امکاناتی را در اختیار آنان قرار داده است.

به گفته آنان آیت‌الله علی مشکینی هم گفته است:«من هم همکاری می‌کنم و بخشی از هزینه را هم می‌دهم البته اصل هزینه به عهده آقای منتظری باشد من هم نمکی روی این آش شما می‌ریزم».

مدارس امام باقر، امام صادق، رسول اکرم و بعثت چند مدرسه‌ای بودند که با ساختار جدید به وجود آمدند و از جمله شاگردان مشهور آن ها عمادالدین باقی و محمد اسفندیاری بودند. این مدارس حدود هزار و چهار صد طلبه داشتند.

پس از بازداشت مهدی هاشمی تعدادی از مدیران مدارس آیتالله منتظری نیز دستگیر شدند.

دست اندرکاران پرونده سید و حذف آیت‌الله

احمد خمینی به دنبال رهبری آینده بود

پس از دستگیری مدیران این مدارس و فضاسازی‌های رخ داده درباره این مدارس، آیت‌الله امینی از سوی آیت‌الله منتظری به عنوان مدیر مدارس منصوب شد. مدتی بعد آقای امینی همه این چهار مدرسه را به شورای مدیریت حوزه‌های علمیه واگذار کرد.

آیت‌الله امینی که بعدها مدیریت این مدارس را عهده‌دار شد، در کتاب خاطرات خود درباره روحانیون این مدارس گفته است: «۱- بسیار تیزهوش و اهل فکر و نظر بودند. ۲- از کارهای بعضی مسئولان نظام انتقاد می‌کردند. ۳- اهل منطق و بحث بودند. ۴- صریح‌اللهجه بودند و عقائد سیاسی خودشان را صریحا بیان می‌کردند. ۵- نسبت به آقای منتظری اظهار ارادت می‌کردند و او را مظلوم می‌پنداشتند. ۶- از بعضی کارهای مهدی هاشمی مانند قتل (مرحوم)شمس‌آبادی انتقاد می‌کردند. ۷- اصل نظام اسلامی را قبول داشتند ولی وقوع برخی کارها را خطا می‌دانستند. ۸- در ضمن درس طلبگی به برخی کارهای فرهنگی مانند مقاله‌نویسی، مطالعه کتاب‌های سیاسی و اجتماعی نیز اشتغال داشتند و به اصطلاح اهل مطالعه و قلم بودند».

پس از دستگیری مدیران این مدارس و فضاسازی‌های رخ داده درباره این مدارس آیت‌الله امینی از سوی آیت‌الله منتظری به عنوان مدیر مدارس منصوب شد. مدتی بعد آقای امینی همه این چهار مدرسه را به شورای مدیریت حوزه‌های علمیه واگذار کرد.

مدیریت این مدارس البته با شورای عالی مدیریت حوزه‌های علمیه قم که بیشتر چهره‌های سنتی نزدیک به آیت‌الله گلپایگانی بودند، نیز اختلافاتی داشتند.

فضاسازی‌های علیه این مدارس پس از بازداشت مهدی هاشمی در حالی بود که مهدی هاشمی در زمان تشکیل این مدارس عضو شورای فرماندهی سپاه بود و در قم حضور نداشت.

شورای عالی مدارسی که زیر نظر آیت‌الله منتظری اداره می‌شدند نیز از آیت‌الله دیباجی، محمود صلواتی، مدیر مدرسه رسول اکرم، ایوبی نجف‌آبادی، مدیر مدرسه امام صادق، مصطفی پاینده، محمود واحد و علی‌اصغر کیمیایی بودند و مهدی هاشمی در اداره این مدارش نقشی نداشت.

شاگردان این مدارس از نیروهای مشهور به انقلابی بودند و بیش از ۲۵۰ نفر از آنان در جنگ ایران و عراق کشته و یا مفقودالاثر شده بودند.