زیتون– بیش از ۷۰ روز از بازداشت ۷ فعال محیط زیستی در ایران گذشته است. خانواده‌های آن‌ها اما حالا نگران‌تر از هر وقت دیگری چشم به انتظار اتفاقات آینده دوخته‌اند. گزارش‌ها حاکی از وضعیت بسیار بد این بازداشت‌شدگان، کاهش شدید وزن و ضعف جسمانی آن‌هاست.
پس از مرگ مشکوک کاووس سید امامی، فعال محیط زیست و استاد دانشگاه، فضایی برای پرس‌وجو درباره دیگر بازداشتی‌ها ایجاد شد تا این‌که عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران اعلام کرد که کاووس سیدامامی، استاد دانشگاهی که مقامات می‌گویند در زندان خودکشی کرده، با «افسر اطلاعاتی آمریکا در ایران» در ارتباط بود. او بازداشت‌شدگان دیگر مرتبط با این پرونده را هم به ارتباط با سیا و موساد متهم کرد.
در طول این مدت در فضای شبکه‌های اجتماعی، کاربران و چهره‌های سیاسی در پیگیری وضعیت این بازداشت‌شدگان مطالب زیادی را همراه با هشتگ‌های گوناگون نوشته و منتشر کرده‌اند، اما پاسخی از سوی مسئولان داده نشد. حتی با وجود دستور رییس‌جمهور روحانی درباره این مساله، قوه قضاییه و اطلاعات سپاه که مسئول این دستگیری‌هاست، هیچ پاسخ روشنی به افکار عمومی نداده‌اند.
در تازه‌ترین گزارش از این بازداشت‌شدگان، کتایون رجبی، خواهر سام رجبی در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی، درباره آخرین وضعیت برادرش که از اوایل بهمن‌ماه سال گذشته بازداشت شده است، گفت که برادرش هفته اول فروردین یک ملاقات حضوری با مادرش داشته است. او افزوده است: «اینطور که به من گفته شده حال روحی خوبی نداشته، دو ماه در انفرادی بوده، بشدت لاغر شده و می‌لرزید. به سام گفته شده بود می‌تواند تقاضای لباس و غذا کند که سام از مادرش تقاضای نان کرده اما از آن زمان تاکنون ارتباط آن‌ها کاملا قطع شده است.»
کتایون رجبی درباره تماس‌هایی که به تازگی از تلگرام سام گرفته شده است نیز گفت: «خواهرم در سفر است و در هتل تماس تلفنی از سام می‌بیند، چرا چنین برخوردی می‌کنند؟ چرا از تلفن سام با ما تماس می‌گیرند. این بی‌خبری واقعا نگران کننده است. هر روز دعا می‌کنم که زنده باشد و بی خبری دلیل خاصی نداشته باشد. دست ما از همه جا کوتاه است.»
او درباره درخواست برای وکیل نیز چنین توضیح داده است که «چرا قانون اجرا نمی‌شود؟ چرا اجازه وکیل نمی‌دهند، وکیل وکالت نامه را فرستاده تا سام امضا کند اما هفته پیش اعلام کردند که وکالت‌نامه را گم کرده‌اند.»
کتایون رجبی به این مساله نیز اشاره کرد که «لیلی هوشمند افشار مادر سام شدیدا بیمار است و غیر از سام کسی را برای مراقبت ندارد. او گفت: این زن بیمار است، به‌سختی حرکت می‌کند، چرا با او این‌گونه برخورد می‌کنند، کسی هم پاسخگو نیست.»
براساس گزارش‌ها، تقریبا تمامی بازداشتی‌های این پرونده که در بازداشت غیرقانونی هستند، توانسته‌اند با خانواده‌های خود دیدار کنند و همگی در وضعیت فیزیکی بدی قرار دارند. با این حال، طاهر قدیریان، از دیگر فعالان بازداشت شده محیط زیست ملاقاتی نداشته و حتی به زندان بندرعباس منتقل شده است. همچنین گفته می‌شود بازداشت‌شدگان بندرعباسی یعنی عبدالرضا کوهپایه، هیمالیانورد و فعال محیط زیست، حسن راغ، عارف زارع و حسن زارع از فعالان حیات‌وحش نیز نتوانسته‌اند با خانواده‌هایشان ملاقات کنند.
برخی از دوستان عبدالرضا کوهپایه نیز می‌گویند که پس از دستگیری او، پیام‌هایی از او داشته‌اند.
بسیاری از افرادی که تجربه‌های مشابهی داشته‌اند اعلام کرده‌اند این رفتارها و اعمال فشارهای روانی و جسمانی روی این بازداشت‌شدگان و نگهداری آن‌ها در شرایط غیراستاندارد، سخت و عدم دسترسی به حقوق اولیه زندانی، نشان‌دهنده این است که نهادهای بازداشت‌کننده به‌دنبال گرفتن اعتراف اجباری از این افراد هستند؛ اتفاقی که پیش از این بارها برای بازداشت‌شدگان در ایران افتاده است.
روند دستگیری‌های فعالان محیط زیست مختص این فعالان که به صورت خصوصی فعالیت می‌کردند نبود؛ در میان بازداشت‌های مربوط به فعالان محیط زیست خبرهایی مبنی‌بر بازداشت شدن کاوه مدنی، معاون سازمان محیط زیست ایران نیز منتشر شد که برخی خبرنگاران و رسانه‌ها تلاش کردند آن را تکذیب کنند در حالی که ویدئوی منتشر شده از سوی او در اکانت شخصی‌اش در اینستاگرام نشان از نگرانی او می‌داد اما چند روز بعد انتشار عکس‌هایی از او در محل کارش باعث شد تا بحث‌ها درباره او فروکش کند، اما پس از انتشار عکس‌هایی از حریم خصوصی و ناپدید شدن مجدد و انتشار شایعات دستگیری و خروج او از کشور رواج یافت و در تازه‌ترین مورد محمود صادقی، نماینده مجلس از خروج او از کشور به نقل از یک منبع موثق نوشته‌است.
امروز از یک منبع موثق شنیدم #کاوه_مدنی معاون سازمان حفاظت محیط زیست، ایران را ترک کرده است. همسر او نیز که ممنوع الخروج شده بود با رفع ممنوع الخروجی کشور را ترک کرد.
درس عبرتی برای نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور!— محمود صادقی (@mah_sadeghi) April 15, 2018
اما این بازداشت‌ها باعث نگرانی جوامع بین‌المللی و دیگر فعالان محیط زیست شد و اریک سولهایم، معاون دبیر کل سازمان ملل و رییس نهاد محیط زیست این سازمان با اظهار نگرانی از این حادثه گفته بود که «فعالیت در حوزه محیط زیست بخشی از حقوق بشر است و لذا همه موظف به پاسداری از این حق هستند.»
دیگر نهادها و سازمان‌های بین‌المللی نیز نسبت به وضعیت این بازداشت‌شدگان و مرگ مشکوک کاووس سیدامامی ابزار نگرانی کرده بودند که از آن میان روزنامه گاردین در گزارش خود درباره مرگ مشکوک کاووس سیدامامی نوشت: «با وجود اتهام‌هایی که ایران به سید امامی وارد کرده، اما تاکنون هیچ مدرکی دال بر اثبات آن ارائه نکرده است. با دستگیری فعالان محیط زیست، نگرانی‌ها پیرامون امنیت آنان افزایش پیدا کرده است. زیرا بیشتر آنان دوتابعیتی بودند و در غرب تحصیل کرده‌اند اما پس از مدتی به کشورشان بازگشته‌اند.»
همچنین ستاد حقوق بشر در واکنش به این ادعاها، در بیانیه‌ای تاکید کرد: «سازمان ملل و نهادهای تابعه آن واحدهای مردمی (NGO) و یا رسانه‌ای نیستند، بلکه اساسأ بر پیش‌فرض متشکل از کشورهای مستقل شده‌اند، لذا باید ضمن احترام به حاکمیت کشورهای عضو، قبل از هر گونه اظهار نظر رسمی موضوع را با کشور مربوطه در میان گذاشته و نظر رسمی آن کشور را استفسار نمایند».
اگر چه مسئولان ایرانی در پاسخ به این بیانیه اعلام کردند که «جمهوری اسلامی ایران، ضمن تأیید ضرورت حمایت و توسعه فعالیت‌های محیط زیستی، قویأ نسبت به استفاده پوششی از این فعالیت‌ها برای مقاصد خصمانه بخصوص تجاوزات نظامی و اقدامات تروریستی هشدار می‌دهد. از سازمان ملل و نهادهای مربوطه انتظار می‌رود به آمریکا و تمام کشورهایی که صرفأ از عنوان «مدافع محیط زیست» استفاده نموده و مقاصد غیرقانونی و خصمانه و تجاوزکارانه خود را دنبال می‌نمایند اخطار جدی بدهند.»
این آخرین پاسخی است که مقامات جمهوری اسلامی به نگرانی‌های مجامع بین‌المللی درباره وضعیت فعالان محیط زیست بازداشت‌شده،داده است.
