تریبون حکومت در اجاره معترضان

زیتون-مریم تاوار: نماز جمعه‌ها که همواره نماد تریبون رسمی حکومت در همه شهرهای ایران بود اینک به صحنه حضور و اظهار نظر معترضان بدل شده است. نماز جمعه سابقاً تریبونی برای رساندن صدای حکومت به مردم بود اما اکنون گروهی از معترضان از آن برای رساندن صدای خود استفاده می‌کنند.

پیش از این تنها خبر راه پیمایی‌های حکومتی به خبر نمازجمعه پیوست می ‌شد اما اینک مدتی است که خبرهای حضور معترضان در نماز جمعه در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر می‌شود و بازتاب گسترده ای دارد.

تریبون‌های نمازجمعه در دهه هفتاد و هشتاد به سازمانی اداری تبدیل شد که مردم را از اداره‌جات و صنوف به آنجا می‌آورند. امروزه به نظر می‌رسد به غیر از این کارکردها، نمازجمعه به ضد خودش تبدیل شده و مکانی برای انتقاد و اعتراض به وضعیت موجود شده است.

تریبون‌های نمازجمعه در دهه هفتاد و هشتاد به سازمانی اداری تبدیل شد که مردم را از اداره‌جات و صنوف به آنجا می‌آورند. امروزه به نظر می‌رسد به غیر از این کارکردها، نمازجمعه به ضد خودش تبدیل شده و مکانی برای انتقاد و اعتراض به وضعیت موجود شده است.

نخستین بار این اتفاق در جریان خطبه‌های نماز جمعه ۲۶ تیر ۸۸ به امامت اکبر هاشمی رفسنجانی اتفاق افتاد و هزاران نفر از معترضان در بزرگ‌ترین نمازجمعه سال های اخیر شرکت کردند.

تلاش برای جلب اعتماد مردم، انتقاد از عملکرد صدا و سیما، دلجویی از آسیب‌دیدگان، آزادی رسانه‌ها و مطبوعات، آزادی زندانیان سیاسی از جمله مواردی بود که رفسنجانی از لزوم آنها سخن گفته بود.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، وزیر اطلاعات ایران پیش از این مراسم در مورد بروز «صحنه‌های نامطلوب» در نماز جمعه هشدار داده بود.

در این نماز جمعه مهدی کروبی، میرحسین موسوی و محسن رضایی نیز حضور یافتند و نیروهای بسیج و امنیتی برخی شرکت‌کنندگان در نماز جمعه را مورد ضرب و شتم قرار دادند و به سوی آنها گاز اشک‌آور شلیک کردند.

پس از آن، مهدی طباطبایی از روحانیون اصول گرا در شبکه یک گفت: «پس از نماز جمعه هاشمی رفسنجانی، نماز جمعه تعطیل شد؛ ما دیگر به آن معنی نماز جمعه نداریم، کسی نمی‌رود».

حضور معترضان در نماز جمعه برای نخستین بار در سال‌های اخیر در جریان خطبه‌های نماز جمعه ۲۶ تیر ۸۸ به امامت اکبر هاشمی رفسنجانی اتفاق افتاد و هزاران نفر از معترضان در بزرگ‌ترین نمازجمعه سال های اخیر شرکت کردند.

به جز حضور معترضان سیاسی درنماز جمعه، سال گذشته معترضان صنفی نیز با بیان اعتراض خود در نماز جمعه رویه‌ای جدید را بنا نهادند.

۲۵ اسفند ۹۷ تعداد زیادی از کشاورزان شرق اصفهان که در ماه گذشته بارها نسبت به مشکل کم آبی و انتقال آب زاینده‌ رود دست به اعتراض زده بودند، از تجمع نماز جمعه برای بیان اعتراض‌های معیشتی و اقتصادی بهره جستند و با آغاز خطبه‌های نمازجمعه توسط مجتبی میردامادی، شعار دادن را متوقف نکردند.

«هیهات من الذله» و «امام جمعه خوابش برد، حق آب ما رو یزد برد» از جمله شعارهای کشاورزان خشمگین اصفهانی بود.

این افراد سپس با پشت کردن به امام جمعه موقت اصفهان شعار دادند: «تکلیف ما معلوم بشه نمازجمعه شروع می‌شه». دراین میان اما شعار «روبه میهن،پشت به دشمن» خبرساز ترین شعار کشاورزان شد.

بیشتر بخوانید

سال تغییر امامان جمعه

هم‌زمان در اهواز، بسیاری از کارگران گروه ملی صنعتی فولاد اهواز پس از ۴ روز اعتراض مقابل استانداری خوزستان و عدم پاسخ‌گویی مسؤولان، به مصلای نماز جمعه این شهر آمدند و در حین خطبه دوم نماز جمعه به امامت میراحمدرضا حاجتی، شعارهایی علیه بی‌عدالتی و معوق ماندن حقوق‌‌های خود سر دادند. کارگران معترض شعار می‌دادند: «یه اختلاس کم بشه/ مشکل ما حل می‌شه»،«امام جمعه به گوش باش – ما کارگریم نه اوباش» و «مرگ بر کارگر، درود بر ستمگر».

روز جمعه ۳۱ فروردین هم مردم کازرون در اعتراض گسترده به جداشدن بخش‌هایی از این شهرستان در تقسیمات جدید کشوری، صحن نماز جمعه را به محل اعتراضات تبدیل کردند و امام جمعه شهر را «بی عرضه» خواندند و خواهان استعفای او شدند.

کف زدن در نماز جمعه کازرون و شعارهای متفاوت و تند آخرین حضور معترضان در نماز جمعه بوده است. جمعیت تظاهرکننده به حدی زیاد بود که در سطح مصلی نمی توانست این میزان جمعیت را در خود بپذیرد.

کشاورزان اصفهانی،معترضان کازرون و  کارگران گروه ملی صنعتی فولاد اهواز از جمله معترضانی بوده اند که اعتراض خود را به نماز جمعه کشیده اند.

درکنار این موضوعات،فساد اقتصادی و «تجمل گرایی» امامان جمعه نیز برای نخستین بار پس از انقلاب ۵۷ بازتاب های گسترده ای داشته است.

سال گذشته موضوع استفاده محمد تقی لطفی، امام جمعه ایلام، از خودروی پرادو و انتشار عکس های پسرش با برخی هنرمندان خبرساز شد.

پس از آن هادی لطفی، پسر امام جمعه، عکس‌هایی از آیت‌الله خامنه‌ای، محمود هاشمی شاهرودی، حسن نصرالله و قاسم سلیمانی منتشر کرد که آنها را در حال پیاده شدن از خودروهای گران‌قیمت نشان می‌دهد.

همچنین، امام جمعه ایلام در واکنش به اعتراض ها گفته بود: «از بچه‌بازی‌هایتان دست بردارید»، «اهانت به جایگاه نماز جمعه، اهانت به رهبری و قابل پیگیری است». «توصیه می‌کنم به این جایگاه که مین‌گذاری است، نزدیک نشوید و چنانچه نزدیک شوید، با مین به هلاکت خواهید رسید!».

پس از این اتفاق گروهی از نماز گزاران شاهین شهر اصفهان با در دست داشتن پلاکاردهایی درنماز جمعه به «زندگی اشرافی» امام جمعه این شهر اعتراض کردند.

سال گذشته انتشار فیلمی از سخنان زین‌العابدین قربانی، امام جمعه رشت درباره فعالیت های اقتصادی ستاد نماز جمعه رشت خبرساز شده بود.

وی گفته بود که «برای دفتر و ارباب جمعی باید ماهیانه ۱۵۰ میلیون تومان هزینه کنم. بر همین مبنا ما مجتمع آدینه را ساختیم. یک وجب از این مجتمع متعلق به ما نیست. همه این‌ها زیر نظر مقام معظم رهبری است».

پس از جنجال‌ها بر سر این فیلم روز سه‌شنبه ۱۵ فروردین رسول فلاحتی گیلانی به عنوان امام جمعه جدید رشت منصوب شد.

محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر رهبر جمهوری اسلامی، نیز در مراسم تودیع امام جمعه رشت گفت که مجتمع آدینه «هیچ ربطی» به رهبر جمهوری اسلامی ندارد و این سو برداشت بوده است.

درکنار حضور معترضان درنماز جمعه ،فساد اقتصادی و «تجمل گرایی» امامان جمعه نیز برای نخستین بار پس از انقلاب ۵۷ بازتاب های گسترده ای داشته است.

از میان امامان جمعه احمد علم الهدی همچنان خبرساز ترین است. او که در اعتراضات سراسری دی‌ماه اخباری مبنی بر دخالت‌اش در شکل‌گیری اعتراض علیه رییس‌جمهوری در این شهر مطرح شده بود، در فروردین ۹۶ اعلام کرد با «برگزاری کنسرت در سراسر کشور» مخالف است، و در نکوهش برگزارکنندگان جشن روز زن در برج میلاد گفته بود: «اینان می‌خواهند نشان دهند الگوی جامعه، حضرت زهرا نیست بلکه سوفیا لورن است».

او اخیراً در واکنش به کتک زدن یک دختر توسط ‎گشت ارشاد گفت: «نیروی انتظامی با خطای یک مامور در یک مسئله منکر شرعی نباید زیر سوال برود. در مشهد، هتک حرمت می‌شود و در مقام خوانندگی یک آوازه‌خوان، زنان روسری برمی‌دارند اما هیچ مسئولی ککش نمی‌گزد جز دو مسئول از قوه قضائیه، که قاطعانه وارد می‌شوند…. فروشگاهی که می‌خواهد لباس زنانه بفروشد، فروشگاه خود را با این فسق و فجور افتتاح می‌کند. شما به عنوان خادم امام رضانباید از خود عکس العمل نشان دهید؟».

وی سال گذشته در توصیه به برخی اصول‌گرایان پیرامون انتخابات شورای شهر مشهد گفته بود:« بروید زنای محصنه بکنید، عرق بخورید و انواع فسق و فجور را بکنید بعد هم توبه کنید، خدا شما را می‌بخشد اما این گناهی که شما در حال ارتکاب آن هستید که ممکن است سرنوشت اسلام و مسلمین در دست غیر بیفتد حتی اگر تا روز قیامت انواع عبادت‌ها را انجام دهید، جهنمی مسلم هستید».

از دیگر اظهارات اوست:«مردم نباید بی در و دروازه امام جمعه را نقد کنند»، «زبان انگلیسی نه تنها زبان علم نیست، بلکه زبان جهل است»، «اصل ولایت فقیه همان اصل امامت است و مخالفت با آن، مخالفت با اصل امامت.»، «سید علی خامنه‌ای، تنها نوهٔ زندهٔ پیامبر اسلام، حضرت زهرا و امام علی است»،«ما باید تلاش کنیم که حتی‌الامکان سطح معیشتی طلاب را بالا ببریم تا طلبه فردی مستغنی باشد و با آرامش خاطر درس بخواند و فعالیت‌های خدماتی خود را انجام دهد.»، «میرزا تقی خان امیر کبیر یکی از افرادی بود که باعث ایجاد تفکر سکولاریسم در کشور ما شد و با ایجاد و تاسیس مدرسه دارلفنون و به کار گماشتن آخوندزاده و میرزا ملکم خان بی دین و سکولار سعی کرد اجازه ندهند دین به دارلفنون نفوذ کند».

استعفای احمد جنتی از نماز جمعه تهران و انتصاب محمدحسن ابوترابی فرد به جای او ، تغییر رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، تغییر امامان جمعه کرمان و بیرجند از دیگر خبرهای اخیر مربوط به ائمه جمعه بوده است