بازگشت و بازداشت دوتابعیتی‌ها

زیتون-سحرنصیری: در طول چهل سال گذشته رویکرد جمهوری اسلامی نسبت به شهروندان دوتابعیتی و یا تحصیل‌کردگان خارج از کشور، همواره توام با نگاه امنیتی بوده است.

در آخرین مورد، مشخص شده که ارس امیری، فعال فرهنگی و دانشجوی ۳۲ ساله کارشناسی ارشد در دانشگاه کینگستون بریتانیا که هم‌زمان در شورای فرهنگی بریتانیا کار می‌کرده، از ۵۰ روز پیش در بازداشت است.

برخی از تحلیل‌گران، افزایش چشم‌گیر بازداشت شدگان با تابعیت اروپایی را، نوعی تسویه‌حساب سپاه پاسداران با دولت روحانی و تلاش برای جلوگیری از تغییرات در فضای اقتصادی و سیاسی می‌دانند.

محسن عمرانی، پسر خاله خانم امیری، این موضوع را اعلام کرده و گفته که خانواده او پیش از این امیدوار بودند که با اعلام نکردن این خبر، موضوع حل شود.

خانم امیری در برگزاری نمایشگاه، فستیوال فیلم و فستیوال‌های فرهنگی-هنری بین ایران و بریتانیا همکاری داشته که «یادِ آینده: هنر پساانقلابی درایران»، «صبحانه در تهران: زنان در ایران معاصر» از جمله آن‌هاست؛ نمایشگاه‌هایی که با هماهنگی با وزارت ارشاد ایران در انگلیس برگزار شده است.

عباس عدالت دیگر شهروند دوتابعیتی است که علی‌رغم تامین وثیقه از ۲۶ فروردین ماه در بازداشت اطلاعات سپاه است.

وی که استاد دانشگاه امپریال کالج لندن است، با مرکز بررسی استراتژیک نهاد ریاست جمهوری نیز همکاری می‌کرد، و همچنین موسس کمپین «ضدتحریم و مداخله نظامی امریکا در ایران» بود.

خبرگزاری هرانا در روزهای گذشته از دستگیری ماهان عابدین شهروند ایرانی- بریتانیایی نیز خبر داد.

ماهان عابدین در سال‌های اخیر با عناوینی چون «مدیر مرکز مطالعات تروریسم لندن» و «تحلیل‌گر مسائل امنیتی» در رسانه ها حضور داشته است. تحلیل‌های او درباره مسائل سیاست خارجی و امنیتی ایران بسیار به رویکرد غالب حکومت نزدیک بود.

احمدرضا جلالی با کاهش ۲۵ کیلوگرم وزن، اختلال در خواب، ضعف شدید، تهوع و درد عضلانی مواجه شده است. این زندانی امنیتی همچنین گفته است فارغ از مشکلات جسمی، عدم ملاقات با خانواده، تایید حکم اعدام و در اختیار نداشتن کتاب علمی او را دچار مشکلات روحی کرده است.

احمدرضا جلالی ، پزشک ایرانی-سوئدی که به اتهام جاسوسی برای موساد، محکوم به اعدام شده به عنوان پژوهشگر با دانشگاه پیرمنتو در ایتالیا همکاری داشته و در اردیبهشت سال ۹۵، زمانی که به دعوت دانشگاه تهران به ایران سفر کرده بود، بازداشت شد اما خبر دستگیری او تا پیش از دی‌ماه همان سال درز نکرد.

وی اخیرا با انتشار فایلی صوتی اعلام کرده با کاهش ۲۵ کیلوگرم وزن، اختلال در خواب، ضعف شدید، تهوع و درد عضلانی مواجه شده است. این زندانی امنیتی همچنین گفته است فارغ از مشکلات جسمی، عدم ملاقات با خانواده، تایید حکم اعدام و در اختیار نداشتن کتاب علمی او را دچار مشکلات روحی کرده است.

در بین تحصیل‌کردگانی که در سال های اخیر از خارج بازگشته‌اند، کاوه مدنی بالاترین سمت دولتی را در ایران داشته است.

کاوه مدنی، استاد سابق مدیریت آب و محیط زیست امپریال کالج لندن و محقق برجسته محیط‌ زیست در زمینه خشکسالی و بحران جهانی آب، که در سال ۹۶ به دعوت رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست برای همکاری با این سازمان در دولت حسن روحانی به ایران بازگشته بود، ماه گذشته و در جریان یک سفرکاری، از سمت معاونت سازمان محیط زیست استعفا داد و به ایران بازنگشت.

کاوه مدنی در ۲۲ بهمن ۹۶ در ارتباط با پرونده فعالان محیط‌ زیست توسط ماموران اطلاعات سپاه بازداشت شد.

این بازداشت به طور رسمی هرگز تأیید نشد و کاوه مدنی یک روز بعد با فرستادن پیامی در شبکه اینستاگرام از محل کار خود، تلاش کرد شرایط را عادی جلوه دهد؛ شرایطی که در نهایت او را وادار به استعفا و ترک ایران کرد.

خانواده ژی‌ یو وانگ، دانشگاه پرینستون و دولت‌های باراک اوباما و دونالد ترامپ حدود یکسال به امید ثمربخش بودن تلاش‌ها برای آزادی آقای وانگ، بازداشت و زندانی شدنش را مخفی نگاه داشتند تا وقتی که دادگاه ایران حکم ده سال حبس برای ژیو وانگ صادر کرد.

در این پرونده مرگ کاووس سید امامی شهروند ایرانی کانادایی، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست، نیز بسیاری از کسانی که او را می‌شناختند در شوک فرو برد، چرا که مقامات جمهوری اسلامی، خودکشی را دلیل مرگ او اعلام کردند.

وزیر امور خارجه کانادا در بیانیه‌ای در خصوص وضعیت بازداشت و مرگ سید امامی تصریح کرد: «یک کانادایی جان خود را از دست داده‌است. ما انتظار داریم که دولت ایران اطلاعات و پاسخ‌های خود را درباره شرایط منتهی به این تراژدی در اختیار ما بگذارد».

پیش از این نیز در جریان پرونده‌ای که منجر به بازداشت و مرگ دیگر شهروند کانادایی ایرانی زهرا کاظمی شده بود، رابطه دو دولت کانادا و ایران به شدت تحت الشعاع قرار گرفته و در نهایت به قطع روابط دیپلماتیک منجر شده بود.

نازنین زاغری با تابعیت مضاعف بریتانیا یکی از معروف‌ترین دوتابعیتی هایی است که این روزها مناسبات ایران و انگلستان را با تنش روبرو کرده است.

نازنین زاغری در موسسه تامسون رویترز کار می‌کرد به جرم جاسوسی به ۵ سال زندان محکوم شده است.

وزیر امور خارجه انگلیس در سفر سال گذشته خود به تهران و دیدار با مقامات بلندپایه ایران خواستار آزادی وی و کمال فروغی دیگر شهروند بریتانیایی، ایرانی‌تبار در بند زندان‌های ایران شده بود.

روزنامه بریتانیایی دیلی تلگراف خبر داده بود که دولت بریتانیا اعلام آمادگی کرده‌است تا در ازای آزادی نازنین زاغری ۴۰۰ میلیون پوند پول به ایران بازپرداخت کند.

پس از این اظهارات، نازنین زاغری بار دیگر بدون اعلام قبلی به دادگاه احضار شد.

ریچارد رتکلیف همسر نازنین زاغری به خبرنگاران گفت که او با اتهام‌های جدیدی مواجه شده که مجازات آن ممکن بود ۱۶ سال حبس به محکومیت او بیفزاید.

در این میان، برخی اخبار حاکی از آن بود که دادگاه نازنین زاغری به تعویق افتاده‌است.

کمال فروغی ابری، دیگر شهروند دوتابعیتی بریتانیایی-ایرانی است که در سال ۱۳۹۱ در ایران بازداشت شد و به جرم جاسوسی برای سرویس اطلاعاتی انگلیس به ۸ سال زندان محکوم شده و تاکنون در زندان اوین به سر می‌برد.

وی در زمان دستگیری به عنوان مشاور برای پتروناس شرکت ملی نفت و گاز مالزی، در ایران مشغول به فعالیت بود.

محمدرضا هاشم نبی، شهروند ایرانی مقیم بریتانیا، از دی ماه سال ۹۵، هنگام سفر به ایران به قصد دیدار با خانواده و پدر بیمارش، در فرودگاه امام خمینی تهران بازداشت شده و تاکنون در زندان اوین به سر می‌برد.

وی که به گفته خانواده‌اش، «جانباز» دوران جنگ ایران و عراق است. متهم به اقدام علیه امنیت ملی است. اتهامی که خود و خانواده‌اش قویا رد می‌کنند.

احسان عبده تبریزی دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه دورهام انگلستان در سال ۱۳۸۹ هنگام بازگشت به ایران بازداشت و به اتهام توهین به رهبری، اجتماع و تبانی از طریق حضور در تظاهرات اعتراضی به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم مقابل سفارت ایران در لندن، به هفت سال حبس تعزیری محکوم شد.

محمدرضا هاشم نبی، شهروند ایرانی مقیم بریتانیا، از دی ماه سال ۹۵، هنگام سفر به ایران به قصد دیدار با خانواده و پدر بیمارش، در فرودگاه امام خمینی تهران بازداشت شده و تاکنون در زندان اوین به سر می‌برد.

حسین عبده تبریزی، پدر وی، یکی از منتقدان سیاست‌های اقتصادی دولت احمدی‌نژاد در روزنامه سرمایه و دبیر اسبق بورس تهران بود. دانشگاه دورهام نیز با نوشتن نامه‌ای خطاب به رهبرجمهوری اسلامی خواستار آزادی احسان عبده تبریزی شده بود.

در سال های پس از انقلاب، شهروندان ایرانی- امریکایی همواره بیشترین سهم زندانیان خارج از کشور را به خود اختصاص داده اند.

سیامک نمازی و پدرش باقر نمازی دو شهروند ایرانی-آمریکایی زندانی در ایران هستند. این دو نفر مهرماه ۹۵ به جرم جاسوسی و همکاری با دولت آمریکا هر یک به ۱۰ سال زندان محکوم شدند.

سیامک نمازی، مدیر ایرانی-آمریکایی بخش برنامه‌ریزی‌های راهبردی کمپانی نفتی کرسنت، آذرماه سال ۱۳۹۴ در ایران بازداشت شد.

پدر ۸۰ ساله او، باقر نمازی هم که برای پیگیری وضعیت و ملاقات با پسرش به ایران سفر کرده بود در اوایل اسفند سال ۱۳۹۴ روانه زندان شد. ایران و آمریکا در دی ماه سال ۱۳۹۴ تعدادی از زندانیان دو طرف را آزاد کردند، ولی سیامک نمازی جزو آنها نبود.

دونالد ترامپ به هنگام بازداشت باقر نمازی در توییتر نوشت: «ایران بازهم این کار را کرد. دو آمریکایی را گرفتند و برای آزادیشان کلی پول می‌خواهند. وقتی من رئیس جمهور باشم چنین اتفاقی نمی‌افتد».

عباس جعفری دولت آبادی دادستان تهران در مهرماه ماه سال ۹۵ صراحتا اعلام کرده بود:«متهمان باقر و سیامک نمازی، فرهاد عبدصالح، کامران قادری، نزار زکا و علیرضا امیدوار به اتهام جاسوسی و همکاری با دولت امریکا هر یک به ۱۰ سال حبس محکوم شده‌اند».

کامران رسول قادری به مدت ۱۷ سال با صنعت بانکی ایران در زمینه به‌روزرسانی سامانه‌های بانک تجارت در حال همکاری بود و علیرضا امیدوار، دانش آموخته دانشگاه تاتینگهام در انگلستان، مدیر بخش توسعه مشارکت اجتماعی در شرکت سامسونگ بود.

ژیو وانگ دیگر بازداشتی با تابعیت امریکایی در مرداد ماه سال ۹۵وقتی تحقیقات مربوط به پروژه دانشگاهی خود در ارتباط با دوران قاجار را در ایران انجام می‌داد، به اتهام جاسوسی بازداشت و زندانی شد.

خانواده ژی یو وانگ، دانشگاه پرینستون و دولت‌های باراک اوباما و دونالد ترامپ حدود یکسال به امید ثمربخش بودن تلاش‌ها برای آزادی آقای وانگ، بازداشت و زندانی شدنش را مخفی نگاه داشتند تا وقتی که دادگاه ایران حکم ده سال حبس برای ژیو وانگ صادر کرد.

کامران رسول قادری که به ۱۰ سال زندان محکوم شده به مدت ۱۷ سال با صنعت بانکی ایران در زمینه به‌روزرسانی سامانه‌های بانک تجارت در حال همکاری بود و علیرضا امیدوار، دانش آموخته دانشگاه تاتینگهام در انگلستان، مدیر بخش توسعه مشارکت اجتماعی در شرکت سامسونگ بود.

به این فهرست‌می توان نام امید کوکبی دانشمند و نخبه ایرانی و دانشجوی فوق دکترای فیزیک اتمی دانشگاه تگزاس را هم اضافه کرد.

وی که در سال ۸۹ برای دیدار با خانواده راهی ایران شده بود به اتهام «ارتباط با دولت امریکا و کسب درآمد نامشروع» به ۱۰ سال زندان محکوم شد و در نهایت پس ابتلا به سرطان کلیه در زندان و فشارهای شدید بین‌المللی در سال ۹۵ به صورت مشروط آزاد شد.

در ۲۶ دی ۱۳۹۴ و همزمان با حضور وزرای خارجه ایران و آمریکا در وین به منظور قرائت بیانیه اجرایی شدن برجام، دادستان عمومی و انقلاب تهران اعلام کرد که در راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی ایران و مصالح کلی نظام، چهار زندانی ایرانی دو تابعیتی ظرف روز جاری در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شدند. نام افراد آزاد شده جیسون رضائیان، امیر میرزا حکمتی، نصرت‌الله خسروی و سعید عابدینی بود.

 

جیسون رضائیان، خبرنگار ایرانی-آمریکایی واشینگتن‌پست در ایران بود که در سال ۹۳ به اتهام جاسوسی بازداشت شده بود.

او در آمریکا متولد و بزرگ شده است و تابعیت دوگانه ایرانی و آمریکایی داشت. مهم‌ترین اتهامات ضدامنیتی رضاییان، نفوذ در اماکن مهم دولتی و افشای برنامه‌های «ضدتحریمی ایران» از جمله هویت واسطه‌های تجاری و ماهیت شرکت‌های همکار ایران در پروسه دور زدن تحریم‌ها و جاسوسی از برنامه هسته‌ای ایران بود.

در سال ۸۹ نیز بازرگان ایرانی، امریکایی رضا تقوی، پس از گذراندن ۳۰ ماه حبس به اتهام ارتباط با گروه تندرو، وابسته به انجمن پادشاهی ایران، از زندان آزاد شد. اتهامی که بارها از سوی او و انجمن پادشاهی رد شده بود.

برخی از تحلیل‌گران، افزایش چشمگیر بازداشت شدگان با تابعیت اروپایی را، نوعی تسویه حساب سپاه پاسداران با دولت روحانی و تلاش برای جلوگیری از تغییرات در فضای اقتصادی و سیاسی می دانند.

این نهاد تنها از زمان توافق هسته‌ای ایران، یعنی در مدت زمانی حدوداً سه ساله، بیش از ۳۰ شهروند دوتابعیتی را بازداشت کرده است.

از سوی دیگر سپاه پاسداران در ایران، همواره دارای فعالیت‌ها و منافع اقتصادی وسیعی بوده و پس از توافق برجام بارها دولت حسن روحانی را برای امضای قراردادهای کاری و تجاری با شرکت‌های اروپایی مورد حمله قرارداده است.

شاید بتوان این برخوردها را حربه‌ای برای ناامید کردن شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری و حضور در ایران دانست.