پیامدها و بایدهای پس از خروج آمریکا از برجام

بازار فروش‌های نجومی جنگ‌افزار، بدون زبانه کشیدن آتش خصومت‌های مذهبی و ناسیونالیستی که به جنگ‌های خانمان‌سوز خاورمیانه انجامیده‌اند، رونق خود را از دست می‌دهد. سرزمین‌های این منطقه نفت‌خیز جهان باید هم بازار داغ سلاح های پیشرفته کشتار و خونریزی باشند، هم میدان آزمایش سلاح‌های پیشرفته و هم پس از تخریب و کلنگی شدن یک به یک کشورها بهشت سرمایه‌گذاران و کمپانی‌هایی باشند که بازسازی شهرهای ویران شده را برعهده می‌گیرند. و در این میان برای سوداگران آزمند چه باک از آن که هر روز گروهی از مردمان این سرزمین‌ها به خاک و خون کشیده شوند و یا از کاشانه خود آواره گردند.
آن که دول غربی (کشورهای دارای دموکراسی) را دلسوز دموکراسی و حقوق بشر معرفی می کند، یا مغرض است یا نادان.
در این جنگل جهانی شده، سیاست‌های خارجی هر دولتی تابع مستقیمی است از متغیرهایی به نام منافع ملی و مصالح ژئوپولتیک آن دولت.
و دریغا که ما گرفتار حکومت مذهبی و فاسدی هستیم که در گذشته و حال همواره منافع ملی ایران و مصالح مردم و کشور را فدای برداشت عقب مانده خود از مذهب شیعه و حفظ قدرت ضد مردمی خود کرده است.
با این همه معاهده برجام که در پی مذاکرات طولانی دیپلمات های همین نظام با ۶ قدرت بزرگ جهانی به امضاء رسید از آنجایی که خطر فروپاشی اقتصادی و جنگ را از سر ایران دور می کرد وسیعا با استقبال مردم و کنشگران سیاسی دموکراسی خواه و ضد جنگ مواجهه شد.
پس از امضای برجام، ایران فرصت آن را داشت تا با دولت اوباما برای حل سایر اختلافات ایران و آمریکا نیز مذاکره کند تا پیش از آن که دونالد ترامپ بر سر کار آید مناسبات دیپلماتیک میان ایران و آمریکا برقرار شود و…
خامنه ای اما با کوته بینی و تعصب همیشگی اش این فرصت را سوزاند و با پیشنهاد “برجام دو” شدیدا مخالفت کرد…
در این میان دو قدرت مهم منطقه ای رقیب ایران، عربستان سعودی و اسرائیل که همواره از دشمنی ایران و آمریکا به سود خود بهره برداری کرده اند، با روی کار آمدن دونالد ترامپ شرایط برای تشدید خصومت ها میان ایران و آمریکا و برهم زدن برجام را مناسب دیدند و همه اهرم های سیاسی، تبلیغاتی و اقتصادی خود را در این راستا به حرکت درآوردند. اینک مثلث شوم طرفداران تحریم و جنگ (حکومت ترامپ، دولت نتانیاهو و عربستان و امارات) به برکت حماقت ها و بی لیاقتی ها هسته مرکزی حکومت ایران به رهبری علی خامنه ای منافع و مصالح ایران را با چالشی خطرناک مواجهه کرده اند. پیامدهای برهم خوردن برجام کدام اند و راه برون رفت ایران از شرایط دشوار کنونی چیست؟ در این باره در حد بضاعت خود به چند پرسش پاسخ می دهم.

۱-کدام طرف ناقض برجام است؟
هر ناظر بیطرفی که اغراض سیاسی و ایدئولوژیک را در قضاوت خود دخالت ندهد به آسانی به این نتیجه می رسد که این فقط دولت آمریکا است که با نقض تعهدات حکومت پیشین این کشور بازی را برهم زده و به ایران زور می گوید. و این در حالی است که آژانس هسته ای تاکنون یازده بار اعلام کرده است که ایران به همه تعهدات خود در این قرار داد عمل کرده است.

۲-دلایل نقض عهد دولت آمریکا کدام اند؟
راست افراطی آمریکا (عمدتا جناح تندرو و حزب جمهوریخواه) که دونالد ترامپ نماینده آنان به حساب می آید از آغاز با راست افراطی حاکم بر اسرائیل در مخالفت با قرارداد برجام همراه بود.
ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود بارها به هواداران خود وعده داد که ” این قرار داد فاجعه بار” را پاره خواهد کرد.
او می خواهد به رای دهندگان خود نشان دهد که به وعده های انتخاباتی خود وفادار است. علاوه بر این مولفه هایی مثل لابی اسرائیل و اعراب خلیج فارس و کمپانی های بزرگ تولید اسلحه هریک به سهم خود در تصمیم گیری ترامپ دخیل اند. ایران در افکار عمومی آمریکا کشوری خطرناک و نامطلوب است. انتخابات پارلمان و سنای آمریکا در نوامبر آینده برای دولت ترامپ اهمیت حیاتی دارد. تشدید دشمنی با ایران و حتی بمباران احتمالی سایت های هسته ای ایران پیش از ماه نوامبر سال جاری می تواند یکی از تهدیدهای انتخاباتی جناح ترامپی جمهوریخواهان باشد.

۳- منطقی ترین واکنش ایران کدام است؟
بدترین کار ممکن آن است که ایران نیز از برجام خارج شود. این درست همانی است که مثلث ترامپ، نتانیاهو و بن سلمان می خواهند. خروج ایران از برجام یعنی پایان نظارت و بازرسی آژانس بر فعالیت های هسته ای ایران، دست دولت آمریکا را باز می گذارد تا به هزینه عربستان و امارات نقشه بمباران مراکز هسته ای ایران را در دستور کار خود قرار دهد. برعکس باقی ماندن ایران در قرارداد برجام اولا اروپا را به همراه روسیه و چین به حمایت از ایران وامی دارد و شکاف کنونی میان این دولت ها را با آمریکا افزایش می دهد. و ثانیا آن که نقشه جنگی آمریکا، اسرائیل و عربستان را علیه ایران خنثی می کند.

۴-محتمل ترین واکنش جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟
خامنه ای قبلا گفته است که اگر آمریکا برجام را پاره کند، ما آن را آتش می زنیم. با این همه احتمال خروج فوری ایران از برجام بعید است. بویژه آن که متحدان روسی و چینی جمهوری اسلامی نیز ظاهرا خواهان باقی ماندن ایران در این قرارداد هستند. جمهوری اسلامی نیز در شرایطی نیست که بتواند با خروج از برجام، تشدید تحریم های اقتصادی را تحمل کند. با این همه اگر اتحادیه اروپا نتواند خود را از زیر فشار تهدیدات آمریکا رها کند و مناسبات اقتصادی خود را با ایران گسترش ندهد، هیچ بعید نیست که جمهوری اسلامی در آینده از برجام خارج شود.

۵-پیامدهای خروج آمریکا از برجام بر فضای سیاسی ایران
خروج آمریکا از برجام، تنش های موجود میان ایران را با آمریکا و اعراب خلیج فارس افزایش می دهد و بحران ارزی و اقتصادی ایران را تشدید می کند. همه این تحولات منفی فضای سیاسی ایران را امنیتی تر و مسدودتر می کند و دولت روحانی را بیش از پیش به سود هسته مرکزی قدرت و سپاه پاسداران به حاشیه می برد.

۶-اپوزیسیون ایرانی طرفدار جنگ چه طرفی خواهد بست؟
این روزها در ارودی سازمان مجاهدین (“شورای ملی مقاومت”) جنب و جوش تازه ای به راه افتاده است. جان بولتون که از دیرباز طرفدار اتحاد نظامی آمریکا با اسرائیل و عربستان علیه ایران بوده و در گذشته همواره از خبرسازی ها و خبرچینی های مجاهدین درباره فعالیت هسته ای ایران به سود مقاصد جنگ طلبانه جناح افراطی جمهوریخواهان و دولت اسرائیل بهره برداری کرده، حالا مشاور ترامپ در امور امنیت ملی آمریکا است. اخیراً مریم رجوی در پیامی به غرب خواستارجمع کردن بساط سپاه پاسداران، سیاست هسته ای ایران و پایان دادن به نقض حقوق بشر شده است. و البته غربی که امثال او به آن دل خوش کرده اند همان اتحاد آمریکا، اسرائیل و عربستان است که وفاداری آنان به حقوق بشر ازجمله در یمن، غزه و خود عربستان برکسی پوشیده نیست.
این جریان و البته برخی از محافل دیگر اپوزیسیون امیدوارند که از تشدید تحریم ها و وقوع احتمالی جنگ به نفع مقاصد سیاسی خود بهره برداری کنند. اما آیا مجاهدین و شورای ملی مقاومت توانستند از همکاری با دولت صدام حسین در جنگ هشت ساله علیه ایران به سود مقاصد سیاسی خود بهره برداری کنند؟ نتیجه همکاری آنان با صدام حسین بی اعتباری در افکار عمومی ایران و آلوده شدن دامن آنان به خیانت بود. این بار نیز چه آنان که مثل مجاهدین در کشمکش میان ایران با آمریکا و اسرائیل و عربستان آتش بیار علنی تحریم و جنگ شده اند و چه آنان که همسویی خود را با مثلث آمریکا، اسرائیل و عربستان با سکوت و بیطرفی به نمایش می گذارند، از رفتار خود حاصلی مگر سرافکندگی نخواهند داشت. گذار ایران از استبداد مذهبی کنونی به سوی دموکراسی فقط در پرتو مطالبات و مبارزات داخلی مردم ایران ممکن است. مداخله خارجی در ایران چه تحریم و چه جنگ حاصلی جز تضعیف فرایندهای دموکراسی خواهانه و تحکیم گرایش های استبدادی و بدتر از آن جنگ های داخلی و در مخاطره قرار گرفتن یکپارچگی ملی ایران نخواهد داشت.