زیتون-پریا منظرزاده: کاهش ارزش پول ملی ایران موجب شده که بار دیگر زنگ هشدار ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران به صدا درآید؛ اتفاقی که در دوره دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در مقیاسی کوچک‌تر افتاد و عواقب اقتصادی-اجتماعی بسیاری به جای گذاشت.

این روزها تاثیر عوامل اقتصادی بر شرایط اجتماعی و روانی جامعه بیش از همیشه مشهود است.

اگر دلاری که در بازار سیاه مبادله می‌شود را ملاک قرار دهیم، ارزش دلاری درآمد ایرانیان نسبت به سال گذشته تقریبا نصف شده است.

شایعاتی مبنی بر احتمال جنگ و نبود کالاهای اساسی در جامعه ایران منتشر شده که در مواردی بعضی خانواده‌ها را به انبار کردن کالاهای اولیه واداشته است.

نگرانی از سرنوشت برجام و درگیری‌های ایران و اسرائیل و زمزمه‌های جنگ احتمالی خانواده‌های بسیاری را نگران کرده است.

زمان انتظار درخواست ویزا از سفارت‌خانه‌های اروپایی در تهران به خوبی بیانگر این نگرانی است؛ ایرانی‌ها برای تقاضای ویزای گردشگری یا کوتاه مدت از سفارت آلمان باید دست‌کم پنج ماه در نوبت بمانند و این زمان برای ویزای تحصیلی به حدود دو سال می رسد.

خروج از ایران، واکنش قشری از ایرانیان است که راهی برای فرار دارند. اما آنها که در ایران می‌مانند دست به اقدامات دیگری می زنند.

نابسامانی اقتصادی و نگرانی از آینده، غیر از آنکه در پایین آمدن آستانه تحمل و افزایش نگرانی که در رفتارهای روزمره بازتاب یافته، بر بیشتر تصمیمات و رفتارهای ایران تاثیرگذار بوده است.

یکی از مهمترین تاثیرات اجتماعی بحران اقتصادی و بازگشت تحریم‌ها، ادامه بیکاری جوانان است که آسیب های اجتماعی فراوانی به همراه می آورد.

هرچند اخبار جرایمی همچون زورگیری هر روز بیش از پیش از گوشه و کنار کشور شنیده می شود، آمار دقیقی در این خصوص در دسترس نیست. تاثیرات اقتصادی نزاع ایران با آمریکا و اسرائیل قاعدتا می تواند این اتفاقات را افزایش دهد.

کالاهای اساسی؛ نایاب و گران

حکومت ایران با نادیده کردن عواقب اجتماعی تاثیر بحران اقتصادی اخیر، تنها بر حوزه‌های اقتصادی تمرکز کرده و سعی دارد نگرانی صاحبان کسب و کار را برطرف سازند.

پاسخگوی تلفنی ۱۴۹۰ وزارت بهداشت اعلام کرده،امکان تامین داروها وجود ندارد و از مردم می خواهد که از طریق مسافران نسبت به تامین داروها اقدام کنند.

مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد، در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به وضعیت عمومی اقتصاد ایران اظهار داشت:«صاحبان کسب و کار و تجار نباید نگرانی درباره شرایط پیش‌ِروی کشور داشته باشند. خوشبختانه با اقدامات دولت و پیش‌بینی‌های انجام‌شده، فضایی رقم خورده که مؤلفه‌های بیرونی مانند تصمیم دولت آمریکا نمی‌تواند پایه‌های ثبات اقتصادی کشور را لرزان کند».

وزیر اقتصاد ایران اظهار می‌دارد که در حال‌حاضر هم ثبت سفارش و تخصیص ارز با منطق دقیقی در حال انجام است و هیچ فعال اقتصادی در صف دریافت ارز نیست.

اما تجار همچنان نگران هستند و بعضا از روانه‌کردن کالاهایی که در انبار دارند به بازار امتناع می‌کنند.

تعدادی  از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، در بخش لوازم خانگی، تقریبا از جنس خالی شده است.

از سوی دیگر، شایعاتی مبنی بر احتمال جنگ و نبود کالاهای اساسی در جامعه ایران منتشر شده که بعضی از خانواده‌ها را به انبار کردن کالاهای اولیه واداشته است.

این شرایط همه حوزه‌های اقتصادی را دربرمی گیرد. به گفته افشار فروتن، رئیس انجمن صنفی فروشندگان تلفن همراه، سیم‌کارت و لوازم جانبی با بیان این‌که نوسانات نرخ ارز در دوره جهش خود باعث شد تا عرضه‌کنندگان حتی فروش گوشی‌های موبایل را متوقف کنند.

از همه مهمتر، بخش بهداشت و درمان است که تحت تاثیر این شرایط قرار می گیرد.

با وجود اینکه اعلام شده ارز دانشجویی با قیمت ۴۲۰۰ تومان عرضه می شود، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که زمان انتظار دریافت ارز دانشجویی بسیار بیشتر از قبل خواهد شد و دانشجویان خارج از کشور با مشکل جدی مواجه می شوند.

کاربران شبکه‌های اجتماعی از نایاب شدن داروهای شیمی درمانی خبر داده و گفته‌اند که پاسخگوی تلفنی ۱۴۹۰ وزارت بهداشت اعلام کرده، امکان تامین داروها وجود ندارد و از مردم می‌خواهد که از طریق مسافران نسبت به تامین داروها اقدام کنند.

علاوه بر این، داروخانه‌داران از افزایش روزانه قیمت داروها خبر می‌دهند.

این در حالیست که داود موسوی، و معاون سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کشور گفت:«بر اساس تصمیم‌ها، نرخ ارز برای واردکنندگان کالاهای اساسی مانند دارو و مواد غذایی سه هزار و ۸۰۰ تومان تعیین شده است».

افزایش نرخ ارز منجر به افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی و گرانی کالای تولیدی داخل می‌شود.

در نتیجه، به دلیل پایین بودن قدرت خرید، بیشتر افراد به خرید کالاهای بی‌کیفیت و ارزان روی می‌آورد و البته کالاهای چینی از همه ارزانتر هستند.

این شرایط مغایر با اهداف اقتصادی است که رهبر ایران ترسیم کرده است. آیت‌الله خامنه ای سال ۹۷ را «حمایت از کالای داخلی» نامیده است؛ شعاری که در شرایط کنونی بازار ایران از اجرایی شدن بسیار دور است.

حذف هزینه های فرهنگی

خریدهایی همچون کتاب سال‌هاست که بخش اندکی در سبد خانوارهای ایرانی دارد. به‌نظر می‌رسد که این شرایط در حال تعمیم یافتن به سایر فعالیت‌های فرهنگی از جمله «سینما رفتن» است.

قیمت بلیت سینما در سال ۹۷ مبلغ ۱۵ هزار تومان تعیین شده است. سال‌هاست که تنها در روزهای سه شنبه بلیت نیم بها فروخته می‌شود. اما به‌تازگی برخی از مجموعه‌های سینمایی تهران، بلیت برخی سانس‌های خلوت در سایر روزهای هفته را نیز نیم بها می‌فروشند.

یکی دیگر از حوزه‌های فرهنگی که تحت تاثیر شرایط اقتصادی قرار می‌گیرد، تحصیل است. از خصوصی شدن آموزش و پرورش و جذب دانشجویان ضعیف در مقاطع بالای تحصیلی آموزش عالی که بگذریم، دانشجویان خارج از کشور یکی از اصلی‌ترین قربانیان افزایش قیمت ارز هستند.

افزایش قیمت دلار شرایط تمام محاسبات مالی دانشجویان را به هم می‌ریزد و عواقب سنگینی بدنبال دارد.

با وجود اینکه که اعلام شده ارز دانشجویی با قیمت ۴۲۰۰ تومان عرضه می شود، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که زمان انتظار دریافت ارز دانشجویی بسیار بیشتر از قبل خواهد شد و دانشجویان خارج از کشور با مشکل جدی مواجه می شوند.

یکی دیگر از حوزه‌هایی که به طور مستقیم تحت تاثیر بحران ارزی قرار می‌گیرد، گردشگری است.

به گفته سمیع الله حسینی مکارم معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر گردشگر خارجی معادل ۳۰ بشکه نفت ارزآوری دارد. با این وجود ساز و کاری برای خرید و فروش ارز گردشگران خارجی پیش‌بینی نشده است.

چنانچه برخی تورگردانان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی نوشته اند، گردشگران در دام سودجویان و یا برخی هتل‌ها می افتند که ارز آنها را حتی پایین‌تر از قیمت بانک مرکزی خریداری می‌کنند.

هر چند مقامات جمهوری اسلامی سعی می‌کنند با وعده‌هایی مردم را امیدوار کنند که اتفاقی رخ نخواهد داد اما تاثیرات اجتماعی بحران اقتصادی کنونی بسیار چشمگیر است و غفلت از آنها عواقب جبران ‌ناپذیری به جا خواهد گذاشت.