سفر روسی با دلار دولتی

زیتون-پریا منظرزاده: سفر نمایندگان مجلس ایران به روسیه برای آنچه نظارت بر عملکرد هیات ایران در جام جهانی خوانده می شود، واکنش‌های منفی بسیاری بدنبال داشته است. حتی تعدادی از نمایندگان که نامشان در فهرست مسافران روسیه است، سفر در شرایطی که مردم در دشواری اقتصادی بسر می‌برند را غیرضروری دانسته و انصراف خود را اعلام کرده‌اند.

حضور مقام‌های دولتی از نهادهای مختلف، از جمله وزارت ورزش، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مجلس در مسابقات جام جهانی رویه معمولی است که در سال‌های گذشته نیز صورت گرفته است. اما فعالان اجتماعی معتقدند که این هزینه ها باید جایی متوقف شود.

گزارش‌ها درباره سفر تعدادی از نمایندگان مجلس و دیگر مقامات به همراه تیم ایران در حالی منتشر شده که مقامات دولت از کسری بودجه و کمبود ارز سخن می‌گویند و از سفرهای خارجی که باعث خروج ارز می‌شود، انتقاد می‌کنند.

فدراسیون بین‌المللی فوتبال (فیفا) ۱۰ میلیون دلار به تیم‌های راه یافته به جام جهانی هدیه داده است. با در نظر گرفتن اینکه فوتبال ایران در سال گذشته ۵۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بودجه داشته است، هدیه فیفا رقمی حدود ۷۵ درصد بودجه سالانه فوتبال ایران را پوشش می‌دهد (با احتساب دلار دولتی) که رقم بسیار بالایی است.

برخی گفته‌ها حاکی از آن است که مخارجی از جمله سفر نمایندگان مجلس از این بودجه تامین می‌شود، اما صاحب‌نظران فوتبال تاکید دارد که این مبلغ باید صرف فوتبال کشور، و به‌خصوص یافتن استعدادهای محروم شود.

این نخستین بار نیست که سفرهای خارجی مسئولان در کانون توجه قرار می‌گیرد. محمود احمدی‌نژاد و کابینه‌اش با افراط در سفرهای استانی و همچنین سفرهای خارجی، ثابت کردند که مقام‌های مسئول در این زمینه فرصت‌طلبانه عمل می‌کنند.

افرادی همچون حمید بقایی، معاون احمدی‌نژاد، که پیش از آغاز به کار دولت نهم جز یکی دو کشور همسایه، پا از مرزها بیرون نگذاشته بودند، بودجه دولتی را منبعی تمام‌نشدنی برای سفرهایشان یافتند.

درآمد رویایی دولت احمدی‌نژاد از فروش نفت، که به دلیل افزایش قیمت جهانی نفت بدست آمد، این سفرها و حتی رشد اقتصادی منفی را مخفی می‌کرد. در چهار سال دولت دهم، میزان درآمد نفتی کشور به رقم کم سابقه ۳۶۱ میلیارد دلار رسید که بیشترین درآمد نفتی در ۳۰ سال اخیر محسوب می‌شود. اما کسری بودجه دولت روحانی که به گفته علی‌اکبر کریمی، نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، به ۸۳ هزار میلیارد تومان می‌رسد، جایی برای بریزو بپاش‌هایی همچون سفرهای خارجی باقی نمی‌گذارد.

«تصور اینکه نمایندگان پارلمان و احزاب دانمارک (یا ارکستر سمفونیک) با بودجه ورزش به تماشای جام جهانی بروند، محال است. معاونین و مشاورین ورزش و کمیته‌های جنبی، حتی با هزینه خودشان هم نمی‌‌توانند بروند چون باید سر کارشان باشند».

به همین دلیل، سفر نمایندگان مجلس به جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه بیشتر از همیشه مورد انتقاد قرار گرفته است. بر اساس آنچه رسانه‌ها اعلام کرده‌اند، غلامرضا کاتب نماینده گرمسار، پروانه سلحشوری نماینده تهران، محمدعلی وکیلی، نماینده تهران و محمداسماعیل سعیدی نماینده تبریز به وزارت ورزش و جوانان معرفی شده‌اند.

این در حالی‌ست که برخی از این افراد از جمله اسماعیل سعیدی عضو کمیسیون فرهنگی در پاسخ به پرسش های خبرنگاران گفته‌اند از انتخابشان برای این سفر بی‌خبر بوده و از طریق رسانه‌ها از فهرست مسافران روسیه مطلع شده‌اند.

نمایندگانی از جمله سعیدی و یوسف‌نژاد اظهار داشته اند که در فراکسیون ورزش درباره سفر به روسیه جلسه‌ای نداشته و چنین بحثی مطرح نشده، اما بعد از شنیدن خبر از رسانه‌ها و پیگیری، اطلاع یافته‌اند که براساس قرعه‌کشی کمیسیون فرهنگی نامشان هم در فهرست نمایندگان اعزامی به روسیه درآمده است.

برخی نمایندگان از جمله رحیم زارع نماینده مردم آباده و رئیس کمیته فوتبال فراکسیون ورزش، به صراحت از رفتن به این سفر انصراف داده‌اند اما اظهارات برخی از مسافران روسیه، دو پهلو است. آنها انجام سفر را رد یا تایید نکرده و تصمیم‌گیری را مشروط به دریافت اطلاعات دانسته‌اند.

احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیئت رئیسه مجلس، گفته که هیئت رئیسه «با این سفر کاملا مخالف بوده و اطلاعی از آن هم ندارد».

وی تاکید کرده بود که وزارت ورزش و جوانان برای اعزام نمایندگان مجلس به جام جهانی باید درخواست خود را به هیئت رئیسه مجلس ارائه کند.

پرسش اینجاست که چرا وزارت ورزش و جوانان باید درخواست اعزام نمایندگان مجلس را داشته باشد. پاسخی نه چندان قانع‌کننده به این پرسش وجود دارد که می‌گوید نمایندگان مجلس باید به عنوان ناظر با هیات‌های خارجی همراه باشند. به عنوان مثال، در سفرهای خارجی وزارت بهداشت باید نمایندگانی از کمیسیون بهداشت و درمان مجلس حاضر باشند.

غلامرضا کاتب، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، در این‌باره گفته است: «اینکه نمایندگانی از فراکسیون ورزش بخواهند به جام‌جهانی روسیه اعزام شوند، حرف بی‌ربطی است، ممکن است بگویند که از کمیسیون یک یا دو نفر به عنوان ناظر به جام‌جهانی بروند، اینکه ناظر کمیسیون بخواهد برود، حرف دیگری است، اما جام‌جهانی ۶ یا ۷ ناظر می‌خواهد چه کار؟! این حرف‌ها خوب نیست و بنده باید بررسی کنم، هنوز چیزی قطعی نیست و مطلبی به بنده اعلام نشده است.»

سفر مقام‌های دولتی به روسیه یادآور سفرهای احمدی‌نژاد است. او تا پایان دوران ریاست جمهوری اش، ۱۱۹ سفر بین المللی داشت.

فاطمه حسینی از نمایندگان مردم تهران نیز در توئیتر نوشت: «اعزام نمایندگان مجلس به جام جهانی تا کنون چه دستاورد نظارتی و اصلاحی داشته که امسال هم ۱۱ نماینده به روسیه اعزام کنیم؟ هیئت‌رئیسه مجلس باید ساز و کار تدوین کند که با پرهیز از سفرهای بی نتیجه، کمیسیون ها ملزم به ارائه گزارش شفاف عملکرد نمایندگی شوند که به ماموریتهای خارجی می‌فرستند.»

اما محمدعلی وکیلی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس که نامش در میان مسافران مسکو به چشم می‌خورد، جالب‌ترین پیشنهاد را در توئیتر خود مطرح کرده: «پیشنهاد بنده به وزارت ورزش و جوانان این است که سهمیه در نظر گرفته شده برای حضور نمایندگان مجلس در روسیه را به پاس شایستگی تیم فوتسال بانوان به آنان اختصاص دهند.»

در جام جهانی قبل نیز انتشار خبر اعزام حمید رسایی به مسابقات جام جهانی فوتبال در برزیل واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت.همچنین تعدادی از نمایندگان مجلس نیز به این سفر واکنش نشان دادند و در نهایت حسین آذین، نماینده رفسنجان و رئیس کمیته فرهنگی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، جایگزین حمید رسایی برای حضور در این سفر شد.

بهروز نعمتی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس، سه شنبه ۲۰ خرداد گفته بود: «هیات رئیسه مجلس تصمیمی برای اعزام نمایندگان به مسابقات جام جهانی نداشته و ندارد.»

حمید رسایی در واکنش به این سخنان سخنگوی هیات رئیسه مجلس گفت: «این که گفته شود به هیأت رئیسه ربطی نداشته بیشتر برای فرار از پاسخگویی است.»

وی اضافه کرد: «اگر در طول مجلس نهم هزار سفر خارجی صورت بگیرد، قطعا حضور نماینده مجلس برای نظارت بر عملکرد دستگاه‌های ذیربط در این بازی‌ها جزو ۲۰ مورد اول است.»

تابستان سال ۹۶ نیز تعدادی از سفرهای خارجی نمایندگان مطرح شد.

سفر محمدجواد جمالی نوبندگانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و جلال محمود زاده به کشور اندونزی، سیده فاطمه ذوالقدر و هاجر چنارانی به کشور بوتان، سفر علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی، جمشید جعفر پور رئیس کمیسیون فرهنگی، محمدعلی وکیلی، طیبه سیاووشی و احمد مازنی به کشورهای فرانسه و پرتغال، و سفر هدایت الله خادمی نماینده ایذه، مصطفی کواکبیان نماینده تهران، عزت‌الله یوسفیان ملا نماینده آمل و احد آزادی‌خواه نماینده ملایر به کشور زیمباوه از جمله این سفرها بود.

حسین سبحانی‌نیا، نماینده پیشین مجلس و مسئول سفرهای خارجی نمایندگان در دوره قبل مجلس در این اظهارداشت: «در مجلس کششی درباره سفر خارجی به خاطر جاذبه‌هایی که وجود دارد، زیاد است و اگر کمیته سفرها این‌ها را کنترل نکند تبعاتی که امروز با آن‌ها مواجه شده‌ایم، پیش خواهد آمد و این به نفع مجلس نیست؛ بنابراین نمایندگان که این سفرها را انجام دادند باید پاسخگو باشند.»

حضور مقام های دولتی در جام جهانی در کشورهای پیشرفته پذیرفته نیست

مهدی رستم‌پور، خبرنگار ورزشی، در واکنش به سفر نمایندگان نوشت که کشور دانمارک یک کشور مرفه با کمتر از ٧ میلیون جمعیت است اما «حتی تصور اینکه نمایندگان پارلمان و احزاب دانمارک (یا ارکستر سمفونیک) با بودجه ورزش به تماشای جام جهانی بروند، محال است. فقط افرادی که حضورشان الزامى است و مسئولیتى مشخص در قبال تیم ملی دارند راهی می‌شوند. معاونین و مشاورین ورزش و کمیته‌های جنبی، حتی با هزینه خودشان هم نمی‌‌توانند بروند چون باید سر کارشان باشند. تلویزیون با هزینه خودش و مطبوعات با هزینه خودشان مثل هر مسابقه مهم دیگری، حضوری پرتعداد، مجهز و اثرگذار در جام جهانی خواهند داشت.»

علاوه بر نمایندگان مجلس، افراد دیگری نیز در فهرست مسافران روسیه به چشم می‌خورند که ضرورتی به حضورشان نیست و سفر به روسیه آنها را از انجام وظایف روزمره شان باز می‌دارد. فریبرز محمودزاده مسئول نقل و انتقالات سازمان لیگ، یکی از این افراد است که در فصل نقل و انتقالات قصد دارد به روسیه سفر کند.

افزون بر این، ابراهیم شکوری یک ماه پیش توسط محمدرضا ساکت، معاون برنامه ریزی و هماهنگی دبیرکل فدراسیون فوتبال شده و بسیار سریع در کاروان اعزامی به جام جهانی جای گرفته است. انتقاد مطرح به این فوتبالیست سابقه این است که برای بخش برنامه‌ریزی جوان است و می توانست در بخش های فنی از جمله استعدادیابی مورد استفاده قرار گیرد.

وزیر ورزش و جوانان نیز در جمع مسافران روسیه حضور دارد. در صورت عدم حضور وزیر، نمایندگان مجلس نیز نمی توانند راهی روسیه شوند.

چون بر اساس تبصره ۲ ماده ذ فصل سوم آیین‌نامه نظارت بر مسافرتهای خارجی دستگاههای اجرایی‌ (مصوب ۱۸ مرداد ۱۳۸۳ )، «به منظور حفظ شأن جمهوری اسلامی ایران و رعایت همترازی سطوح و رده‌های مقامات ومسؤولان نظام‌، شرکت نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سفرهای رسمی هیأتهای اعزامی به خارج از کشور که‌در آنها ریاست هیأت در سطح پایین‌تر از وزیر است‌، مجاز نمی باشد». ‎

ادامه سنت احمدی نژادی

سفر مقام‌های دولتی به روسیه یادآور سفرهای احمدی‌نژاد و یارانش در دوره هشت ساله ریاست جمهوری اوست. احمدی‌نژاد هر دو دوره ریاست جمهوری خود را با سفر به ایالات متحده امریکا آغاز کرد. در دولت نهم احمدی‌نژاد ۵۸ سفر خارجی داشت؛ یعنی به طور متوسط سالانه ۱۴.۵ سفر. او تا پایان دوران ریاست جمهوری‌اش، ۱۱۹ سفر بین المللی داشت.

سفر به نیویورک برای احمدی‌نژاد و یارانش چنان اهمیتی داشت که در مواردی همچون رد ویزای علیرضا معیری، سفیر ایران و رییس دوره‌ای نمایندگان کشورهای گروه ۱۵ ژنو در سال ۱۳۸۶، آنها تغییری در برنامه سفر خود ندادند.

احمدی‌نژاد سه سال برای ششمین بار به نیویورک سفر کرد تا در کنفرانس بازنگری ان.پی.تی شرکت کند، درحالی که هیچ‌یک از سران ۱۸۹ کشور عضو ان.پی.تی. در کنفرانس بازنگری آن حضور نداشتند. همه کشورهای عضو در سطح معاون وزیر خارجه یا سفیر در این کنفرانس شرکت کرده بودند.

احمدی‌نژاد و یارانش با هیات‌های بزرگی به هزینه دولت به سفرهای پرخرج خارجی می‌رفتند. سفر سال ۱۳۹۱ آنها به نیویورک بسیار خبرساز شد و نمایندگان مجلس اسناد همراهی بستگان نزدیک برخی از همراهان احمدی‌نژاد را منتشر کردند.

اعظم‌السادات فراحی همسر رئیس‌جمهور، طیبه ترکستانی همسر بقایی، شهربانو ذبیحان لنگرودی همسر رحیم مشایی، قصری ضرغامی ثابت همسر ثمره ‌هاشمی، علیرضا احمدی‌نژاد فرزند رئیس جمهور، حسنا احمدی‌نژاد فرزند رئیس جمهور، رضا رحیم مشایی فرزند رحیم مشایی و امیر رضا بقایی فرزند بقایی، در این فهرست بودند.

اما چنین انتقاداتی ممکن است سال‌ها بعد از کنار رفتن مقام‌های مسئول مطرح شوند.