پیروزی ناپلئونی اردوغان و آینده‌ی ترکیه

زیتون-نیلوفر سعیدی: انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه به پایان رسید و یک‌بار دیگر رجب طیب اردوغان به عنوان پیروز میدان در برابر رقبایش قدرت‌نمایی کرد. این در حالی بود که بیشتر تحلیل‌گران و نتایج نظرسنجی‌ها، نشان می‌داد که انتخابات دو مرحله‌ای می‌شود و اردوغان برای رسیدن به رویاهایش، راه پر پیچ و خمی را طی می‌کند. اما آن تحلیل‌ها غلط از آب درآمد و حزب عدالت و توسعه، هم‌چنان قدرت را در دست دارد؛ آن هم در یک نظام ریاستی که پارلمان در ان جایگاه چندانی ندارد و شخص رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس مملکت، فضا را به شکلی مدیریت می‌کند که نانی به مخالفین نرسد و هر آن چه که هست، بر سفره و خوان حزب خودش باقی بماند.

رجب طیب اردوغان با کسب پنجاه و دو نیم درصد از آرای مردم، یک‌بار دیگر رئیس‌جمهور شد. او تا سال ۲۰۲۳ میلادی یعنی یک‌صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه، بر سر قدرت خواهد بود. کسی چه می‌داند شاید در این پنج سال اتفاقات دیگری روی دهند و اردوغان که قانونا راهی برای انتخاب مجدد نخواهد داشت، فردی را بر سر قدرت بیاورد که به تمامی تابع نظرات او باشد.

پیروزی اردوغان، اصطلاحا ناپلئونی و لب مرز است اما فراموش نکنیم که مخالفین و رقبای او، برای تحمیل شکست بر اردوغان و رفقایش، هر آن چه در توان داشتند انجام دادند و پیروزی یکی از شش نامزد ریاست‌جمهوری در دور اول، ارزشمند و معنی‌دار است.

آمارها چه می‌گویند؟
مشارکت مردم ترکیه در این دوره از انتخابات، در شرایط کنونی جهان و منطقه، کم نظیر بود و رسیدن این آمار به مرز ۸۷ درصد نشان‌دهنده‌ی این است که احزاب ترکیه برای کشاندن مردم به پای صندوق‌های رای، به شدت تلاش کرده‌اند و برنامه‌های تبلیغاتی آنان، تاثیرگذار بوده است. همچنین می‌توان گفت؛ ترکیه‌ای‌ها بسیار سیاسی و حزبی شده‌اند و درصد بی تفاوتی‌ها در این کشور پایین است.

پنجاه میلیون نفر از مردم ترکیه در این دوره از انتخابات رای دادند و اگر چه برگزاری هم‌زمان دو انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمان در افزایش درصد مشارکت، نقش مهمی داشته اما در هر حال ابعاد جامعه‌شناسی این رویداد، نیاز به بررسی و واکاوی جدی دارد.

تقسیم کرسی‌های مجلس
پارلمان ترکیه قبلا دارای ۵۵۰ کرسی بود اما در این دوره؛، تعداد کرسی ها به ۶۰۰ عدد افزایش داده شد تا بر اساس نظرات اردوغان، چهره‌های جوان به مجلس بیایند و اغلب این کرسی‌ها به دست حزب عدالت و توسعه بیفتد. اما چنین نشد و حزب متبوع اردوغان در کسب تعداد کرسی‌ها نسبت به دوره ی قبل، دچار شکست و کاهش موقعیت شده است؛ چرا که قبلا حزب حاکم به تنهایی از مجموع ۵۵۰ کرسی، ۳۱۷ کرسی را در اختیار داشت اما این بار از ۶۰۰ کرسی تنها ۲۹۳ کرسی را کسب کرده و اگر با حزب راست افراطی جنبش ملی ائتلاف نمی‌کرد، نمی‌توانست دولت تشکیل دهد. به عبارتی دیگر، اردوغان پیروز شده اما حزب او، نه تنها از حیث تعداد کرسی‌ها رشدی نشان نداده بلکه چند قدم عقب رفته است.

حزب جمهوری که به عنوان قدیمی‌ترین حزب ترکیه و تاسیس شده توسط آتاترک، قصد داشت قدرت را در دست بگیرد، در این دوره از انتخابات تعداد کرسی‌هایش را از ۱۲۴ به ۱۴۶ رساند.

حزب دموکراتیک خلق که مشهپر است توسط کردهای نزدیک به پ‌ک‌ک اداره می‌شود، کرسی‌های خود را از ۵۹ به ۶۸ رساند و موقعیت خود را تثبیت کرد. این  در حالی است که اغلب چهره‌های مهم این حزب زندانی شده و برای انجام تبلیغات خود، محدودیت‌های سیاسی و مالی فراوانی را تحمل کرده است.

حزب جدید التاسیس نیک که سکان آن در دستان خانمی به نام مرال آکشنر است، در کمال ناباوری و فقط چند ماه پس از تاسیس، به یک‌باره توانست ۴۷ کرسی را از آن خود کند که بدون شک یک پیروزی مهم و بسیار ارزشمند است. چرا که حزب اسلامی سعادت که نزدیک به دو دهه از تاسیس آن گذشته و وابسته به مکتب فکری و سیاسی اربکان است، حتی یکی کرسی هم به دست نیاورد.

حزب راست افراطی جنبش ملی به رهبری دولت باخچلی هم تعداد کرسی‌هایش از ۴۰ به ۵۰ رسیده است و ائتلاف این حزب با حزب عدالت و توسعه، راه را برای پیروزی اردوغان، هموار کرد.

زنی که پدیده شد
مرال آکشنر که قبلا در دولت ائتلافی اربکان و خانم تانسو چیللر وزیر کشور بوده، به پدیده‌ی انتخابات ترکیه بدل شد. او در رقابت با اردوغان، توانست ۷ درصد از آرای مردم ترکیه را به دست بیاورد. او زیر بار معرفی عبدالله گل به عنوان نامزد مشترک احزاب مخالف نرفت و اعلام کرد که لازم می‌داند خودش وارد میدان شود. هدف او این بود که وزن‌کشی کند و مسیر پیش روی خود را روشن‌تر ببیند. حالا او به هدف خود رسیده و اگر چه در میدان رقبات ریاست جمهوری تنها ۷ درصد رای دارد اما تعداد کرسی‌های حزب او در پارلمان، قابل توجه است و می‌تواند در آینده نقش مهمی در معادلات سیاسی کشورش ایفا کند.

ترکیه در کدام مسیر پیش می‌رود؟
اردوغان یک بار دیگر پیروز میدان شد و کشور را بر اساس خواسته‌های خود و حزبش اداره خواهد کرد. توسعه‌ی اقتصادی ترکیه ادامه خواهد داشت و ترکیه رفته‌رفته عدد طلایی درآمد ۳۲ میلیارد دلاری سالانه‌ی توریسم را پشت سر خواهد گذاشت و احتمالا این درآمد در سال ۲۰۲۳ به ۴۰ میلیارد دلار خواهد رسید.

اما واقعیت این است که در حوزه‌ی توسعه‌ی سیاسی، ترکیه شانس چندانی برای پیشرفت ندارد و احتمالا شاهد تقویت بنیادهای دموکراسی و ازادی در ترکیه نخواهیم بود. چرا که اردوغان و حزب او آمال و اهدافی دارند که ریشه در اسلام و ملی‌گرایی ترکی دارد و چنین چیزی مطلوب چپ‌ها، دموکرات‌ها، کمالیست‌ها و دیگران نیست.

کشمکش میان ترکیه و اتحادیه‌ی اروپا ادامه خواهد داشت و همچنان شاهد انتقاد سران اروپا از ترکیه خواهیم بود و اردوغان نیز اقدامی جدی برای دموکراتیزه کردن کشورش انجام نخواهد داد. او در داخل، توجه چندانی یه مساله‌ی کردها و مطالبات انان نشان نخواهد داد، مشکلات علویان را جدی نخواهد گرفت و به اهداف زنان و آزادی‌خواهان نیز بهای چندانی نخواهد داد اما در مقابل می‌شود حدس زد که  به قشر محافظه‌کار اسلامگرا، میدان  بیشتری خواهد داد.

ترکیه و ایران
ترکیه و ایران دو رقیب مهم منطقه‌ای هستند. در این سال‌ها که اقتصاد ایران حال و روز خوشی ندارد، اقتصاد ترکیه هم‌چنان در حال رشد بوده و در حوزه‌ی همکاری‌های اقتصادی، همه چیز به نفع آنکارا پیش می‌رود. از حیث نفوذ و رقابت منطقه‌ای نیز، در عراق و سوریه بین تهران و آنکارا رقابت مهمی در جریان است که گمان می‌رود  با توجه به همکاری‌های خاص و پشت پرده‌ی پوتین و اردوغان از یک طرف و اسرائیل و روسیه از سوی دیگر، در سوریه شاهد پیشرفت ترکیه و پسرفت ایران باشیم.

همچنین بنا به دلایل متعدد، ترکیه نزدیک‌ترین قطب توریستی برای ایرانیان خواهد بود و آمار ایرانیانی که به ترکیه سفر می‌کنند، احتمالا عدد سه میلیون نفر در سال را نیز پشت سر خواهد گذاشت.