قطعی برق‌ و خاموشی دولت

زیتون-سینا پاکزاد: خاموشی‌های گسترده به دلیل گرمای هوا و کمبود برق موجب شد که ساعات کار ادارات استان تهران از امروز شنبه تغییر یابد و کارمندان به طور بی‌سابقه‌ای ساعت ۶ صبح در محل کار حاضر شوند. بحث‌های بسیاری درباره پیامدهای اجتماعی این تصمیم در جامعه آغاز شده اما مهم‌تر از همه، شرایط اضطراری ایران است که دولت را مجبور کرده و چنین تصمیم‌هایی را اتخاذ کند.

حدود دو هفته است که قطعی برق زندگی مردم ایران به‌خصوص پایتخت‌نشینان را تحت تاثیر قرار داده و مقام‌های مسئول در وزارت نیرو با اظهار اینکه «خاموشی برنامه‌ریزی‌شده نداریم» زیر بار کاستی تامین برق نرفتند. تا اینکه چند روز پیش یکی از مقام‌های شرکت توانیر در گفت‌وگو با رسانه‌ها اظهار داشت که خاموشی برنامه‌ریزی شده پس از ۲۰ سال به کشور بازگشته است.

علاوه بر قطعی برق، بعضی از مردم می‌گویند که با نوسان برق مواجه هستند و بخشی از روشنایی‌ها و پریزها از مدار خارج شده و بخشی دیگر جریان برق دارد. این نوسان برق به وسایل برقی آسیب وارد می کند؛ آن هم در شرایطی که بحران قیمت ارز قیمت لوازم خانگی را بطور چشم‌گیری افزایش داده است

علاوه بر قطعی برق، بعضی از مردم می‌گویند که با نوسان برق مواجه هستند و بخشی از روشنایی ها و پریزها از مدار خارج شده و بخشی دیگر جریان برق دارد. این نوسان برق به وسایل برقی آسیب وارد می‌کند؛ آن هم در شرایطی که بحران قیمت ارز قیمت لوازم خانگی را بطور چشم‌گیری افزایش داده است.

نبود سرمایه گذار و احتمال وخیم تر شدن شرایط

ظرفیت تولید برق کشور ۷۸ هزار و ۷۲۶ مگاوات است که ۸۱ درصد آن با نیروگاه های حرارتی و ۱۵ درصد آن با نیروگاه های برق آبی تامین می شود. این درحالی‌ست که با توجه به کاهش بارش در ایران، تنها ۵۰ درصد نیروگاه های آبی قادر به فعالیت هستند. از سوی دیگر، شرکت مدیریت شبکه برق ایران طی گزارشی از افزایش چشم‌گیر میزان مصرف برق خبر داده است. به عنوان مثال، روز پنجم تیرماه امسال مصرف برق نسبت به روز مشابه سال گذشته ۲۸ درصد افزایش داشته است.

اتلاف حدود ۱۰ درصدی برق در شبکه کشور نیز یکی از مشکلاتی است که موجب می‌شود تولید ۶۰ هزار مگاواتی نیروگاه های ایران جوابگوی مصرف نباشد. علاوه بر این، سوء مدیریت وزارت نیرو و سرمایه‌گذاری نشدن در بخش‌های نیروگاهی موجب بروز شرایط کنونی شده است.

کمبود برق بار دیگر عدم موفقیت ایران در راه اندازی انرژی‌های تجدیدپذیر را مطرح می ‌کند. سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید انرژی کشور ۰.۴۶ درصد است. حتی بازدهی نیروگاه‌های حرارتی نیز از آغاز ریاست جمهوری حسن روحانی تا کنون تنها ۰.۵ درصد افزایش داشته است.

در شرایطی که در ماه‌های اخیر کشور با اعتراض های سراسری روبرو بوده است، قطعی و نوسان برق می‌تواند با تحت تاثیر قرار دادن زندگی مردم و افزایش نارضایتی عمومی، امنیت عمومی را تهدید کند

ششمین برنامه توسعه دولت را موظف کرده که برای حفظ محیط زیست منابع پاک را توسعه دهد. با برداشته شدن بخشی از تحریم های هسته‌ای ایران، چشم‌انداز جذب سرمایه در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، ۱۰ میلیارد دلار برای سال ۲۰۱۸ ، و ۶۰ میلیارد دلار برای سال ۲۰۲۵ درنظرگرفته شد. سال گذشته نیز در خبرها اعلام شد که شرکت سرمایه‌گذاری کوئرکاس، که یکی از شرکت‌های فعال در زمینه انرژی تجدیدپذیر است، بیش از نیم میلیارد یورو در پروژه نیروگاه های خورشیدی در ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد. حالا با خارج شدن امریکا از برجام این سرمایه‌ها به احتمال قوی جذب نخواهند شد و سیستم برق کشور مجبور است با نیروگاه‌های فرسوده کنونی ادامه کار دهد.

بر اساس قانون حمایت از صنعت برق مصوب آبان ۱۳۹۴، تعرفه انشعاب های برق باید به هزینه تمام شده برسد. چون در روستاها یک دهم و در شهرها یک سوم هزینه انشعاب برق از مشترکین دریافت می‌شود. بر این اساس، وزارت نیرو در نیمه دوم سال ۱۳۹۶ هزینه انشعاب را ۲۵ درصد افزایش داد اما این افزایش قیمت با مخالفت مجلس روبرو و متوقف شد.

اما مصوبه دیگر هیات دولت، مبنی بر اجازه یافتن وزارت نیرو برای افزایش ۷ درصدی تعرفه آب و برق محقق شد و از اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ به اجرا درآمد. با این وجود وزارت نیرو که یکی از پول‌سازترین وزارتخانه های ایران است از کمبود بودجه گلایه دارد. یکی از نشانه‌های کمبود بودجه آن است که بخشی از حقوق کارکنان شرکت برق به صورت کارت خرید به آنها داده می شود.

تهدید جان مردم با قطع برق

مردم استان‌های مختلف از جمله فارس، خراسان رضوی، کردستان، اصفهان و تهران در روزهای اخیر بیش از همه از اعلام نشدن زمان قطعی برق گلایه داشته اند. چون سال هاست که ایران با قطعی جدی برق مواجه نیست و امکاناتی برای مواقع بی برقی درنظر گرفته نشده است. به عنوان نمونه، همه ساختمان‌های بلندمرتبه ایران از برق اضطراری برخوردار نیستند، جان بیماران در اتاق‌های عمل تهدید می‌شود، چراغ های راهنمایی و رانندگی از کار می افتند و درهای برقی پارکینگ ساختمان‌ها و مغازه‌ها باز نمی‌شود.

این درحالی‌ست که بروز خشکسالی از بیش از یک دهه پیش اعلام شده بود. هنگامی که برخی نمایندگان مجلس از جمله جاسم شدیدزاده، نماینده مردم اهواز نسبت به این پدیده هشدار داده بود و هیچکس نشنیده بود.

قطعی گسترده و ناگهانی برق چنان تهدیدهای انسانی برای یک کشور محسوب می شود که حتی افرادی که به عمد در سیستم‌ها اخلال ایجاد می کنند حاضر به انجام آن نیستند. این شرایط یادآور مستند Zero Days است که درباره ویروس استاکس‌نت ساخته شده است. در این مستند یکی از منابع سازمان امنیتی امریکا اظهار می دارد که به دلیل پیشگیری از احتمال ایجاد فجایع دیگری با ویروس‌های مشابه در آینده حاضر به فاش کردن اطلاعات شده است. چون در صورتی که چنین ویروس‌هایی زیرساخت‌های ایران همچون برق را هدف قرار دهد فاجعه انسانی به وجود می‌آید.

در شرایطی که در ماه ‌های اخیر کشور با اعتراض‌های سراسری روبرو بوده است، قطعی و نوسان برق می‌تواند با تحت تاثیر قرار دادن زندگی مردم و افزایش نارضایتی عمومی، امنیت عمومی را تهدید کند. مردمی که در سال‌های اخیر سیاست‌های ریاضت اقتصادی را تحمل کرده‌اند نمی‌خواهند به سال‌های جنگ ایران و عراق برگردند. ،اما حکومت ایران این روزها هیچ هشدار پیش از موعد و تهدیدی را جدی نمی‌گیرد.