• زیتون- مجید ضابطی- افشای رسوایی مالی موسسه مالی، اعتباری «ثامن الحجج» در روزهای اخیر بار دیگر نگاه ها را به سمت خاستگاه آن، خراسان برده است؛ جایی که در سال های اخیر تخلفات مالی و فرارهای مالیاتی بسیاری از آن گزارش شده است.

علاوه بر حلقه خراسانی‌های نزدیک به مدیر عامل این موسسه، مجریان صدا و سیما نیز در مظان اتهام دریافت وام های کلان هستند؛ یعنی نهاد دیگری که آن هم از نظارت دولت خارج است.

تخلفی که به موسسه مالی و اعتباری ورشکسته «ثامن الحجج» نسبت داده شده، حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان است. پرونده این موسسه، بنابر اعلام قوه قضائیه، حدود ۳۷۰ شاکی دارد، که در سال های اخیر ناآرامی ها و نارضایتی های بسیاری را برانگیخته اند و علیه مقام های دولت، از جمله رییس بانک مرکزی شعار مرگ سردادند.

علاوه بر حلقه خراسانی های نزدیک به مدیر عامل این موسسه، مجریان رسانه ملی نیز در مظان اتهام دریافت وام های کلان هستند؛ یعنی نهاد دیگری که آن هم از نظارت دولت خارج است

سال گذشته رییس کل بانک مرکزی درباره روند ساماندهی موسسات اعتباری بدون مجوز، اظهار داشت:«پس از بررسی برخی پرونده ها در این موسسات به موارد جالبی برخورد کردیم به عنوان مثال شخصی با سپرده گذاری ۲۳ میلیارد تومانی در موسسه ثامن الحجج از سال ۹۲ تا بهمن ۹۴، سود ۸۹ درصدی دریافت می کرده یا موردی دیگری ۱۱ میلیارد تومان یا ۱۵ میلیارد تومان با سودهای ۴۰ درصدی بوده است که با جذب سپرده جدید از مشتریان، چنین سودهای بالایی پرداخت شده است.»

تعاونی‌هایی که موسسه خوانده می شوند

پیدایش مؤسسات مالی و اعتباری در دولت دوم محمد خاتمی آغاز شد. این موسسات در دولت محمود احمدی نژاد گسترش یافت و بال و پر گرفت و در دوران حسن روحانی به اوج بحران رسید. موسسات مالی اعتباری از همان ابتدای پیدایش، مساله ساز شد چون همواره درباره قانونی یا غیرقانونی بودن آنها تردید وجود داشته است.

در سال ۱۳۹۳، هنگامی که بانک مرکزی اسامی بانک‌های مجاز را اعلام کرد، نام موسسه‌های مالی و اعتباری ثامن‌الحجج، ثامن‌الائمه، آرمان، فرشتگان، نور، میزان، فردوسی و مولی‌الوحدین به چشم نمی خورد.

اما چنانچه بهمن احمدی امویی، در کتاب «صندوق‌های قرض الحسنه و مؤسسات اعتباری» نوشته، اداره تعاون خراسان در سال ۱۳۸۳ برای ۱۱۰ مؤسسه اعتباری مجوز صادر کرد. تعاونی اعتباری عسگریه اولین تعاونی اعتباری بود و پس از آن تعاونی‌هایی چون ثامن‌الحجج و ثامن‌الائمه میدان آمدند. بنا بر گزارش‌های بانک مرکزی ۳۰ «مؤسسه کاغذی» که وجود خارجی نداشت، نیز مجوز گرفت. با توجه به این اعلامیه، بانک مرکزی این نهادهای مالی را بانک و یا موسسه نمی داند؛ چنانچه فرشاد حیدری، معاون نظارتی بانک مرکزی، نیز ترجیح می دهد به جای استفاده از کلمه موسسه، از تعاونی ثامن الحجج استفاده کنند.

ماجرای ثامن الحجج از ابتدا از زندان و تخلف شروع شده است. احمد رمضانی، برادر مهدی رمضانی، یکی از سرمایه‌داران و تاجران بزرگ، که حامی اولیه مؤسسه ثامن الحجج بوده، در جریان بازداشت در دهه ۷۰ با ابوالفضل میرعلی آشنا می شود. میرعلی، با دختر امام جمعه سابق سبزوار ازدواج می کند و ربابه ابراهیمی که زنی خانه دار بوده، با حمایت همسرش به عضویت هیات مدیره این موسسه درمی آید.

ثامن الحجج درحالی فعالیت خود را آغاز کرد و چند سال به فعالیت ادامه داد که به نوشته رسانه ها، در سال ۱۳۹۲ صلاحیت میرعلی پس از استعلام رسانه ها رد شده بود. در سال ۱۳۹۳ نیز ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی از سپرده‌گذاران خواسته بود که به طمع سود بیشتر سرمایه‌های خود را در اختیار موسسات مالی بدون مجوز قرار ندهند. حالا او به جایی رسیده که به دلیل تصمیماتی که درباره این موسسات اتخاذ کرده جایگاهش به خطر افتاده و در فهرست افرادی قرار گرفته که احتمال می رود کابینه روحانی را ترک کنند.

ماجرای تعاونی ثامن الحجج با انتشار گزارشی در روزنامه شرق وارد مرحله جدیدی شد. این روزنامه از مقام های مسئول و نزدیکان آنان، و مجریان تلویزیون به اختصار نام برد و مبالغ دریافتی آنها را افشا کرد

بانک مرکزی در پی بالا گرفتن اعتراض های مال باختگان این تعاونی های اعتباری ورشکسته، و عدم امکان بازپرداخت پول ها به دلایل مختلف از جمله خروج از کشور و ساختمان سازی، وارد عمل شد و پرداخت دیون آنها را آغاز کرد. بانک پارسیان از سوی بانک مرکزی مامور شد تا برخی از دیون موسسه ثامن را پرداخت کند. علاوه بر بازپرداخت وجوه، مسئولیت عاملیت دریافت وجوه مربوط به تسهیلات را نیز بر عهده بانک پارسیان گذاشته شد.

به گفته محمدباقر نوبخت، دولت تاکنون ۳۵ هزار میلیارد تومان یعنی مبلغی برابر با بودجه یک سال وزارت آموزش و پرورش و یا چند وزارتخانه کوچکتر را به مال‌باختگان مؤسسات مالی و اعتباری پرداخت کرده است. این درحالیست که این اقدام دولت نیز مورد انتقاد قرار گرفت چرا که دولت برای بازپرداخت دیون افرادی که برای سود بیشتر در این تعاونی ها پول پس انداز کرده بودند «دست در جیب مردم» کرده است.

افشای اسامی دریافت کنندگان وام و اهداف احتمالی پشت پرده

ماجرای تعاونی ثامن الحجج با انتشار گزارشی در روزنامه شرق وارد مرحله جدیدی شد. این روزنامه از مقام های مسئول و نزدیکان آنان، و مجریان تلویزیون به اختصار نام برد و مبالغ دریافتی آنها را افشا کرد. در این میان، حلقه خراسانی هایی که با میرعلی ارتباط داشته‌اند از جمله حمید صدرالسادات، رئیس سابق وظیفه عمومی ناجا که پیش از این معاون اطلاعات ناحیه انتظامی خراسان بود، بارز است.

این روزنامه، به طور تلویحی از منوچهر متکی، وزیر خارجه در دولت محمود احمدی‌نژاد، نام برده و نوشته که او ۱۲۴میلیارد تومان تسهیلات از ثامن‌الحجج دریافت کرده است. هر چند در فهرست روزنامه شرق نام‌های اختصاری تعدادی از مقامات نیز آمده بود، متکی گزارش را تکذیب کرد و گفت که از این روزنامه شکایت می کند.

متهمانی که بتازگی از آنها در پرونده ثامن الحجج نام برده شده، خارج از دولت حسن روحانی هستند. شاید این موضوع بتواند اندکی از فشارهایی که این روزها بر تیم اقتصادی دولت وارد است بکاهد

احسان علیخانی و مهران مدیری، دو مجری معروف تلویزیون ایران نیز در فهرست دریافت کنندگان وام های کلان ثامن الحجج هستند. وجود نام این افراد به این دلیل قابل تامل است که برنامه هایی در حمایت از محرومان به اجرا درمی آورند و تلاش دارند به جمع آوری کمک های مردمی بپردازند.

گفته می شود که مهران مدیری حدود سه میلیارد تومان از تعاونی ثامن الحجج وام گرفته که ۸۰۰ میلیون تومان آن را بازگردانده و حدود ۶۰۰ میلیون تومان نیز هدیه گرفته است.

احسان علیخانی نیز از این تعاونی سه میلیارد تومان در قالب هزینه تبلیغات دریافت کرده است. او به این اتهام واکنش نشان داده و گفته که این مبلغ، به عنوان تهیه‌کننده به حساب او واریز و صرف حق‌الزحمه صدها نفر عوامل و هزینه‌های تولید شده است.

گفته می شود که مبالغ دریافتی مجری های تلویزیون نسبت به سایر مبالغی که مسئولان کشوری از این تعاونی ها برداشت کرده اند ناچیز است و اعلام مبالغ پرداختی به آنها برای منحرف کردن ذهن ها از مبالغ بزرگتری است که از این صندوق ها برداشت شده است. نکته دیگر آنجاست که متهمانی که بتازگی از آنها در پرونده ثامن الحجج نام برده شده، خارج از دولت حسن روحانی هستند. شاید این موضوع بتواند اندکی از فشارهایی که این روزها بر تیم اقتصادی دولت وارد است بکاهد.