توپی که سپاه و دولت به اوت زدند

زیتون- سینا پاکزاد: گویا  مقامات جمهوری اسلامی تنها در رد درخواست آمریکا برای مذاکره سرعت عمل دارد. پس از پیشنهاد دولت ترامپ برای دیدار با حسن روحانی عملا توپ در زمین ایران بود و به گفته محمد صدر، معاون وزیر خارجه ایران در دولت محمد خاتمی، هدف دونالد ترامپ از این پیشنهاد این بوده که بگوید «من آمادگی مذاکره داشتم، اما طرف ایرانی نپذیرفت».

وی پیشنهاد کرد که برای «خنثی شدن توطئه او» جمهوری اسلامی این پیشنهاد را رد نکند و اعلام کند، آقای ترامپ باید ابتدا «اعلام کند که اشتباه کرده از برجام خارج شده و برجام را بپذیرد».

با این حال حکومت جمهوری اسلامی بلافاصله این توپ را به اوت زد. سخنگوی وزارت خارجه ایران این پیشنهاد را رد کرد و فرمانده سپاه پاسداران نیز شدیدا به آن حمله کرد. حسن روحانی اما هنوز به این پیشنهاد واکنش نشان نداده است.

عبدالله رمضان‌زاده سخنگوی دولت محمد خاتمی در واکنش به نامه محمد علی جعفری نوشت: «قانون اساسی نظامیان را تابع فرمان شورای عالی امنیت ملی قرار داده است، آنان حق تعیین خط مشی سیاسی برای کشور ندارند».

دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا، روز دوشنبه در کنفرانس مطبوعاتی با «جوزپه کونته» نخست وزیر ایتالیا اظهارداشت: «اگر ایرانی ها تمایل داشته باشند، با آنها دیدار می کنم. اطمینان ندارم که آنها هنوز آمادگی آن را داشته باشند اما معتقدم که عاقبت آنها مایل به ملاقات خواهند بود.» او تاکید کرد که این پیشنهاد را از روی ضعف یا قدرت ارایه نداده، بلکه فکر می کند که کار درستی است.

درحالی‌که برخی از چهره‌های سیاسی مانند ناطق نوری پیشنهاد کرده بودند،ایران پیشنهاد ترامپ را رد نکرده و برای مذاکره شرط‌هایی چون بازگشت آمریکا به برجام را تعیین کند، سخنگوی وزارت خارجه این پیشنهاد را رد و فرمانده سپاه شدیدا به آن حمله کرد

چند ساعت پس از صحبت های ترامپ، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، ضمن حمایت از از این ابراز تمایل ترامپ گفت: «در صورتی رییس‌جمهور با ایرانی‌ها پای میز مذاکره خواهد نشست که ایرانی‌ها تعهد به اعمال تغییرات در نحوه رفتار با مردم این کشور را نشان دهند، از رفتار بد خود بکاهند و وارد توافقی هسته‌ای شوند که در عمل به منع گسترش [سلاح] بیانجامد.»

برخی از چهره‌های سیاسی مانند ناطق نوری پیشنهاد کرده بودند این پیشنهاد را رد نکرده و برای مذاکره شرط‌هایی چون بازگشت آمریکا به برجام را تعیین کند.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز گفت که «نباید مذاکره به تابویی در مناسبات ایران و آمریکا تبدیل شود».

بیشتر بخوانید

مذاکره با آمریکا؛ «اسمش را نیاور، خودش را بیاور»

تاریخچه مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا

خواهان و حامی مذاکره مستقیم ایران و آمریکا هستیم

علی مطهری نایب رئیس مجلس اعلام کرد که در شرایط فعلی مذاکره ایران با آمریکا «توام با ذلت، خواری و تحقیر است» و «مناسب نیست».

وی اضافه کرد: «برای ما بهتر بود در زمان اوباما روابط و مذاکرات را با آمریکا انجام می‌دادیم و بسیاری از مشکلات را با دولت اوباما حل می‌کردیم».

تاکید بر کاهش خصومت با آمریکا از مسیر برجام

پس از خروج آمریکا از برجام در ماه مه، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا، ۱۲ شرط برای مذاکره با ایران تعیین کرد. تغییر شرایط برخورد حکومت ایران با منتقدان و فساد مالی، از جمله موارد مطرح شده در این شروط بود.

عبدالله رمضان‌زاده سخنگوی دولت محمد خاتمی در واکنش به نامه فرمانده سپاه نوشت که «قانون اساسی نظامیان را تابع فرمان شورای عالی امنیت ملی قرار داده است، آنان حق تعیین خط مشی سیاسی برای کشور ندارند».

در عین حال، دولت ایران اظهارات دولت امریکا درباره شرایط حقوق بشر و وضعیت مردم را دخالت در امور داخلی کشور خود توصیف می کند. پیشتر، اوایل مردادماه، بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در واکنش به تازه ترین سخنان مقامات مختلف آمریکا که در عین حال، هم تهدیدآمیز است و هم درخواست مذاکره دارند، گفت: «تصور مذاکره یک سویه و از سر زیاده جویی و در سایه تهدید با ایران سرفراز را برای همیشه به فراموشی سپرده و در پی تکرار تجارب شکست خورده و دیرین خود نباشند.»

او ادامه داد: «امروز هم چون دیروز و بیش از آن اعتمادی به گفتار و کردار دولتمردان آمریکا برای گفتگو آنهم از نوع آمریکایی آن وجود ندارد.»

این درحالی‌ست که طی هفته های اخیر، جدال لفظی سران ایران و امریکا بالا گرفته و دو طرف یکدیگر را به رویاروی نظامی در نقاط راهبردی همچون تنگه های نفتی تهدید می کنند.

حمید ابوطالبی، مشاور رییس‌جمهور، نخستین مقام ایرانی بود که به آمادگی دولت امریکا برای مذاکره واکنش نشان داد. او در صفحه توئیتر خود نوشت: «احترام به ملت بزرگ ایران، کاهش خصومت‌ها، و بازگشت آمریکا به برجام، هموارکننده مسیر سنگلاخ کنونی است.»

او ضمن تاکید بر اینکه باید برجام را پذیرفت، چون دستاورد التزام به گفتگو است، ادامه داد: «سال گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل پس از تهدید ملت بزرگ ایران، موضوع ملاقات دو رییس‌جمهور مطرح شد؛ اکنون هم پس از خروج از برجام، ملاقات بدون پیش‌شرط عنوان می شود! کسانی که به گفت‌وگو به عنوان روش حل اختلافات در جوامع متمدن باور دارند، باید به ابزار آن هم ملتزم باشند.»

به این ترتیب، او بر کاهش خصومت با امریکا تاکید کرد، اما آن را از مسیر برجام میسر دانست. چنانچه شبکه تلویزیونی لبنانی المیادین نیز در گزارش خود بر این نکته سخنان ابوطالبی تاکید کرده و نوشته است: «ترامپ آماده است بدون پیش شرط با روحانی دیدار کند، اما تهران خواستار بازگشت واشنگتن به توافق هسته ای است.»

از زمانی که دونالد ترامپ قدرت را در آمریکا به دست گرفته و برجام را زیر سئوال برده است، گفتگو با امریکا به یکی از مهمترین مسائل مورد اختلاف میان تندروها و اصلاح طلبان ایران تبدیل شده است. هر چند دولت نیز در موارد متعددی مواضعی نزدیک به عناصر تندروی نظام اتخاذ کرده است.

برخی چهره های اصلاح طلب در توئیتر از مذاکره استقبال کرده و حاشیه اجلاس سران سازمان ملل متحد را بهترین زمان برای مذاکره روحانی و ترامپ دانسته اند

محمود واعظی، رییس‌ دفتر رییس‌جمهور نیز چندی پیش گفته بود: «وقتی آقای روحانی به مقر سازمان ملل رفت این آقای ترامپ بود که هشت بار درخواست گفت‌وگو با آقای روحانی را مطرح کرد ولی آقای روحانی این درخواست را قبول نکرد.» این اظهارات واکنش را در پی داشت. او در پاسخ به یکی از خبرنگاران گفت که درباره مکالمات خصوصی که ممکن است انجام شده یا نشده باشد، صحبتی نمی‌کند.

این درحالی‌ست که برخی چهره های اصلاح طلب در توئیتر از مذاکره استقبال کرده و حاشیه اجلاس سران سازمان ملل متحد را بهترین زمان برای مذاکره روحانی و ترامپ دانسته اند.

توپ در میدان نظام جمهوری اسلامی

ایران و کره شمالی دو کشوری هستند که دولت جمهوری خواه کنونی آمریکا سعی دارد تکلیف خصومت کهنه با آنها را روشن کند. پس از تهدیدات دو طرف مبنی بر توسل به راه حل نظامی، در نهایت، سران دو کشور در ماه ژوئن در سنگاپور با یکدیگر ملاقات کردند.

کارشناسان بین المللی بر این نکته تاکید دارند که دونالد ترامپ دریافته است احتمال سرنگونی رژیم کره شمالی به دلیل نارضایتی های داخلی به اندازه ایران نیست.

ترامپ همواره توافقنامه ای که در دوران اوباما میان ایران و کشورهای ۵+۱ امضا شده را «توافقنامه ای بد» توصیف کرده که به جای حمایت از مردم ایران، منافع حکومت را درنظرداشته است. به طور کلی، او نسبت به سایر روسای جمهور امریکا تلاش بیشتری برای آنچه «محدودسازی برنامه هسته ای» کشورها خوانده می شود انجام می دهد.

در داخل ایران، واکنش های مثبت و منفی بسیاری نسبت به اظهارات اخیر ترامپ وجود دارد. برخی معتقدند که تنش های اخیر میان ایران و امریکا در هفته های اخیر، و فشار تحریم ها بر اقتصاد ایران نتیجه داده و ایران را پای میز مذاکره می کشاند و بعضی دیگر این اظهارات ترامپ را هوشمندانه می دانند، چون توپ را در زمین ایران انداخته و حالا مقام های ایران هستند که باید به شهروندان خود نشان دهند حکومتشان بر پایه دشمن خارجی استوار است یا قصد بهبود اوضاع را دارند.

در صورت ادامه بحران های زیست محیطی و معیشتی مردم، مشروعیت نظامی که حاضر به مذاکره و برون رفت از این بحران نبوده، زیر سئوال می رود

اکنون با این واکنش فرمانده کل سپاه، به‌نظر می رسد که سناریوی دوم مصداق دارد. این درحالی‌ست که از زمان اعلام خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم ها، شرایط اقتصادی ایران رو به وخامت گذاشته و همه معادلات بازار به هم ریخته است.

طی ساعات گذشته پیش‌بینی‌هایی هم درباره تاثیر پیشنهاد ترامپ بر بازار ایران صورت می گیرد. از جمله اینکه احتمال می رفت قیمت دلار، دست‌کم برای مدت کوتاهی، پایین بیاید. علاوه بر این، امید می رفت که تجارت اندکی رونق بگیرد و تردید فروشندگان نسبت به فروش کالاهایشان کاهش یابد. حالا معلوم نیست که اقتصاد ایران در شرایط ایران چقدر دوام بیاورد و آیا ایران بر موضع سرسختی که فرمانده سپاه از آن سخن گفت باقی خواهد ماند.

در صورت ادامه بحران های زیست محیطی و معیشتی مردم، مشروعیت نظامی که حاضر به مذاکره و برون رفت از این بحران نبوده، زیر سئوال می رود؛ شرایطی که ممکن مسیر آینده ایران را تغییر دهد.

درحالی‌که مقامات جمهوری اسلامی مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرده اند. گزارش هایی درباره مبادله پیام بین دو کشور از طریق عمان منتشر شده است،اتفاقی که در دولت محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیز رخ داد.

علی اکبر ناطق نوری،عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام روز سه شنبه احتمال داد سفر یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان، به آمریکا و شاید ایران برای میانجی‌گری میان دو کشور باشد.

با این حال سخنگوی وزارت خارجه روز سه‌شنبه گفت که گزارش برخی رسانه‌ها درباره سفر قریب‌الوقوع وزیر خارجه عمان به تهران «نادرست است و از مبنایی واقعی برخوردار نیست».

وی تاکید کرد که «تاکنون هیچ‌گونه تماسی از طریق مجاری و کانال‌های رسمی و دیپلماتیک برای هماهنگی‌های لازم متعارف برای این سفر انجام نشده است».

وزیر خارجه عمان نیز در مصاحبه با الجزیره گفت که هدف از سفر او به آمریکا وساطت بین واشینگتن و تهران نبوده، اما کشورش آماده است تا چنین نقشی را ایفا کند.

وی روز دوشنبه با مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، دیدار و گفت‌وگو کرده بود.

پیش از پیشنهاد ترامپ و در خردادماه امسال بیش از صد فعال سیاسی و مدنی در داخل و خارج از ایران در بیانیه‌ای با اشاره به استقبال «جهانی» از دیدار رئیس‌جمهوری آمریکا با رهبر کره شمالی و «وضعیت پرخطر منطقه»، خواستار «مذاکره مستقیم و بدون هیچ پیش‌شرط» بین ایران و آمریکا شده بودند.

چهره‌ها و رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان به شدت به این پیشنهاد حمله کرده و امضاء کنندگان نامه را به «خیانت» متهم کردند.