خواسته های بارز در تجمعات بلاتکلیف

زیتون ـ مهسا محمدی: حدود یک هفته از آغاز اعتراضات پراکنده در شهرهای مختلف ایران می‌گذرد و چنانچه از شواهد پیداست داستان همچنان ادامه دارد.

اعتراضات از اصفهان شروع شد و بعد از آن به شیراز، کرج، اشتهارد، قرچک، اراک، مشهد، اهواز، قهدریجان، نجف‌آباد، شاهین‌شهر و در نهایت به تهران رسید. تصاویر منتشر شده در شبکه‎های مجازی نشان می دهد در بعضی از مناطق کار به درگیری بین مردم و نیروهای نظامی کشیده شده است.

چنانچه انتظار می‌رفت، در مناطق مذکور جو سنگین امنیتی برقرار شده و ماموران به طور دایم در خیابان‌های این شهرها حضور دارند. به عنوان مثال در گوهردشت کرج چند خیابان بسته شده است.

در جریان درگیری های اخیر تعدا زیادی دستگیر شده اند، اما هنوز از اسامی دستگیرشدگان و محل نگهداری آنان خبری منتشر نشده است. تنها ژیلا بنی‌یعقوب، خبرنگار و فعال سیاسی بود که در حساب توئیتر خود از انتقال ۵۰ زن بازداشت شده در تجمعات تهران به قرنطینه زندان قرچک ورامین خبر داد.

تنها چند ماه بعد از اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ که به لحاظ جغرافیایی گسترده‌ترین اعتراضات در تاریخ ۴۰ ساله جمهوری اسلامی به شمار می رود، دور تازه‌ اعتراض‌‌ها باز هم با انتقاد به وضعیت اقتصادی آغاز شده است.

به نظر می‌رسد دلایلی مانند افزایش بی‌سابقه قیمت ارز در طی هفته‌های اخیر، قرار گرفتن ایران در آستانه دور جدید تحریم‌های اعلام شده توسط دولت امریکا، نگرانی مردم از تامین کالاهای اساسی و در نتیجه نایاب و کمیاب شدن بعضی از اقلام، خبرهای هر روزه درباره فساد اقتصادی در دستگاه‌های مختلف حاکمیتی و مواردی از این دست، دلایل کافی برای اعتراض فراهم کرده است. از سوی دیگر، مانند دفعات پیش دیری نپایید که شعارها از سطح اقتصادی و صنفی بالاتر رفت و رنگ و بوی سیاسی پیدا کرد. این شعارها نه تنها دولت، بلکه کل حاکمیت را هدف قرار می دهد.

تظاهرکنندگان از چه کسی حرف‌شنوی دارند؟

دو شب پیش معترضان به حوزه علمیه اشتهارد در کرج حمله کردند تا بر این حقیقت صحه بگذارند که اعتراض‌ها از اعتراض به وضعیت معیشتی فراتر رفته است. به گفته علی هندیانی، رئیس حوزه علمیه اشتهارد در کرج، عده‌ای از معترضان جمعه شب به ساختمان این نهاد حمله کردند، اما به دلیل اجرای «تدابیر لازم» نتوانستند آسیب جدی به آن بزنند.

اعتراضات از اصفهان شروع شد و بعد از آن به شیراز، کرج، اشتهارد، قرچک، اراک، مشهد، اهواز، قهدریجان، نجف‌آباد، شاهین‌شهر و در نهایت به تهران رسید

با این وجود، تلاش جریان‌های مختلف برای تصاحب حرکت شکل گرفته ابعاد پیچیده‌تری به آن می‌دهد؛ طیف وسیعی از محمدرضا پهلوی گرفته تا امام جمعه مشهد مدعی همراهی و گاه رهبری این اعتراضات هستند.

در این میان نیز بعضی کاربران شبکه‌های اجتماعی که خود را «برانداز» جمهوری اسلامی تعریف می‌کنند هم این حرکات اعتراض آمیز را نتیجه فراخوان مجازی خود به «تظاهرات سراسری» می‌دانند و با همین هشتگ در حال انتشار فیلم و عکس‌های آن هستند.

در عین حال، علم‌الهدی، امام جمعه مشهد و منتقد اصول‌گرای دولت حسن روحانی روز گذشته ضمن دفاع ضمنی از این اعتراضات گفت: «با دولت و مجلس تماشاچی، مردم به صحنه بیایند.»

مانند دفعات پیش دیری نپایید که شعارها از سطح اقتصادی و صنفی بالاتر رفت و رنگ و بوی سیاسی پیدا کرد. این شعارها نه تنها دولت، بلکه کل حاکمیت را هدف قرار می دهد

او تاکید کرد: «دولت و مجلس یک اقدام سریع و قاطعی که باید انجام دهند، انجام نمی‌دهند. آنها نباید تماشاچی وضع مردم باشند که مردم شب بخوابند و صبح ببینند [قیمت] آب خوردن‌شان دو برابر شده است.»

با این وجود، امام جمعه مشهد تاکید کرد که اعتراض مردم نباید به شکلی باشد که «جاسوس‌های آمریکایی» می‌خواهند از طریق آن مردم را «در برابر نظام قرار دهند.»

بعد از نماز جمعه هم گروهی از طلاب و روحانیون مشهدی به فراخوان علم‌الهدی پاسخ مثبت دادند و تجمعی بر ضد دولت و مجلس در مقابل حرم امام رضا به راه انداختند.

آنان همچنین در شعارهای خود تاکید می‌کردند که گرانی بهانه ای برای مذاکره با امریکا است. برخی هم علیه مجلس شعار داده و گفتند که مجلس دچار بی تحرکی و رخوت شده است.

از سوی دیگر، کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران از این هم فراتر رفته و فساد « پس پرده» دولت را در شرایط فعلی «خیانت جنگی» و مستوجب «مجازات جنگی» دانست.

وزارت خارجه آمریکا هم روز جمعه در چند توئیت به این اعتراضات واکنش نشان داد و نوشت که اعتراضات اخیر در شهرهای ایران را از نزدیک دنبال می‌کند و با تاکید براینکه «مسیر حرکت ایران نهایتا برعهده مردم ایران است»، با ذکر نام شهرهایی که در آن اعترا‌ض‌ها بالا گرفته، اعلام کرد: «از صدای مردم ایران، که برای مدتی طولانی نادیده گرفته شده‌، حمایت می‌کند.»

محمد رضا پهلوی، فرزند آخرین شاه ایران هم طی توئیت‌های پیاپی از این حرکت دفاع کرده و این اعتراضات را «تازه‌ترین فصل از جنبش آزادی‌خواهی ایران» می‌خواند که قرار است به واسطه آن «میهن از چنگال فرقه تبهکار» درآید.

دوگانگی وزارت کشور در به رسمیت شناختن تجمعات 

وزیر کشور اما سعی دارد که موضوع را از اهمیت بیندازد. او گفت: «یکی از سطوح برخورد دشمن با ایران ایجاد تنش‌های اجتماعی است و فکر می‌کنند این موضوع می‌تواند در ایران اثرگذار باشد آنها فکر می‌کنند ۵۰ تا ۲۰۰ نفر در یک جا جمع بشوند اوضاع داخل کشور به هم می‌خورد.»

این گفته وزیر کشور درست خلاف عملکرد جمهوری اسلامی است؛ چرا که نظام همواره با تجمعات و گروه ها مشکل داشته و مانع از شکل گیری آنها شده است.

از سوی دیگر، اصلاح‌طلبان که بعد از ناآرامی‌های دی ماه ۹۶ و واکنش‌های منفی که به بعضی از نیروهای موثر این جریان نشان دادند، حالا به لحاظ نمایندگی نیروهای اجتماعی بحرانی‌ترین دوره خود را بعد از سال ۸۸ سپری می کنند، این بار سکوت پیشه کردند. تنها تک صداهایی از آن میان در به رسمیت شناختن حق اعتراض مردم به گوش می‌رسد.

پتانسیل زیادی برای نارضایتی و ناآرامی وجود دارد. در میان مردمی که به خیابان می‌آیند نمایندگانی از همه گروه‌های مدعی، حضور دارند که وجه مشترک‌شان نارضایتی ست

این نیروها که از یک سو خود را حامی دولت تعریف می‌کنند و از همراهی با جریانی که شبهه تضعیف دولت در آن هست پرهیز دارند، و از سوی دیگر چون خواهان تغییرات آرام و بدون خشونت و گفتگو و تعامل با هسته سخت حاکمیت هستند، از حمایت و حضور درتجمعاتی که منجر به خشونت شوند دوری می‌کنند و با نگرانی به ریزش بدنه اجتماعی خود چشم دوخته‌اند.

هر چند شاید نتوان دقیقا چند و چون نیروهای محرک و موثر بر این ناآرامی‌ها را مشخص کرد، اما آنچه واضح است این است که پتانسیل زیادی برای نارضایتی و ناآرامی وجود دارد. در میان مردمی که به خیابان می‌آیند نمایندگانی از همه گروه‌های مدعی، حضور دارند که وجه مشترک‌شان نارضایتی ست؛ نیروی بالقوه ای که می‌تواند حتی با یکی به نعل و یکی به میخ کوفتن علم الهدی هم بالفعل شود و جرقه بزند. اما تضمینی وجود ندارد که آتش این جرقه آنطور که او می‌خواهد، فقط دامان حاکمیت را بسوزاند.