روز کُردها در پارلمان عراق؛ برهم صالح رئیس‌جمهور شد

زیتون-نیلوفر سعیدی: روز یکشنبه سی‌ام سپتامبر و درست چند روز پس از نخستین سالگرد برگزاری همه‌پرسی جدایی از عراق، انتخابات پارلمان محلی در چهار استان اربیل، دهوک، سلیمانیه و حلبچه برگزار شد.

بخش فارسی شبکه تلویزیونی کردستان ۲۴ خبر داده که تاکنون نزدیک به ۹۳ درصد از آراء شمارش شده و بر اساس نتایجی که تاکنون به دست آمده، حزب دموکرات کردستان که مسعود بارزانی از چهار دهه پیش رهبری آن را بر عهده دارد، با کسب ۴۶ درصد آراء پیشتاز است. هم‌چنین اتحادیه میهنی که جلال طالبانی، رئیس‌جمهور فقید عراق، به مدت بیش از چهار دهه از آغاز تاسیس، رهبری آن را بر عهده داشت و هنوز هم پس از مرگ رهبر جدیدی برای آن انتخاب نشده، نزدیک به ۲۰ درصد آرای مردم را به دست آورده است.

بخش انگلیسی روداو، که شناخت‌شده‌ترین تلویزیون کُرد اقلیم کردستان به شمار می آید، اعلام کرده که مشارکت مردم اقلیم کردستان در انتخابات روز یکشنبه، در حد ۵۸ درصد بوده که اگر چه در نوع خود یک مشارکت حداکثری و درخشان نیست اما باز هم با توجه به انتخابات سراسری اخیر عراق که مشارکت پایین ۴۴ درصدی را تجربه کرد، تا حدودی قابل توجه است.

با وجود آن که اغلب سران و احزاب کُرد در ایجاد دولت مستقل، آرمان مشترک دارند اما وقتی که پای منافع حزبی به میان می آید، حتی آرمان‌های قومی را هم کنار می‌نهند.

رسانه‌های نزدیک به جنبش «تغییر» اعلام کردند، در این دوره تنها ۱۲ درصد از آرای رای دهندگان را به دست آورده‌اند. این جنبش که از احزاب اپوزیسیون بوده و در دور قبلی انتخابات پارلمان ۲۳ درصد آراء را به دست آورده بود، پس از مرگ نوشیروان مصطفی رهبر سابق حزب، با مشکل روبرو شده و محبوبیت خود را تا حد زیادی از دست داده است.

در این دوره از انتخابات پارلمان اقلیم کردستان، گروه های اسلامی نیز وضعیت مطلوبی نداشتند و مجموعا تنها ۱۳ درصد رای گرفتند اما حزب جدید نسل نو، که به عنوان یک حزب منتقد به میدان آمده و توسط جوان تاجرپیشه‌ای به نام شهسوار عبدالواحد تاسیس شده، توانسته ۹ درصد از آرای مردم اقلیم را به دست بیاورد که در نوع خود، موفقیا چشم‌گیری به‌حساب می‌آید.

 

وقتی که همه دم از تقلب می‌زنند
اگر چه اقلیم کردستان عراق، به عنوان بخشی از ساختار عراق فدرال، دارای هویت کُردی است و از دیرباز سودای استقلال در سر دارد، اما دو حزب مقتدر در این منطقه، اقلیم را به دو تکه تقسیم کرده‌اند، سلیمانیه و حلبچه (و سابق بر این کرکوک) در دست حزب اتحادیه میهنی و خانواده طالبانی و بخش اربیل و دهوک در اختیار حزب دموکرات و خاندان بارزانی است.

در این دوره از انتخابات هم، هر دو حزب، طرف مقابل را به تقلب در انتخابات محلی متهم کردند.

سعدی احمد پیره سخن‌گوی اتحادیه میهنی اعلام کرد که پارتی یا حزب دموکرات در قلمرو تحت امر خود با صدور صدها شناسنامه جدید دست به تقلب زده و در مقابل، رسانه باس‌نیوز که به پسر ارشد بارزانی نزدیک است،  گزارش داد که اتحادیه میهنی با کمک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، هزاران شناسنامه سفید چاپ کرده و آنها را در اختیار هوادارانش گذاشته تا صندوق آراء را با رای دلخواه، پر کنند.

حزب دموکرات کردستان که مسعود بارزانی از چهار دهه پیش رهبری آن را بر عهده دارد، با کسب ۴۶ درصد آراء پیشتاز است.

دامنه اتهامات این دو حزب علیه یکدیگر به حوزه‌های دیگر هم کشیده شده است. لاهور شیخ جنگی از مقامات امنیتی و برادرزاده طالبانی معتقد است که مسعود بارزانی صرفا برای تحقق رویای شخصی خود و بدون در نظر گرفتن مصلحت کردها، رفراندوم جدایی از عراق را برگزار کرده و مسئول تمام فشارهای سیاسی و اقتصادی اعمال شده بر کردها است. در مقابل، فاضل میرانی از مقامات عالیرتبه حزب دموکرات، بر این باور است که اگر همسر، پسران و برادرزاده‌های جلال طالبانی به کردها «خیانت» نمی‌کردند و کرکوک را به سپاه و حشد شعبی واگذار نمی‌کردند، استقلال کردستان، حتمی بود.

در این میان برخی از رسانه‌های منتقد نیز به این مساله اشاره دارند که هر دو حزب، ده‌ها میلیارد دلار از پول‌های حاصل از فروش نفت را تصاحب کرده و به فکر مردم نیستند.

این تنها تصویر مختصری از تنش‌ها و رقابت‌های دائمی بین احزاب اقلیم کردستان عراق است و این مساله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که به خاطر بیاوریم این احزاب در ساختار عراق فدرال، سهم‌ها و پست‌هایی دارند که باید تقسیم شوند.

 

بر اساس عرف شکل گرفته از سال ۲۰۰۳ میلادی به بعد، در عراق جدید پست نخست‌وزیری متعلق به جریانات شیعی است، اهل سنت ریاست مجلس را در اختیار دارند و مقام ریاس‌ جمهوری نیز از آنِ کردها است. به همین خاطر، امروز احزاب کُرد برای احراز پست ریاست‌جمهوری به پارلمان عراق رفتند تا فردی با آرای نمایندگان هر سه طیف شیعه، سنی و کردها به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب و معرفی شود.

کردها که در سالیان اخیر، بر اساس توافق، این پست را به حزب اتحادیه میهنی داده و اجازه داده بودند که دو بار جلال طالبانی و یک بار، فواد معصوم رئیس‌جمهور شود، این بار هفت نامزد به بغداد فرستادند

پست ریاست‌جمهوری در ساختار سیاسی عراق نسبتا تشریفاتی محسوب می‌شود اما کردها در همان آغاز و ابتدای راه، نشان دادند که در این زمینه هم، دارای وحدتی استراتژیک و یا مبتنی بر منافع قومی نیستند و سودای رقابت در سر دارند. بر همین اساس می توان گفت،اگر چه اغلب سران و احزاب کُرد در ایجاد دولت مستقل، آرمان مشترک دارند اما وقتی که پای منافع حزبی به میان می آید، حتی آرمان های قومی را هم کنار می نهند.

کردها که در سالیان اخیر، بر اساس توافق، این پست را به حزب اتحادیه میهنی داده و اجازه داده بودند که دو بار جلال طالبانی و یک بار، فواد معصوم رئیس‌جمهور شود، این بار هفت نامزد به بغداد فرستادند.

دفتر سیاسی حزب دموکرات کردستان در رسانه‌های فارسی و انگلیسی خود ادعا کرده، کردها بعدازظهر امروز در بغداد گرد هم آمدند و توافق کردند تا این بار پست ریاست‌جمهوری به حزب دموکرات داده شود و فواد حسین، رئیس دفتر مسعود بارازنی، رئیس‌جمهور شود، اما در آخرین لحظات، اتحادیه میهنی زیر این توافق زده و برهم صالح نامزد خود را به مجلس معرفی کرد. در دور اول هیچکدام از دو نامزد، حد نصاب را کسب کردند و دقایقی قبل از دور دوم رای گیری، فواد حسین اعلام کرد که بر اساس تصمیم حزب خود، عقب‌نشینی می‌کند. مسعود بارزانی هم سریعا بیانیهای منتشر کرده و شیوه انتخاب رئیس‌جمهور را ناعادلانه دانسته و دستور داد نمایندگان حزب او هر چه سریعتر، بغداد را به مقصد اقلیم کردستان ترک کنند.

رئیس جمهور جدید، کردها و عراق
«برهم احمد صالح» در سال ۱۹۶۰ میلادی در شهر سلیمانیه به دنیا آمده و از ۱۶ سالگی به اتحادیه میهنی پیوسته و در سال ۱۹۹۲ به عنوان عضو شورای رهبری این حزب انتخاب شد. رئیس‌جمهوری جدید عراق در سال ۱۹۸۷ میلادی مدرک دکترای آمار و کاربردهای کامپیوتر در مهندسی را از دانشگاه لیورپول بریتانیا دریافت کرده، بنیانگذار دانشگاه آمریکایی در شهر سلیمانیه است. او از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ به عنوان نخست‌وزیر اقلیم کردستان فعالیت کرده است.

این چهره تکنوکرات، روابط خوبی با آمریکایی‌ها، جریانات شیعی بغداد، ایران و بسیاری از اروپایی‌ها دارد، امروز در نخستین گام عادل عبدالهمدی را مامور تشکیل کابینه کرد.

برهم صالح که خود و حزب متبوع او توسط جمهوری اسلامی مورد حمایت قرار گرفته و در روند رسیدن به پست ریاست‌جمهوری با بارزانی و بخشی از خانواده طالبانی دچار تنش و دعوا شده،  چنین به نظر می‌رسد که ماموریت سختی در پیش رو دارد؛ ماموریتی که بخشی از آن ارتقای روابط اربیل و بغداد و بازیابی شان و جایگاه ریاست‌جمهوری به‌مانند دوران «مام جلال»، رئیس‌جمهوری فقید عراق است است.