دشمن اصلی «آمریکا» نیست

زیتون- نیلوفر سعیدی: در شرایطی که در ایران، اخبار و شایعات کاهش نرخ ارز، توجه مردم را به سوی خود جلب کرده و دولت نیز تلاش می‌کند تا صدور رای دیوان بین‌المللی لاهه را در مورد تحریم‌های آمریکا علیه ایران یک پیروزی حقوقی و دیپلماتیک قلم‌داد کند، آیت‌الله خامنه ای، صبح پنجشنبه دوازدهم مهر ماه، ده‌ها هزار تن از بسیجیان را در استادیوم آزادی تهران جمع کرد تا در یک سخنرانی انقلابی، به زعم خود، آنان را به «پیروزی در میدان‌های علمی، فعالیت و تحرک اقتصادی، کارآفرینی، تلاش فردی و اجتماعی، شبکه‌سازی اجتماعی و فرهنگی و نیز حرکت‌های لازم آتش‌به‌اختیار» تشویق کند.

رهبر ایران در سخنان خود با دو تِم خشم و تحقیر، به فراوانی از آمریکا یاد می کند و در عین حال اصرار دارد که این کشور را ضعیف، ناتوان و شکست خورده جلوه دهد.

رهبر ایران، بنا به سنت چند سال اخیر، در این سخنرانی  هم بارها در مورد «دشمنان انقلاب» صحبت کرد.

نگاهی اجمالی به متن سخنان رهبر ایران که در سایت رسمی او منتشر شده، نشان می‌دهد که خامنه‌ای، در استادیوم آزادی، از برخی واژگان بارها استفاده کرده و می‌توان چنین برداشت کرد که بسامد یا واژگان پرتکرار سخنان، نشان‌دهنده ی بخش مهمی از دغدغه‌های ذهنی اوست. به عنوان مثال، «دشمن» و «آمریکا»، به پرتکرارترین واژگان سخنرانی‌های او تبدیل شده و هر بار، بر ضرورت هوشیاری در برابر اقدامات احتمالی «دشمن»، تاکید می کند.

بسامد آمریکا، دشمن و واژگان دیگر در سخنان رهبر ایران
خامنه‌ای در روز پنجشنبه، در سخنرانی در جمع بسیجیان استان تهران، دست کم ۲۵ بار از «آمریکا» یاد کرد و نام این کشور را بر زبان آورد و اکثر این یادآوری‌ها با خشم و تحقیر و تهدید و توهین علیه آمریکا همراه بود. از جمله در عبارت‌هایی جون : «آمریکایی‌ها با عربده‌کشی»، «سیلی دیگری به آمریکا»؛ «سلطه ظالمانه انگلیس و آمریکا»، «آمریکایی‌ها…خیالاتی را در سرِ کم‌مغز و بی‌تدبیرشان»، «رئیس جمهور بیچاره آمریکا، «مفتضح شدن لیبرال دموکراسی آمریکا» مشاهده می‌شود که رهبر ایران در سخنان خود با دو تِم خشم و تحقیر، به فراوانی از آمریکا یاد می کند و در عین حال اصرار دارد که این کشور را ضعیف، ناتوان و شکست خورده جلوه دهد.

کاربرد ۲۷ باره واژه‌ی «دشمن»، غالبا ارتباط مستقیم و چندانی با ۲۵ «آمریکا»ی داخل متن ندارد و در بسیاری از جملات، رهبر ایران، نه از یک دشمن مرئی و معین، بلکه از یک نگرش مخالف، یاد می کند و از دید او، هر آن‌چه که با تفکر و سبک زندگی انقلابی در تضاد باشد، دشمنی و دشمنانه است.

رهبر ایران، در این سخنرانی،  همچنین ۲۷ بار از «دشمن»، سخن گفت؛ از جمله: «تا انسان حضور دشمن را حس نکند، سنگر و حفاظ و سلاح لازم تهیه نمی‌کند»، «روشنفکرنمای راحت‌طلب و منافق و ریاکار که اساساً دشمنیِ آمریکا را انکار می‌کند»، «فهم درست از تهدید دشمن»، «تصویرسازی خدعه‌آمیز و غیرواقعی دشمنان از ایران»، «دشمنان ملت ایران را از نادانان و ابله‌ها»، «دشمن می‌خواهد ملت ایران را به این جمع‌بندی برساند که در کشور بن‌بست است»، «دشمن و عوامل او، مخالفت زیادی با بسیج دارند»،«تلاش دشمن برای اثرگذاری بر افکار عمومی با استفاده از ابزار رسانه»و «ابزار رسانه مهم است و اگر دست دشمن باشد»،«استفاده دشمنان از رادیو، تلویزیون، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی»، «ابزاری نشوید که دشمن راحت بتواند سلاح شیمیایی خود را علیه مردم به‌کار گیرد»،«باید به دشمن پیام قدرت داد»،«ملت و نسل جوانش تصمیم گرفته دیگر تحقیر نشود، دنباله‌روی قدرتهای بیگانه و دشمن نگردد»،…

اگرچه به نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی، آمریکا را  دشمن اصلی خود می‌داند اما تحلیل محتوای این سخنرانی نشان می‌دهد که کاربرد ۲۷ باره واژه‌ی دشمن، غالبا ارتباط مستقیم و چندانی با ۲۵ آمریکای داخل متن ندارد و در بسیاری از جملات، رهبر ایران، نه از یک دشمن مرئی و معین، بلکه از یک نگرش مخالف، یاد می کند و از دید او، هر آن‌چه که با تفکر و سبک زندگی انقلابی در تضاد باشد، دشمنی و دشمنانه است.

«ملت» با ۳۰ بار تکرار و «ایران» با ۳۵ بار تکرار، از دیگر واژه‌های پر بسامد در سخنان خامنه‌ای بود.

در این سخنرانی، رهبر ایران، فقط ۶ بار از «ایران» به عنوان کشور و پدیده‌ی خاکی، جغرافیایی، تمدنی و فرهنگی یاد کرده و در دیگر موارد، غالبا منظور او ملت ایران و حتی جمهوری اسلامی است. با این حال دو بار اشاره خامنه‌ای به عظمت ایران، در سخنرانی‌های پیشین او، کم سابقه بوده است. البته او جانب احتیاط را نگه داشته و اعلام کرد که عظمت ایران منهای دویست سال قاجار و پهلوی.

خامنه ای همچنین در این سخنرانی، ۸ بار از بسیج، ۱۱ بار از قدرت، ۴۱ بار از اسلام و ۲۳ بار از جوان، سخن گفت.

تحقیر و تهدید
بخش دیگری از بسامدها یا واژگان پرتکرار سخنرانی روز پنجشنبه، استفاده از واژگان و صفات تحقیرآمیز و تهدیدآمیز علیه مخالفان است از جمله:«عربده‌کشی‌های سران آمریکای جهانخوار و استکبار»، «سیلی زدن به آمریکا»، «سخنان سخیف و تصورات واهی»، «روشنفکرنمای راحت‌طلب و منافق و ریاکار»، «انسانهای بی‌روحیه، ترسو، مأیوس، تنبل، فرصت‌طلب و خودکم‌بین»، «افراد نِق‌زن»،«سرِ کم‌مغز و بی‌تدبیر»، «رئیس جمهور بیچاره آمریکا»، «دشمنان نادان و ابله‌ ایران»،…

یکی از پیامدهای استفاده از واژگان تند توسط رهبر جمهوری‌اسلامی، بازتولید و بازنشر همین کلمات از سوی هواداران او، رسانه های وابسته به «بیت» و دفتر و نیز افرادی است که خود را «آتش به اختیار» می‌نامند.

البته رهبر ایران در بسیاری از سخنرانی های خود، عبارت «غلط کردن دشمنان» را به کار می‌برد و در مواردی نیز، از عبارات تند مذهبی هم‌چون«شجره ملعونه» به جای آل سعود و «نجس» استفاده کرده است.

یکی از پیامدهای استفاده از این واژگان تند توسط رهبر جمهوری‌اسلامی، بازتولید و بازنشر همین کلمات از سوی هواداران او، رسانه های وابسته به «بیت» و دفتر و نیز افرادی است که خود را «آتش به اختیار» می‌نامند.

خطر این موضوع، زمانی جدی می شود که به خاطر بیاوریم بخشی از هشدارهای رهبر ایران در مورد خطراتی که انقلاب را تهدید می‌کند، مطابق عرف سیاسی و رسانه‌ای ایران، نیازمند توضیح و تفسیر است. مثلا وقتی که او در مورد خطرات به کارگیری رسانه و فضای مجازی از سوی دشمن، حرف می‌زند، بسیاری از آتش به اخیتارها در مورد تشخیص مصداق رفتار دشمنانه در رسانه و فضای مجازی، می‌توانند به شکلی عمل کنند که آزادی و اراده افراد را به بهانه «ضدیت با انقلاب»، محدود کنند.

داد و بیداد آشکار؛ مذاکره‌ی پنهانی
علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه احمدی‌نژاد، چندی پیش روایت کرد که در سال ۱۳۹۰ و در حالی که احمدی نژاد تمایل چندانی به مذاکره با آمریکا نداشته، شخصا با هماهنگی و هدایت رهبری و با کمک عمان، مذاکره با آمرکیا را کلید زده است. بعدها مشخص شد که نه تنها تیم مذاکره‌کننده دولت روحانی بلکه تیم جلیلی، عراقچی و امیرعبداللهیان هم با هدایت و هماهنگی رهبر ایران، با نمایندگان آمریکا مذاکره کرده‌اند. یعنی درست در شرایطی که خامنه‌ای در سخنرانی‌های خود، به تندی در مورد آمریکا و دشمن حرف می‌زد، در پشت پرده، مذاکره در جریان بود. اما این بار و با توجه به غیرقابل پیش بینی بودن برخی رفتارها و واکنش های تیم دونالد ترامپ، مشخص نیست که رهبر ایران هنوز هم چنین برنامه ای در سر دارد و آیا در پیشبرد تاکتیک «نرمش قهرمانانه» و «صلح حسنی» با برگزاری تجمع‌های عاشورایی موفق خواهد شد یا نه؟