در فرهنگ بهره ای از «فمینیست های ایرانی» یک امر بدیهی وجود دارد و آن این است که مردان به‌ذات مهاجم و متجاوز هستند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. این ذاتی بودن نیز به معنایی ژنتیکی نیست، «ذات» به‌مثابه یک “«پیش فرض» که می تواند از مبانی متفاوتی بیاید، فرقی نمی کند که خاستگاه آن عادت‌واره»ای از فرهنگ کهن باشد، یا کهن‌الگوهای روان جمعی و یا خصلتی باشد متاثر از طبقات اجتماعی. مهم این است که این خصلت به‌مثابه «حضوری ازلی» فرض شده است، از این رو در نگاه این دسته، «زنان» همواره ستم‌کش هستند و آن‌هایند که مظلومان تاریخند. از این‌رو به طور بدیهی در هر نزاعی آن‌که حقش پایمال می شود زن است. و آن‌که حقی را می کشد مردی است هم‌دست شیطان، البته در ایران این خوانش از فمینیسم و این نوع بروز آن به عنوان جریانی برای دفاع از حق زنان نیز بر یک کهن الگوی فرهنگی استوار است، و از عمقی تاریخی می آید. الگویی که پوسته پدیدار «زن سنتی» به‌مثابه یک برساخت قدرتمند را تغییر داده ولی عقلانیت آن نظام معنایی که چنین زنی درش معنا پیدا می کند را نگهداشته و هم‌چنان پذیرفته است.
حکایتی دارد ظهیری سمرقندی در کتابش سندباد نامه، که می تواند راهگشای طرح افتادن نظر نگارنده باشد:
مردی لشگری با زنی شوهردار دوستی داشت، روزی که از لشگر به شهر آمده بود بی‌تاب، قصد دیدار زن را داشت و غلام خود را فرستاد تا او را خبر کند، غلام به خانه زن رفت و زن که از غلام خوشش آمده بود، قصد کرد تا از او تمتعی بردارد، در این بین مرد لشگری که از دیر کردن غلام و نرسیدن جوابی مبنی بر اذن ورود، به خشم آمده بود با هیبت نظامی به خانه زن رهسپار شد، وقتی زن و غلام دیدند که لشگری، عصبانی به خانه وارد می شود در اندیشه شدند، زن در نهایت غلام را که از ترس جان به خود می‌لرزید به دورن پستو راند و گفت که هیچ صدایی از او برنخیزد که جانش در خطر است، در همین بزنگاه شوهر زن نیز از راه رسید، مرد لشگری که سراسیمه شده بود، مستاصل ماند و تصور کرد که حیثیت نظامیش بر باد رفته و گرفتار خواهد شد. در این بین زن به مرد لشگری گفت شمشیرش را بکشد و با عجله و در حالی که فحاشی می کند به شتاب از خانه خارج شود و به هیچ کسی هم توجه نکند. مرد لشگری که نمی دانست این رفتارش در این تنگنا چه فایده‌ای دارد از سر استیصال چنین کرد و به سرعت خارج شد. شوهر زن که لشگری را با شمشیر آخته دیده بود، سراسیمه وارد شد و وقتی از سلامت همسرش مطمئن شد، ماجرا را پرسید. زن در حالی که غلام را از داخل پستو خارج می کرد به شوهرش گفت، این غلام کار خطایی کرده واین مرد لشگری که صاحب اوست قصد جانش را داشت، غلام به خانه ما پناه آورد و من پناهش دادم و مردی که باعصبانبت خارج می شد صاحب غلام است که نتوانسته بود او را بیابد در حالی که فکر می کرد وارد خانه ما شده است. شوهر که به هیجان آمده بود از داشتن چنین همسری بر خود بالید و خداوند را شکر نهاد که چنین موهبتی بر او ارزانی شده است، نعمتی که جان می رهاند و زندگی می بخشد.
در این‌جا می توان دید که «عقلانیت زنانه» عقلانیتی تاویلی و هرمنوتیکی است، یعنی به دلایل فرهنگی و به واسطه اینکه از قدرت عریان و عیان که در انحصار مردان است بهره کمی دارد، برای قدرت‌نمایی و جاری ساختن «سلطه و خواست» خود، قصد ندارد تا عناصر واقعیت را تغییر دهد. او ساختمان واقعیت را حفظ می کند اما از آن تفسیری دیگرگون به دست می دهد. عناصر واقعیت برای همه کسانی که دخیل ماجرا هستند از شوهر و مرد لشگری گرفته تا غلام همه یکی است، ولی معنا برای آنها متفاوت است. زن می تواند بدون اینکه چیزی از این عناصر را تغییر دهد یا جابه‌جا کند(گاه به‌دان دلیل که قدرت این تغییر را ندارد) آن را به نحوی تفسیر کند که خواسته اش برآورده شود. همین خصلت زن سنتی در بهره ای از فمنیست‌ها نیز رسوخ کرده و بدان واسطه بر این هستند تا قدرت خود را با تفسیر «زنانه» واقعیت تثبیت کنند. آنها عناصر واقعیت را تغییر نمی دهند بلکه آن را طوری تاویل می کنند که خواسته خودشان بر آورده شود؛ اگر زندان‌ها آکنده از مردانی‌ست که مهریه زنان را نمی توانند پرداخت کنند و اگر مردان بسیاری همه دارایی خود را برای پرداخت مهریه و تنصیف و نفقه و …می بازند، این در عقل زنانه به مثابه نتیجه بدیهی ستم مردانه تاویل می گردد. چرا که از یک‌سو پشت سر هر مرد موفقی زنی ایستاده است و از سوی دیگر این زن است که در نهایت زندگیش را باخته و جوانیش را گذاشته و با جدایی هستیش را به تاراج داده است. دراین‌جا کهن الگوی «زن ستم‌کش سنتی» که پایگاهش در خوانش زنانه از فرهنگ مرد سالار است به کمک زنان شبه مدرن میآید تا مردان را به زمین بزنند و در نهایت نیز خود مظلوم میدان باشند. کوچکترین ظلم به زنان در چشم آنان می‌نشیندو برجسته می شود ولی مردانی که در زیر فشار زندگی می شکنند وبه نشانه شکستن و «شکست» بدن خود را چون پرچمی از داری می آویزند، دیده نمی شوند. این مردان را نیز همان فرهنگ مردسالار حلق‌آویز می کند که زنان را مقید می نماید، چراکه مسوولیتی را بر دوش آنها نهاده که گاه از کشیدنش وا می مانند.
اگر زنی ناسازگار باشد و در نهایت مرد خانه را به زانو در آورده و او را از زندگی ساقط کند و بعد جدا شود، در عقلانیت تاویلی این دسته از زنان، این ظلمی مضاعف به زن است، از آن‌جا که در فرهنگ بستر خشونت زنانه نمادین است و خشونت مردانه نمودین، خشونت زنان چهره نمی شود چرا که قدرت‌نمایی آنها میل به بازاری شدن ندارد، و چون به‌مثابه یک پیش‌فرض این مردان هستند که قصد و توان قدرت‌نمایی دارند، نقش زنان در نزاع چونان تقلیل پیدا می کند که در نهایت از آنها قربان‌کننده‌ای «قربانی» می سازد. در این نظام معنایی است که ستمی که بر مردان می رود و اتفاقا قسمتی از آن توسط زنان جاری می شود یا دیده نمی شود ویا به نفع زنان تعبیر می گردد، موقعیت مردان با تاویلی زنانه به موقعیت یک ستمگر تعبیر می شود و واقعیت اجتماعی به نحوی تحریف می شود که از مرد یک خدا می سازد واز زن بنده‌ای که تقدیرش رنج کشیدن است. این دست از فمنیست‌ها در پی تغییر «نظم واقعیت» نیستند، آنها به مهریه نمی‌تازند وبه مناسبات ناعادلانه ای که در این خصوص وجود دارد توجهی نمی کنند. برای آنها مرد به خدا/ ارباب تبدیل می شود، اربابی که در طول تاریخ حق آنها را ضایع کرده و بایست بر علیه‌اش انقلاب کرد. این ایده وقتی ترک بر می دارد که با پدیدار «زنان سرپرست خانوار» مواجه می شویم، درست است که فرهنگ مردسالار قدرت زنان را در عرصه عمومی کاهش می دهد. ولی همه مشکلات زنان سرپرست از این «پدیدار» فرهنگی نیست، مساله خود سرپرستی است که مسوولیتی مردانه است. زنان در طول تاریخ خود نظامی از قدرت نرم را تشکیل داده‌اند که با آن به مقابله با مردان می پردازند، نظامی که قدرت را گاه در لباس مظلومیت پنهان می کند (پایین بودن آستانه به گریه درآمدن، و لطایف‌الحیلی که در کنش و منش آنها بروز میکند ابزاری هستند برای سلطه‌یابی). اگر مردان قدرت را فیزیکی و عیان درک می کنند، درک زنان از قدرت این‌گونه نیست. آنها درکشان از قدرت با فهم مردانه متفاوت است. زنان قدرت را به معنایی منتشر و ذره‌ای درک می کنند و از این رو برای آنها «اقتدار» است که اولویت دارد تا چیرگی. آنها دغدغه این را ندارند تا به مثابه محور و منشاء تاثیر شناخته شوند. برخلاف مردان که قدرت‌نمایی برایشان هویت می سازد، زنان میلی به این گونه چهره شدن ندارند. آنها در پی جاری ساختن «خواست» خود هستند؛ خواستی که می تواند با دستانی مردانه جاری شود و به نام او تمام شود.
بنابراین به نظر می رسد ساختن دوگانه ظالم و مظلوم از زن و مرد در فرهنگ فمینیستی مورد نظر، در راستای تقویت نظام کهنی است که به زنان قدرتی پنهان می بخشد واگر تغییری را پیگیری می کند بر صدر نشاندن زنان است و می خواهد تا حوزه قدرت مردانه را نیز تصاحب کند و برابری را طلب نمی کند. ادبیات و منطق آنها گریستنی مدرن است، گریستنی که نه نشانه ضعف که نشان میل به اقتدار است، اقتداری که «حضور» دارد ولی به رسمیت شناخته نمی شود، و میل به پنهانی زیستن دارد. پدیداری است که خودش را نفی می کند، نفی در عین وجود، وجودی که اتفاقا وقتی اراده به بروز دارد خود را نفی می کند، تا بدین‌وسیله برگردد، نفی «خوی برتری‌طلبی» به مثابه خصلتی زنانه.
سلطه‌ای که در پوشش نفی مستقر می شود و میل به تسری دارد، برای این زنان عدالت وارونه شدن نظام مردسالاراست نه برچیده شدن آن. در فهم آنها با تلقیای که از فرهنگ مرد سالار دارند، عدالت در نهایت «مرد»شدنِ «زنان» است.
10 پاسخ
دست شما درد نکند با مثالی که آورده اید ، هم بر زنان کشورمان منت گذاشته اید و هم بر هرمنوتیک !
با سلام وعرض ادب.حتما از مطالب شما استفاده خواهم کرد.ارادت
با سلام.مهریه اتفاقا خودش در نظام مرد سالار تعریف میشودو عنصری از همان نظم است .مهریه یعنی بهای بکارت و به یک معنی یعنی بهای زن….پس تااینجا اتفاقا فمنیست ها بایدبیشتر با آن مخالف باشند …منتها این اینکه میگویید دادن مهریه از بی فکری مردان است درست نیست این به یک قاعدهاجتماعی تبدیل شده است ،شما در مناسباتی قرار میگیریدکه اصولانمیتوانیداز آن فرار کنید مثلا شما برویدخواستگاری بگویید میخواهم مهریه یک شاخه گل باشدچندنفر میپذیرندبعضی دختران از این بابت حسی از تحقیر شدگی راتجربه میکنندیعنی مهریه داردبه آنها شانی میبخشدواعتباری میافریند در این میانه قانون با همان منطق کالا بودگی زنان آمده پشت مهریه از نظر قانون مهریه به مثابه قرض است یعنی شمایک کالایی راخریده ای و بعد هنوز پول آن رانداده ای …در مورد کی داده کی گرفته خوب است باحقوقدان ها مشورت کنید و ببینید این مساله باعث شده چه تعداداز مردان زندانی باشند.مساله یک گفتمان است گفتمان مرد سالار هم برای زنان جایگاه قایل هست واتفاقا با ابزاری مثل مهریه جایگاه آنها را تاکید میکند، بایست ازاین گفتمان خارج شد اگر از این گفتمان خارج بشویم میتوانیم به برابری بیندیشیم یعنی وضعیتی که کسی بر کسی مسلط نباشد همه حرف من این است. و الا تاوان کشیدن از مردان بابت عدم توانایی در پرداخت مهریه نوعی ضامن وفاداری به نظام مرد سالار است یعنی قانون میگوید پیش فرض من ایناست که توکالایی خریده ای و پولش را نداده ای ،مهم نیست که از این بابت مرد به زندان میافتد مهم این است که همین زندان نیز دارد به بقای همان الگوهای کهن کمک میکند ارادت
با سلام و عرض ادب.متوجه نشدم کجای حرف من را در چارچوب نظام مرد سالارانه ای که سرکوب میکند و…دیده اید،ولی از مطالبی که فرمودید حتما استفاده خوام کرد.ارادتمندمحسن زال
فمنیسم یعنی نه به خانواده،نه به طبقات و مراتب اجتماعی،نه به عدالت و انصاف و میدان دادن به احساسات و طلب برابری ناحق!جامعه امروز ما دچار فمنیسم آنهم از نوع رادیکال و غیراصولی آن شده بنحویکه قانون گذار و همچنین عرف جامعه امروزه به زنان ایرانی پکیجی وسیع از حقوق سنتی و منبعث از شریعت را در کنار امتیازات غربی بدون اینکه یکی از این دو گزیده شود پیشنهاد میدهند که نتیجه اش میشود به رسمیت شناختن حق تحصیل و اشتغال دختران بدون الزام به سپری کردن دوران خدمت وظیفه و یا افزودن شروط ضمن عقد و حق طلاق به عقدنامه بدون چشم پوشی از مهریه و نفقه و اجرت المثل.
ما مردان ایرانی هیچ مشکلی با مقوله برابری جنسیتی نداریم اما بشرطیکه این برابری هم شامل برابری در حقوق و امتیازات و هم برابری و همسانی در وظایف و مسئولیت ها باشد
سلام
مطلب جناب آقای محسن زال، بسیار خوب و بی غرضانه/ مرضانه به نظر می رسد و خوشبختانه برخی از بخش هایی از آن درست است، اما متاسفانه، به دلیلِ طرح در چارچوبِ گفتمان نظامِ «فرهنگ مرد/ پدرسالار»انه»، از منطق زبانی در زمینۀ (context) «فراجنسی/ جنسیتی» تهی ست. نظام فرهنگی یی که به زعم من در این برهه از زمان و زمین، شُمول آن دیگر نه تنها مردان، بلکه «زنان و مردان» تواما هستند.
به عبارتی دیگر، در همین زمان ما «فمینیست»ها دیگر تنها زنان نیستند، بلکه شمول «فمینیسم» هم حالا دیگر زنان و مردان، تواما هستند، البته با تفاوت های کمّی و کیفی.
این که می گویم «نظام»، به این دلیل است که، فرهنگ مرد/ پدرسالارانه حالا دیگر به نظامی متصلب، بسته و ایستا (static) تبدیل شده است؛ نظامی که شعله های آتش پیامدهای غیرانسانی و ضدانسانی اش حالا دیگر دارد خشک و تر را با هم می سوزاند و از این روست که نویسنده محترم در این مقطع از زمان، که آتش این نظام «نرینۀ» امپریالیستی جهانی دامن ایشان را نیز درگرفته است با هوشمندی بسیار و آگاهی هوشیارانۀ انسانی شان این واقعیت را درک کرده اند.
در فرصتی – که امیدوارم زودتر حاصل شود – مطلبی را که ده پانزده سال پیش دربارۀ تاریخ «مهریه» نوشته بودم و در یکی از روزنامه های اصلاح طلب همان زمان چاپ و منتشر شد، برای نویسندۀ محترم این مقاله جناب آقای محسن زال، می فرستم تا مهر تاییدی باشد بر نظرهایی که در این جا نوشته ام.
در رابطه با دیدگاه های نویسنده محترم در رابطه با زنان کنش گر حقوق زنان نیز، که با بسیاری از آن ها موافق هستم و همدلی دارم ، ایشان را در آینده ای نه چندان دور ارجاع می دهم به مطلب نسبتا طولانی تری با عنوان «آسیب شناسی جنبش زنان در ایران» که هنوز به پایان نبرده ام.
ناهید توسلی
من جواب شما را با یک مثال از مادربزرگم شروع می‌کنم: که علی داماد محمد( پیغمبر) تمام آبهای زمین را مهریه فاطمه کرد، برای این که فاطمه را اینقدر دوست میداشت؟؟ خلاصه اینکه کی داده و کی گرفته آقا؟؟ اگر مردان اینقدر بی فکر و توهمی هستند که چیزی را که ندارند به دیگری میدهند؟، زنان در این مساله مقصرند؟ به فرض: فاطمه با علی اختلاف پیدا میکرد، که چرا علی تمام وقت خودش را در جنگ و آدم کشتن میگذارند و من(فاطمه) طلاق میخواهم، آنوقت این علی آقا از کجا آبهای زمین را به فاطمه میداد؟؟ با در نظر گرفتن این که آب ها آن موقع در مالکیت کنسرن نستله هم نبودند؟؟{#emotions_dlg.embarassed}
آیا فاطمه مقصر بود یا علی آقا متوهم، اگر مردها نمیتوانند فکر کنند خودشان مقصر هستند.
از ۴۰ سال تا حالا ، مردان حکومت اسلامی هر توهین و زور گوی که می‌‌خواهند به زنان ایرانی مینکنند، کدام مرد ، کدام انسان ، غیر از خود زنان در حمایت از زنان بپا خواسته است؟؟، کجا و کی در مقابل حجاب اجباری، اسیدپاشی، تهدید، خانه نشین کردن، تحقیر زبانی و فرهنگی، زنان کاری کرده است، به جز خود زنان؟؟، کدام زن با پسر بچه زیر ۱۸ سال ازدواج کرده است؟ و این را تبلیغ میکند؟ کدام زن با بچه نوزاد ارضا جنسی را تبلیغ کرده مثل خمینی، رهبر پیشین شما ، دوران طلای خمینی؟؟
ما زنان دیگر نمی‌‌خواهیم پشت سر کسی باشیم، ما میخواهیم همراه و برابر باشیم، شما بهتر است یکبار راجع فمینیم بخوانید، بعد حتما متوجه میشود که جریان از چه قرار است، و این گونه حرفهای ضد زن نه خواهید زد
مرد و زنند دشمنان
و وجه صلح طفلشان
هر یک شود منتفی
از بین رود وجهشان
شایان بود این شنآن
گر شناسند حقشان
هر کافر چنین دین
لعنت بود سهمشان
سلام
مطلب جناب محسن زال، گرچه بسیار خوب و منطقی ست اما، بخش هایی از آن متاسفانه در چارچوب گفتمان نظام «فرهنگ مرد/ پدرسالار»ی ست».
فرهنگی که به زعم من در این برهه از زمان و زمین، شمول آن دیگر تنها مردان نیستند، بلکه «زنان و مردان» تواما حضور دارند.
به عبارتی دیگر، در همین زمان و زمین «فمینیست»ها دیگر تنها زنان نیستند، بلکه شمول «فمینیسم» حالا دیگر زنان و مردان، تواما هستند، با تفاوت های کمی و کیفی.
این که می گویم «نظام»، به این دلیل است که، فرهنگ مرد/ پدرسالاری حالا دیگر به نظامی متصلب، بسته و ایستا تبدیل شده است که آتش پیامدهای غیرانسانی و ضدانسانی اش حالا دیگر دارد تر و خشک را با هم می سوزاند و از این روست که نویسنده محترم در این مقطع از تاریخ زمان و البته زمانه که آتش این نظام دامن ایشان را نیز درگرفته است با هوشمندی بسیار و آگاهی از هوشیاری انسانی شان این واقعیت را درک کرده اند.
در فرصتی – که امیدوارم زودتر حاصل شود – مطلبی را که ده پانزده سال پیش درباره تاریخ «مهریه» نوشته ام و در یکی از روزنامه های اصلاح طلب همان زمان چاپ و منتشر شده است برای نویسنده محترم این مقاله، جناب آقای محسن زال می فرستم تا مهر تاییدی باشد بر نظرهایی که این جا نوشته ام.
البته، در رابطه با دیدگاه های نویسنده محترم در رابطه زنان کنش گر حقوق زنان، که با بسیاری از آن ها موافق هستم و همدلی دارم نیز ایشان را در آینده ای نه چندان دور ارجاع می دهم به مطلب نسبتا طولانی تری با عنوان «آسیب شناسی جنبش زنان» که هنوز به پایان نبرده ام.
ناهید توسلی
با سلام. بدیهی است که افراط در فیمینسیم به نهضت آزادی زنان لطمه می‌‌زند. بدون شک نمیتوان منکر شد که نیمی از جمیعت کره زمین (زنان) از اکثر حقوق خود محروم است. تا زمانیکه این تبعیض وجود دارد افراط در فیمینسیم هم وجود دارد. ریشه این تبعیض، همانند تبعیض نژادی، یهودی ستیزی را باید خشک کرد.
دیدگاه‌ها بسته‌اند.