بُرد و باختِ آنتن صدا و سیما

زیتون– نیلوفر سعیدی: در دو دهه‌ی اخیر و با رشد روزافزون شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان و فتح خاکریزهای صدا و سیما توسط برنامه‌سازان نزدیک به سپاه و اصولگرایان٬ بخش قابل توجهی از تماشاگران و شنوندگان از دست رفته است اما به هر حال٬ ایران هم‌چنان یکی از معدود کشورهایی است که در آن٬ اجازه فعالیت به شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی خصوصی داده نمی‌شود و صدا و سیما به طور کامل تحت اختیار حاکمیت است.  در ایران رئیس صدا و سیما از سوی رهبر تعیین می‌شود و هرکدام از معاونین بخش‌ها و نیز و مدیران شبکه‌ها بر اساس قانون نانوشته٬ به یکی از بخش‌ها و گروه‌های سیاسی زیر مجموعه راست‌گرایان و اصولگرایان تعلق دارد و در نتیجه آشی که در مطبخ خانه صدا و سیما پخته می‌شود٬ تبدیل به چیزی شده که در حال حاضر اغلب مردم ایران از آن گریزان هستند. اما نمی توان از این واقعیت صرف نظر کرد که در هدایت افکار عمومی و معادلات انتخاباتی ایران٬ صدا و سیما در هر حال دارای برد و نفوذ خاصی است و نمی‌توان این مجموعه رسانه‌ای عظیم را با ده‌ها هزار نیروی انسانی٬ ده‌ها شبکه کشوری و استانی و برون‌مرزی و صدها میلیارد تومان هزینه سالیانه٬ یک دستگاه بی اهمیت و بی‌اثر خواند.

یکی از چالش‌ها مهم در مدیریت صدا و سیما و انجام وظایف آن٬ تامین بودجه گزاف و سنگینی این غول رسانه‌ای است.

چندی پیش عبدالعلی علی‌ عسگری رئیس سازمان صدا و سیما در صد و هشتمین جلسه شورای اجتماعی کشور گفت: بودجه تعداد بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی و این سازمان به اندازه یک شبکه خارجی است. او همچنین به موضوع بحث برانگیز دیگری اشاره کرده و گفت: دو سال پیش که من به این سازمان آمدم برخی می‌گفتند کار سازمان صدا و سیما تمام شده است ولی امروز شاهدیم صدا و سیما بالای ۸۰ درصد از بیننده‌ها را در بر گرفته و فضای مجازی ۲۰ درصد مخاطب دارد که اگر همکاران بنده با مهارت و غیرت کار نمی‌‌کردند واقعا کار این بخش تمام شده بود. امروز ما در مقابل دشمنان و این جنگ ایستاده‌ایم به طور مثال شبکه بی‌بی‌سی بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ هزار پوند بودجه سالانه دریافت می‌کند و ما با تعداد بسیاری زیاد شبکه‌های تلویزیونی و حدود ۹۰ شبکه رادیویی بودجه‌مان به اندازه تنها یک شبکه خارجی است که با کمترین بودجه با غیرت در مقابل رسانه‌های دشمن ایستاده‌ایم.

علی عسگری که زمانی به عنوان یک سرهنگ سپاهی در یکی از بخش‌های تعاونی سپاه و بعدها در فروشگاه شهروند فعالیت کرده٬ در شرایطی ادعای جذب هشتاد درصدی مردم ایران به سوی برنامه‌هیا صدا و سیما را مطرح کرده که خود مسئولین سیاسی و امنیتی ایران بارها از نفوذ عمیق و گسترده تلویزیون‌های فارسی زبان خارجی در افکار مردم٬ ابراز نگرانی کرده‌اند. رئیس صدا و سیمای ایران اعلام نکرده که مجموعه ی عظیم بی‌بی‌سی که به ده‌ها زبان فعالیت می کند٬ چند برابر صدا و سیمای ایران٬ در خاورمیانه و جهان٬ صاحب نفوذ و توان اثرگذاری است. گفته می‌شود مجموع نیروهای صدا و سیمای ایران به ۲۶ هزار نفر می‌رسد اما کل مجموعه‌ی بی‌بی‌سی با ۲۱ هزار نفر اداره می شود. البته صدا و سیمای ایران٬ ضمائم فراوانی دارد. از روزنامه‌ی پرتیراژ جام جم تا شرکت‌های بزرگ سیما چوب٬ تکتا٬ دیتا سروش٬ ساراتل و انتشارات سروش٬ صوتی و تصویری سروش٬ سروش رسانه٬ مجموعه‌های بزرگ  و صندوق بازنشستگان و بیمه. علاوه بر این٬ صدا و سیما در همکاری با یکی  از زیرمجموعه‌های سپاه قدس به نام اتحادیه رادیو تلویزیون های اسلامی٬ بودجه و تجهیزات بخش مهمی از رادیوها و تلویزیون‌های هم‌سو با جمهوری اسلامی ایران را در کشورهای خاورمیانه و آفریقا تامین می‌کند و یک شبکه‌ی تلویزیونی مخصوص به نام افق را به طور کامل به سپاه پاسداران تحویل داده است که تامین بودجه و اعتبارات و حقوق کارمندان آن بر عهده‌ی سازمان صدا و سیما و اما برنامه‌سازی و سیاست محتوایی آن به طور کامل در ید سپاه پاسداران است.

شرایط اقتصادی ایران و تامین بودجه
در چند سال اخیر که ایران به خاطر تحریم‌های امریکا و کاهش قیمت نفت در شرایط اقتصادی دشواری قرار گرفته٬ تامین بودجه برای صدا و سیما هم سخت شده است. پارسال دولت مجبور شد بخشی از بودجه صدا و سیما را کاهش دهد. سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی در آن زمان اعلام کرد: سهم ۷ دهم درصدی صدا و سیما از بودجه عمومی کشور که مصوب برنامه ششم توسعه بوده، در این لایحه رعایت نشده، به گونه‌ای که رسانه ملی با حدود ۹۰۰ تا یک‌هزار میلیارد تومان کاهش بودجه برای سال آینده مواجه است.

دولت در پاسخ به این اعتراضات و گلایه‌ها٬ دو نکته را به طور مداوم تکرار می کند: اول این که شرایط اقتصادی کشور دشوار است و صدا و سیما نیز باید همچون دیگر بخش‌ها این وضعیت را تحمل کند. دوم این که صدا و سمیا در قبال بودجه‌های کلانی که دریافت می کند٬ به هیچ نهاد و حسابرسی پاسخگو نیست.

ساخت سریال‌های فاخر
سریال‌های فاخر یا «الف»، در اصطلاح و ادبیات تهیه‌کنندگان صدا و سیمای ایران به مجموعه‌های تلویزیونی خاصی اطلاق می‌شود که معمولا به خاطر روایت یک داستان مهم در یک ظرف زمانی تاریخی٬ نیاز به بازیگران پرشمار٬ هزینه‌های سنگین٬ گریم و لباس و تجهیزات و ادوات بسیار و بودجه های کلان دارند. اگر چه سریال فاخر تاریخی در ایران مشتریان فراوانی دارد اما چنین به نظر می‌رسد که در دو دهه‌ی اخیر٬ صدا و سیما٬ ساخت سریال تاریخی را به محملی برای بیان افکار و عقاید ایدئولوژیک و سیاسی خاص تبدیل کرده است. ساخت سریال‌هایی همچون امام علی٬مسافر ری٬ مختارنامه و یوسف پیامبر و حالا هم هدف‌گذاری برای ساخت سریال‌های سلمان فارسی و موسی.

چند روز پیش بود که داود میرباقری کارگردان سریال امام علی٬ با عبدالعلی علی عسگری رئیس صدا و سیما دیدار کرد و در این دیدار اعلام شد که ساخت سریال سلمان فارسی به زودی آغاز می شود. میرباقری اعلام کرد: سریال سلمان فارسی یکی از بزرگترین تولیدات تلویزیونی خواهد بود. حجم و گستردگی کار باعث شده تا ساخت سریال به سه بخش تقسیم شود. بخش اول مربوط به زادگاه سلمان در ایران و دوران پیش از اسلام است، برای ضبط این بخش باید شهرک‌سازی شود و به عبارتی شهرهای جی و تیسفون که پایتخت‌های ایران دوره ساسانی بودند ساخته خواهد شد. همچنین بخش دوم مربوط به منطقه روم و امپراطوری بیزانس می شود که سلمان فارسی مدتی را به آنجا مهاجرت کرد و داستان‌ها و اتفاقات بسیاری را در آنجا شاهد بود. بخش سوم به دوره ظهور اسلام و حضور سلمان در شهرهای مکه و مدینه و همراهی او با پیامبر اسلام(ص) برمی گردد.

هزینه‌ی بخش سوم سریال سلمان بسیار سنگین‌تر از سریال «مختار» خواهد بود و سه بخش یادشده، امسال و بطور هم‌زمان کلید خواهد خورد. آغاز پیش تولید سریال سلمان با ضبط بخش میانی یعنی مهاجرت سلمان به امپراطوری بیزانس خواهد بود. برای این بخش سه کشور ارمنستان، ترکیه و مراکش برای ضبط انتخاب شده‌اند که اکثر بازیگران این بخش خارجی و بومی همان کشور خواهند بود. پیش‌بینی می شود ساخت بخش میانی یک‌سال و نیم بطول انجامد. همچنین اگر تمام مراحل ساخت سریال به ترتیب و طبق برنامه جلو برود پیش‌بینی می شود که ۵ سال آینده سریال سلمان فارسی آماده پخش از سیمای جمهوری اسلامی ایران باشد.

معاون سیما اعلام کرده سریال سلمان فارسی هشتصد بازیگر اصلی دارد و چند هزار دست لباس و دکورهای سنگین٬ خانه‌سازی و شهرک‌سازی٬ از ملزومات ساخت این سریال است. حال مشخص نیست ساخت چنین سریال سنگینی با هزینه‌های کلان آن هم در شرایطی که ایران در شرایط اقتصادی بسیار دشواری قرار گرفته٬ چه توجیهی دارد.