زنده‌شدن زاینده‌رود، وعده‌ای بر آب

زیتون ـ نیلوفر سعیدی: استعفای دسته‌جمعی ۱۹ نماینده از استان مهم و پر جمعیتی همچون اصفهان، خبر مهمی است که نشان می‌دهد بحران آب در ایران، رفته رفته به جدی‌ترین مسئله سیاسی،اجتماعی و اقتصادی این کشور تبدیل می‌شود. حتی اگر استعفای دسته‌جمعی نمایندگان اصفهان نمادین باشد و آن‌ها کرسی‌های مجلس را رها نکنند، باز هم نمی‌توان به‌سادگی از کنار این ماجرا گذشت.

 

 

اگر چه مشاهده‌ی نام نمایندگان اصول‌گرای راست افراطی هم‌چون سالک و موسوی لارگانی، در نگاه نخست، فرضیه‌ی سیاسی بودن استعفا را به ذهن متبادر می‌کند اما واقعیت این است که رد کردن این فرضیه بسیار آسان است. چرا که تمام ۱۹ نماینده‌ی اصفهان این متن را امضا کرده‌اند و این یعنی این که دست کم، معضل زیست‌محیطی مهمی همچون آب، راست و چپ نمی‌شناسد.

سید ناصر موسوی لارگانی اعلام کرد: نمایندگان استان اصفهان در نامه‌ای به صورت دسته جمعی به آقای لاریجانی دلایل استعفای خود را مطرح کردند.

دلیل استعفا، وعده‌های آقای روحانی به مردم استان اصفهان و تبلیغات انتخاباتی در سال‌های ۹۲ و ۹۶ برای جاری شدن آب بود که هیچ قدمی برای آب استان اصفهان و احیای زاینده رود برداشته نشده است.

وی در توضیح گفته است: دلیل استعفا، وعده‌های آقای روحانی به مردم استان اصفهان و تبلیغات انتخاباتی در سال های ۹۲ و ۹۶ برای جاری شدن آب بود که هیچ قدمی برای آب استان اصفهان و احیای زاینده رود برداشته نشده است. از آن طرف پروژه‌هایی که از قبل در دستور کار بوده و ردیف در بودجه داشتند را حذف کردند.

در متن استعفا که به صورت دست‌نویس و خطاب به علی لاریجانی نوشته شده آمده است: متاسفانه با توجه به این‌که آقای رئیس جمهور در فعالیت‌های تبلیغاتی انتخاباتی، احیای رودخانه زاینده‌رود را در حضور مردم اعلام و سال‌ها از آن قرار می گذرد، احیای زاینده‌رود که هیچ، سازمان برنامه و بودجه علی‌رغم پیگیری بسیار زیادی که انجام شده حتی از گذاشتن اعتبار و ردیف مرتبط با تامین آب شرب خودداری کرد، لذا در صورتی که نتوانیم حداقل حق مردم استان و جمعیت چندین میلیونی را برای تامین آب شرب آنها از طریق این دولت تامین نماییم، دلیلی برای حضور و مسئولیت نمایندگی نمی‌بینیم و ما امضا کنندگان زیر استعفای خود را تقدیم و از زمان تقدیم از حضور در صحن و کمیسیون‌ها خودداری می‌کنیم.

آب اصفهان از شیخ بهایی، تا شیخ حسن

اصفهان با یک‌صد و هفت هزار کیلومتر مربع مساحت و بیش از ۵ میلیون نفر جمعیت، یک قطب گردشگری، صنعتی و تجاری مهم است و نمی‌توان مشکلات این استان پهناور را ساده تلقی کرد.

ظاهرا مشکل خشکی اقلیم و کم‌آبی در اصفهان، معضل جدیدی نیست و حافظه‌ی تاریخی اصفهان این موضوع را به یاد دارد که صدها سال پیش، حاکم اصفهان از دانشمند مشهور ایرانی شیخ بهایی خواست، برای حل مشکل کم‌آبی در این دیار، تدابیری اتخاذ کند. اما قطعا در زمان شیخ بهایی نه وسیله‌ای به نام پمپ‌های برقی قدرتمند برای پمپاژ بدون مجوز آب وجود داشت، نه امکان حفر صدها حلقه چاه غیرمجاز. از این گذشته در روزگار کنونی، عوامل مهمی همچون افزایش جمعیت، سوءمدیریت در انتقال آب و تقسیم آب بین مصارف کشاورزی، صنعتی وآب شرب، آبیاری مساحت‌های بسیار گسترده چمن‌ها و فضای سبز عمومی، موجب کمبود آب شده است.

ایران، سال ۹۷ را با اعتراضات جدی کشاورزان اصفهانی آغاز کرد. مناطق شرق اصفهان شامل زیار، جرقویه، ورزنه، اژیه، هرند، برآن و خوراسگان ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارند که اغلب به کشاورزی اشتغال دارند، اما خشکسالی، آنان را به شدت در معرض مشکلات شغلی و معیشتی قرار داد. سهم کلی حق‌آبه کشاورزان شرق اصفهان از زاینده‌رود حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب است، اما این میزان در سال‌های اخیر اختصاص نیافته است و با وجود جریان یافتن زاینده‌رود در مقطعی از سال گذشته، تنها حدود ۴۰ درصد از ۱۰۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی شرق اصفهان، زیر کشت رفته است.

 

اما بحران آب در اصفهان، فقط به حوزه کشاورزی و صنعت مربوط نمی‌شود و در بخش آب شرب نیز مشکلات جدی به وجود آمده است.

هاشم امینی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان گفته است: در سال آبی جاری، ما ۴۷ درصد کاهش بارش داشتیم باید تک‌تک افراد جامعه آب را بهینه مصرف کنند تا در این شرایط خشکسالی مسئولیت اجتماعی خود را در مقابله با تبعات ناشی از خشکسالی به خوبی انجام داده باشیم.

رودی که زاینده نیست، باتلاقی که به درون نمی‌کشد

در سالیان اخیر، نه تنها زاینده رود بلکه باتلاق مشهور گاوخونی هم با مشکل بی‌آبی روبرو شده و کم نیستند کارشناسانی که بارها در این مورد ابراز نگرانی کرده و معتقدند که در آینده‌ای نزدیک باید با لفظی به نام کویر گاوخونی خو گرفت. نباید اهمیت این موضوع را از یاد برد که میزان آورد آب زاینده رود به طور مستقیم نه تنها  بر اصفهان، بلکه بر یزد و چهار‌محال‌و بختیاری نیز تاثیر می‌گذارد.

اسفندیار امینی، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان معتقد است که ارتباطی میان کم آبی زاینده‌رود و کمبود بارش و شرایط اقلیمی وجود ندارد به گفته او: اگر آب در داخل حوضه مصرف شود به نوعی بخشی از آن به سفره‌های زیرزمینی بر‌می‌گردد و مجددا از طریق قنوات و چاه‌ها قابل استفاده است اما آنچه اتفاق افتاده این است که آب از طریق پمپ در سرشاخه‌ها از حوضه خارج می‌شود و به رودخانه نمی‌ریزد. متأسفانه حدود ۴۳  هزار حلقه چاه در حوضه زاینده‌رود حفر شد که بیشتر آنها در سرشاخه‌ها‌ست. این حفر چاه آبخوان‌های حوضه را تخلیه کرده وباعث خشک شدن بسیاری از چشمه‌ها و قنواتی شد که آب وارد زاینده‌رود می‌کردند؛ روندی که باعث نابودی سفره‌های آب زیرزمینی حوضه زاینده‌رود شد.

سد زاینده‌رود سبب خشکی باتلاق گاوخونی و بی‌آبی کشاورزان نشد بلکه توسعه شهرها و صنایع و نیز اولویت قرار دادن این مسائل سبب خشکی باتلاق گاوخونی شد

پرویز کردوانی، کارشناس محیط زیست هم در مورد وضعیت زاینده‌رود می گوید: تعداد صنایع بسیار زیاد است به گونه‌ای که اعلام کردند ۵۰ درصد این صنایع تعطیل شدند و مابقی هم با ظرفیت ۲۰ درصد کار می‌کنند اما همچنان با وجود بحران، بازهم آب به صنایع تعلق می‌گیرد. یکی از منابع آب زاینده‌رود آب‌های زیرزمینی بود اما آنقدر در پایین دست زاینده‌رود چاه زدند که این چاه‌ها آب زاینده‌رود را می‌مکید و یکی از دلایل کم آب شدن زاینده‌رود همین مساله است. باید گفت سد زاینده‌رود سبب خشکی باتلاق گاوخونی و بی‌آبی کشاورزان نشد بلکه توسعه شهرها و صنایع و نیز اولویت قرار دادن این مسائل سبب خشکی باتلاق گاوخونی شد.

یکی دیگر از مشکلاتی که مسبب بروز بحران آب در اصفهان شده، انتقال آب این استان به یزد است. کارشناسان در خصوص تنش میان اصفهان و یزد اعلام کرده‌اند که کل نیاز شرب استان یزد  ۳۵میلیون مترمکعب است اما در سال‌های گذشته حدود ۶۸ میلیون مترمکعب آب وارد یزد شده است. یعنی دو برابر بیشتر از حد نیاز و حقابه داران اصفهان و کشاورزان آن معتقدند که این آب صرف شرب نمی‌شود و صرف صنایع این استان نظیر آهن، فولاد، کاشی و سرامیک شده است.

دولت و مشکل آب

دولت در سالیان اخیر، علاوه بر انتقال آب از استانی به استان‌های دیگر، به فکر سدسازی و احداث تونل آب هم بوده است و اتفاقا ساخت تونل مرتبط با آب اصفهان نیز حواشی سیاسی بسیاری به همراه آورده است. پروژه سد تونل سوم کوهرنگ پس از ۱۰ سال از سر گرفته شد. پروژه‌ای که اصفهانی‌ها معتقدند با اجرای آن بحران آب در منطقه فروکش خواهد کرد. تونلی که آب را از چهارمحال و بختیاری به اصفهان می‌برد. اما این پروژه مخالفان جدی هم در میان دوستداران محیط زیست و هم در استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان دارد.  احداث تونل سوم کوهرنگ ۲۰ سال پیش آغاز شد، اما با مخالفت‌های صورت گرفته ۱۰ سال پیش متوقف شد. معصومه ابتکار رییس پیشین سازمان محیط زیست کشور از مخالفان جدی ساخت این تونل بود. مردم استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان نیز بار‌ها به احداث تونل کوهرنگ سه و بهشت آباد اعتراض کرده‌اند و انتقال آب از زاگرس به استان‌های مرکزی ایران از جمله اصفهان را گامی مهم برای نابودی محیط زیست استان‌هایشان می‌دانند.

 

پروژه سد تونل سوم کوهرنگ

آن‌ها حتی در فرآیند انتخاب وزیر برای وزارت نیرو کمپینی راه انداختند تا مانع از وزیر شدن فردی از استان‌های اصفهان و یزد شوند. کمپینی که درباره حبیب الله بیطرف گزینه اول حسن روحانی برای وزارت نیرو جواب داد و او که اهل یزد است موفق نشد از فیلتر مجلس عبور کند و به صندلی وزارت نیرو برسد.

روحانی برای اصفهان چه خواهد کرد؟

این روزها حسن روحانی در شرایط سخت سیاسی و اقتصادی ایران، با مشکلات فراوانی روبرو شده و علاوه بر تحمل تحریم‌های آمریکا، در داخل نیز با هجمه‌ی سخت مخالفین مواجه شده است. او تابه‌حال در مورد موضع نمادین نمایندگان اصفهان واکنش خاصی نشان نداده، اما اگر نمایندگان استان اصفهان موفق شوند که مشروط بر کنترل امنیتی دقیق و جلوگیری از آشفتگی‌های احتمالی، مردم استان خود را نیز به میدان بیاورند و فشارهای سیاسی و تبلیغاتی هدفمندی بر دولت روحانی اعمال شود، در آن صورت احتمالا ناچار خواهد شد به منظور اقناع اصفهانی‌ها دست به اقدام عاجل بزند.