در هفته‌های گذشته پاریس صحنه تظاهرات مردمی شد که جلیقه زرد بر تن کرده بودند. جلیقه‌زردان بیشتر مردمی سفیدپوست و حاشیه‌نشینان کشور فرانسه را تشکیل می‌دهند. جلیقه زرد بعنوان یک پوشش سیمبلیک کارگران انتخاب شده بود تا شاخص رنگ و شکل طبقه‌‌‌ای باشد که در مقابل دولت مکرون به تظاهرات دست زده است. اگرچه این تظاهرات در شهر پاریس شروع شد؛ اما دامنه آن به بقیه شهرهای فرانسه هم کشیده شد. مکرون با اتخاذ سیاست ازدیاد مالیات بر روی سوخت (Carbon Tax) کوشش میکرد تا به تقلیل استفاده از سوخت بنزین و گازوئیل کمک کرده تا کربن تولید شده اثر منفی کمتری برروی محیط زیست داشته باشد. اما این سیاست او سریعا با مخالفت طبقه کارگر، کشاورز و متوسط پائین این کشور روبرو شده و بیک تظاهرات وسیع که حمایت بیش از ۷۰% مردم فرانسه را بدنبال داشت تبدیل شد. در براورد و نگرش بخش عظیمی از مردم فرانسه، سیاستهای گذشته مکرون بیشتر به طبقه مرفه شهر نشین فرانسه اختصاص داشته است و در جهت بهبود زندگی معیشتی و رفاه کارگران و حاشیه نشینیان کشور فرانسه نقشی نداشته است.
۱
لباس‌شخصی‌های سیاه‌پوش
اما مشکل سیاسی مکرون از ماه می امسال شروع شد. در تظاهرات روز کارگر (Worker’s Day) فرانسه افرادی با ژاکت‌های سیاه به خشونت علیه مردم و تظاهرکنندگان اقدام نمودند. روزنامه لوموند فرانسه در ماه جولای یکی از این لباس‌شخصی‌های سیاه‌پوش را شناسائی کرده بود. این فرد الگساندر بنالا یکی از اعضاء گارد شخصی رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل مکرون، بود. وزیر کشور فرانسه اقای جرارد کولمب برای پاسخگویی به پارلمان فرانسه فرا خوانده شد. او در هفته‌های بعد متهم شد که از حمله این لباس‌شخصی‌ها به مردم تظاهرکننده مطلع بوده است. بعد از فاش شدن این خبر، مکرون بالاجبار بنالا را همراه با چند نفر دیگر مستعفی اعلام کرد. این گروه همه از فعالان حزب مکرونEn Marche) (La Republiqueبودهاند.
۲
رئیس‌جمهور ثروتمندان
افزایش قیمت سوخت به شهرنشینان شهرهای بزرگ صدمه‌‌‌ای نمیزد بخاطر اینکه انها بیشتر از وسائل نقیله عمومی استفاده میکرده اند؛ اما بر هزینه زندگی حاشیه نشینان فرانسه تاثیر گذار بود. خبرنگار واشینگتن پست در ۱ دسامبر در گزارشی مینویسد که مرکو پوان که ۵۵ سال دارد و در منطقه بسنکون زندگی میکند میگوید که داشتن وسیله نقلیه برای او بسیار ضروریست بخاطر اینکه او به وسائل حمل و نقل عمومی در منطقه خود دسترسی ندارد. شهرهای بزرگ فرانسه به وسائل حمل و نقل عمومی متصل هستند اما بسیاری از حاشیه نشیننان این کشور از این امکانات بی بهره هستند. بغیر از سیاستهای داخلی مکرون که بسیاری اعتقاد دارند کمکی به حاشیه نشینان طبقه کشاورز و کارگران این کشور نکرده است، مکرون در بین اکثر مردم کشور خود، یک تصویر نخبه سیاسی طرفدار ثروتمندان را پیدا کرده است. اکثر مردم فرانسه اورا رئیس‌جمهور ثروتمندان میدانند تا رئیس‌جمهور همه مردم فرانسه و خصوصا طبقه متوسط و متوسط پائین. در تظاهرات هفته گذشته در پاریس و در منطقه چمس الیزه (Champs-Elysees)، میزان خشونتش تا حدی بالا گرفت که انرا با تظاهرات دانشجویی سال ۱۹۶۸ میلادی و تظاهرات اکتبر و نوامبر سال ۲۰۰۵ میلادی که توسط اقلیتها و خصوصا مهاجرین افریقائی و افرپقای شمالی در این کشور شکل گرفته بود مقایسه کردند. مغازه‌ها و اتومبیلها به اتش کشیده شدند. دولت فرانسه برای مقابله و کنترل این تظاهرات ۸۹۰۰۰ پلیس را که ۸۰۰۰ نفر انها فقط در پاریس مستقر شده بودند را بسیج کرد. در این تظاهرات بیش از ۱۳۸۰ نفر در فرانسه دستگیر شدند که ۶۷۰ نفر انها از پاریس بوده است. بیشتر تظاهرکنندگان و دستگیرشدگان از حومه‌های مختلف پاریس بوده اند. انها اضطراب افزایش قیمتها و از دست دادن قدرت خرید خودرا در طی چند دهه گذشته تجربه کرده بودند. حقوق متوسط سالانه یک فرد در فرانسه حدود ۲۰۵۲۰ یورو (معادل ۲۳۳۵۰ $) است. اگرچه نظام سلامت و درمان در فرانسه رایگان است، اما زمانی خانواده‌ها باید هزینه‌های بیشتری را در این راستا متقبل شوند. تصویری که اکثر مردم از مکرون دارند این است که او نسبت به مردم زحمتکش این کشور که دائما در حال دست و پنجه نرم کردن با از دست دادن قدرت خرید خود هستند، بی‌تفاوت مانده است.
۳
شکست الگوی محافظه‌کاران
یکی از اولین سیاستهای مکرون این بود که مالیات بر ثروت که به شکل صعودی بالا می‌رفت را از بین برده و با یک مالیات هموارتر و یک دست جایگزین سازد. بسیاری از دولت‌های محافظه‌کار مثل ترامپ در امریکا بچنین سیاستی روی اورده اند با فرض اینکه مالیات داده نشده توسط ثروتمندان به سرمایه گذاری در بخش خصوصی انجامیده و در بخشهای مختلف اقتصاد تولید کار میکند. این سیاست اصولا در عمل نتایج مطلوبی به جای نگذاشته است بخاطر اینکه سرمایه‌داران بدون رشد تقاضا در بازار هرگز در اقتصاد کشور سرمایه گذاری نکرده و تولید کار نمیکنند. این سیاست بیشتر بدوران تاچر و ریگان برمی‌گردد و «اقتصاد ریزشی از بالا» (Trickle Down Economy) نامیده می‌شود. مشکل این فرضیه اینست که در عمل و در بسیاری از موارد بر حجم قرض یک کشور بخاطر کمبود مالیات افزوده و به کمبود بودجه (Budget Shortage) میانجامد. بغیر از این دولت مکرون در قوانین کارگری تغییراتی بنادین ایجاد کرده است که کمپانی‌ها میتوانند در استخدام و پایان دادن به استخدام کارگران براحتی از انها استفاده کنند. او همچنین تلاش کرده برنامه‌های رفاهی (Welfare) طبقه متوسط پایین که اکثرا حاشیه‌نشین هستند را تقلیل دهد. روزنامه «واشینگتن پست» در تاریخ هشتم دسامبر خود نتایج مصاحبه‌های خبرنگاران خودرا با مردم مختلف فرانسه انعکاس داده است. سورین فاچر، یک شهروند ۴۳ ساله فرانسوی که با پسر ۱۰ ساله خود در تظاهرات پاریس شرکت کرده بود میگوید: «ما دیگر صاحب برداشت میوه و نتیجه کار سخت خود نیستیم». او میگوید که او و شوهرش که ساکن شهرک بریتانی هستند با دریافت مشترک حدود ۲۰۰۰ یورو در ماه وهفته‌‌‌ای ۵۵ ساعت کار باید یک عائله پنج نفره را اداره کنند. او ادامه میدهد که با داشتن ۴۳ سال عمر، این دومین باری است که او توانسته به پاریس مسافرت کند. کرنی لتندور، یک پلیس زن از حومه پاریس، بعنوان دومین مصاحبه دهنده میگوید که مکرون، «فقط به ثروتمندان علاقمند است. برای مردم عادی هیچکاری نمیتواند انجام دهد بجز این (بالا بردن قیمت سوخت). او رئیس‌جمهوری نیست که بخواهد برای ما کاری انجام دهد». کترین ون مایکل که ۶۶ سال دارد میگوید: «او یک رگ خودبزرگبینی و تکبر دارد که من در هیچ رئیس‌جمهور دیگری تا بحال ندیده ام».
۴
پایه‌های واقعی جلیقه‌زردها
بعد از انتخاب خود در می ۲۰۱۷، مکرون بیشتر تلاش کرده در سطح بینالمللی فعال و اثراتی از خود بجای گذارد. او کوشش زیادی کرد تا ترامپ را برای ماندن در قرارداد محیط زیست پاریس که در سال ۲۰۱۵ منعقد شده بود قانع کند. او در دسامبر ۲۰۱۷ دومین کنفرانس حمایت از محیط زیست خودرا در پاریس برگزار کرد. او فرانسه را متعهد کرده که تا سال ۲۰۴۰ این کشور دیگر از اتومبیلهای گازوئیلی استفاده نکند. اما در این زمینه‌ها هم نتوانسته است که سیاستمداران فرانسه را کاملا قانع و راضی کند. وزیر محیط زیست او بخاطر اینکه تعهدات اورا در مورد محیط زیست غیرواقعی و صوری میدانست استعفا کرد. اگرچه مکرون در گذشته مردم فرانسه را برای توقعات خود از دولت سرزنش کرده بود، اما بسیاری مشکلات مردم این کشور را واقعی و پرمخاطره ارزیابی میکنند. سال پیش به روزنامه اشپیگل گفته بود که: «مردم فرانسه میخواهند یک پادشاه انتخاب کنند. اما همزمان میخواهند که هرزمانی که خواستند این پادشاه را خلع کنند. بعنوان یک سیاستمدار باید اماده باشی که مردم بتو ناسزا بگویند، بتو توهین کنند و تورا به استهزا بکشند. این طبیعت مردم فرانسه است». اما بسیاری از اهل قلم و محققین علوم انسانی اعتقاد دارند که بسیاری از اضطراب‌های جلیقه‌زردها پایه‌های واقعی و حقیقی در جامعه فرانسه دارد. انها معتقدند که یک اختلاف عمیق بین شهرنشینان و حاشیه نشینان فرانسه در طول چهل سال گذشته شکل گرفته و بوقوع پیوسته است. بسیاری از حاشیه نشینها به منابعی که شهرنشینان بان دسترسی دارند دسترسی ندارند. همین اتفاق در جامعه امریکا نیز شکل گرفته است. شهرنشینان امریکائی از منابع بهتری از قبیل تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان و خدمات اجتماعی در مقایسه با حاشیه نشینان شهری در این کشوربهره مند شده اند. شهرنشینان که از تعلیم و تربیت بالاتری برخوردارند بیشتر طرفدار حزب دموکرات و حاشیه نشینان که کمتر از این منابع استفاده کرده اند بیشتر طرفدار حزب جمهوریخواه هستند. سطح پایین تعلیم و تربیت در حاشیه نشینان در امریکا انهارا بیک پوپولیستی مثل ترامپ جذب کرده است. انها خودرا در رقابت با شهرنشینان تصور میکنند و بزودی جذب وعده‌های کاذب فردی مثل ترامپ میشوند. حاشیه نشینان تمایلاتشان بیشتر احساسی و نه بر پایه دانش استوارشده است. در ایران خودمان، احمدی نژاد اقبال پوپولیستی خودرا بیشتر در حاشیه شهرهای بزرگ کسب کرده بود.
۵
آینده مکرون
بسیاری از مردم فرانسه میخواهند که مکرون استعفا نماید. احزاب چپ و راست از جنبش جلیقه‌زردها حمایت کرده اند. مکرون به احتمال بسیار زیاد بر سر قدرت خواهد ماند. اگر یک رای عدم کفایت در پارلمان فرانسه باو داده شود، او باید دولت خودرا تغییر و ترمیم کند. حتی اگر کسی بدنبال این رای عدم کفایت باشد، باید در مجلس فرانسه ۲۸۹ رای کسب کند. چنین کاری اصلا امکان پذیر نخواهد بود بخاطر اینکه حزب مکرون در مجلس فرانسه اکثریت را داراست. در فرانسه انتخابات میان دوره‌‌‌ای نیز وجود ندارد. مکرون تا انتخابات ۲۰۲۲ بر منصب ریاست جمهوری خواهد ماند. او در انتخابات ۲۰۱۷ با ۶۶ در صد اراء بخاطر تبانی راست و چپ در این کشور و در مقابل لوپن، رئیس‌جمهور فرانسه شده است. میزان مقبولیت او اکنون به ۲۹ در صد رسیده است. مکرون بعد از مسافرت خود به ارژانتین و انتقاد از او برای این سفر که مصادف با تظاهرات جلیقه‌زردها شده بود، اکنون سفر خودرا به سربستان لغو کرده است. بسیاری اعتقاد دارند که زمان اصلاحات برای مکرون در فرانسه گذشته است زیرا دولت او با عدم مشروعیت ملی روبروست. اکثر مردم فرانسه از جلیقه‌زردها حمایت نموده و بسیاری از محققین فرانسوی اعتقاد دارند که جامعه فرانسه در طول چهل سال گذشته انبوه مشکلات را انباشته ترکرده است. جنبش جلیقه‌زردها زنگ خطر را برای فرانسه بصدا درآورده است. مکرون در طول چند روز گذشته با مخالفین خود کنار امده، بر قیمت سوخت اضافه نکرده و قول داده حداقل دستمزدهارا بالا ببرد. او همچنین هشت میلیارد یورو به طرحهای فقر زدایی در کشور خود اختصاص داده است. او قبول کرده است که سیاستهای او برای طبقه پائین جامعه کار شایانی انجام نداده است. آیا دولت مکرون میتواند با موفقیت این بحران را پشت سر گذارد؟ بسیاری اعتقاد دارند که دولت او مشروعیت خودرا از دست داده است و فقط یک دولت مشروع با یک تعهد نو میتواند در جامعه فرانسه اصلاحات ساختاری انجام دهد.
۶
مشابه اعتراضات ایران؟
شاید تظاهرات جلیقه‌زردها را بتوان با تظاهرات دی‌ماه سال گذشته کشورمان مقایسه کرد. هم حکومت و هم اصلاح‌طلبان دوم خردادی از کنار این ناآرامی‌های اجتماعی به‌راحتی گذشتند. اضطراب و باور به اینکه مردان حکومت قادر به حل مشکلات یک جامعه نیستند، در درون شهروندان آن جامعه ایجاد ناآرامی میکند. زمانی این اضطراب خود را در در تظاهرات خیابانی نشان میدهد؛ اما چنانچه به این اضطراب پاسخ درخوری داده نشود، حجم‌های انباشته‌شده ان به ناآرامی‌های عمیق‌تر اجتماعی و عدم مشروعیت و مقبولیت حکومت خواهد انجامید. این عدم مشروعیت، وفاداری شهروندان یک کشور را به دولت و حکومت خود متزلزل می‌سازد. اگر زمانی همان دولت با اراده خالص در جهت حل مشکلات برآید، اعتبار مورد نیاز را برای همراهی و همکاری مردم نخواهد داشت. اینجاست که بحران مشروعیت کیان و شیرازه سیستم را به چالش می‌کشد و زنگ خطر به صدا در میاید.
منبع: هفته نامه صدا
