زیتون ـ محمدرضا سرداری: مقامات وزارت امور خارجه و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران می‌گویند سلسله دیدارها و ملاقات‌هایی را به‌صورت رسمی با گروه طالبان در افغانستان داشته‌اند.

امروز ذبیح‌الله مجاهد٬ سخنگوی طالبان هم طی پیامی سفر نمایندگان این گروه به تهران و دیدار با مقامات ایرانی را تایید کرد. دراین پیام آمده است که این هیئت به تهران فرستاده شد تا در ارتباط با وضعیت افغانستان بعد از اشغال و تامین صلح و امنیت این کشور و همچنین منطقه با کشور همسایه ایران، رایزنی کند.

گفته شده که این مذاکرات با اطلاع دولت افغانستان صورت گرفته است. اما چه ضرورتی موجب انجام این مذاکرات شده و اساساً جمهوری اسلامی در مذاکره با طالبان چه اهدافی را دنبال می‌کند.

سابقه روابط میان طالبان و جمهوری اسلامی

دولت طالبان از ابتدای شکل‌گیری در افغانستان همواره تهدیدی برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شد. روابط ایران و افغانستان به‌ویژه پس از اشغال مزار شریف از سوی گروه طالبان و حمله به کنسولگری ایران بحرانی شد.

در آن حادثه ۸ دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی توسط نیروی طالبان کشته شدند. قدرت گرفتن طالبان در افغانستان مرزهای شرقی ایران را نا امن ساخته بود. از این رو پس از حملات ۱۱ سپتامبر، ایران در ائتلافی پنهان با نیروهای آمریکایی، کمک زیادی به نیروهای چند ملیتی برای حذف طالبان از قدرت در افغانستان کرد.

تغییر در روابط ایران و طالبان

استقرار نیروهای چندملیتی به‌ویژه نیروهای آمریکایی در افغانستان از یک سو و  افزایش خصومت‌ها در روابط تهران-واشنگتن در دولت جرج بوش از سوی دیگر توجه تهران به طالبان مغلوب شده در افغانستان را افزایش داد.

طالبان دیگر دشمن جمهوری اسلامی به شمار نمی‌رفت، بلکه به‌عنوان متحدی کاربردی می‌توانست اهرمی برای فشار آوردن به آمریکا در افغانستان باشد. پس از روی کار آمدن ترامپ و افزایش مجدد تنش میان تهران-واشنگتن نیز گروه طالبان بار دیگر به ابزاری برای فشار به آمریکا بدل شد.

سال گذشته «جان بس»، سفیر آمریکا در کابل گفت ایران از طریق سپاه پاسداران برای گروه طالبان در افغانستان پشتیبانی لجستیکی فراهم می‌کند.

آمار به خوبی نشان می‌دهد تعداد حملات طالبان به دولت افغانستان و نیروی خارجی پس از روی کار آمدن ترامپ در آمریکا افزایش چشمگیری داشته. آمریکا و دولت افغانستان بارها ایران را متهم به حمایت از طالبان در افغانستان کردند. سال گذشته «جان بس»، سفیر آمریکا در کابل گفت ایران از طریق سپاه پاسداران برای گروه طالبان در افغانستان پشتیبانی لجستیکی فراهم می‌کند.این مقام آمریکایی اظهار داشت:« آنچه من می‌دانم این است که ایران به طالبان پشتیبانی لجستیکی فراهم می‌کند. البته این پشتیبانی یک مقدار پیچیده است، به‌خصوص که سپاه پاسداران ایران در آن دخیل است. برای ما مشکل است بدانیم چرا ایران دامن زدن به جنگ در افغانستان را به سود خود می‌بیند، جنگی که می‌تواند مرزهای شرقی ایران را ناامن بسازد.»

رئیس ستاد ارتش افغانستان نیز ادعا کرد اسنادی در دست دارد که نشان می‌دهد ایران سلاح و تجهیزات نظامی در اختیار گروه طالبان در غرب افغانستان قرار می‌دهد.

رئیس ستاد ارتش افغانستان: ایران به طالبان درغرب افغانستان سلاح و تجهیزات نظامی می‌دهد

ژنرال شریف یفتلی در این باره به بی‌بی‌سی گفت که ارتش درغرب افغانستان به «مستنداتی» در این مورد دست یافته است و محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان، در مراسم تحلیف حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در این مورد با حسن روحانی صحبت کرده است.

قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس نیز در لفافه نیروهای آمریکایی در افغانستان را تهدید کرده بود. وی در همدان در پاسخ به تهدیدات ترامپ علیه جمهوری اسلامی گفت:«از آن چه فکر کنید به شما نزدیکتریم، یادتان باشد طرف حساب شما من هستم و نیروی سپاه قدس، نه تمام نیروهای مسلح، شما که می‌دانید توان ایران در جنگ نامتقارن چقدر است. با ۱۱۰ هزار سرباز و هزاران دستگاه تانک و نفربر و صدها فروند هواپیمای جنگی به افغانستان حمله کردید و پس از شکست بارها از طالبان برای صلح و گفت‌وگو التماس کردید و اکنون برای ما خط و نشان می‌کشید؟»

ورود طالبان به فرآیند صلح

پس از آغاز مذاکرات صلح میان آمریکا و طالبان در ابوظبی، ترامپ اعلام کرد سربازان آمریکایی را از افغانستان خارج می‌کند. ظاهراً مذاکرات محرمانه‌ای پس از روی کار آمدن ترامپ با طالبان در افغانستان در جریان بوده است که در صورت برقراری صلح میان طالبان و دولت افغانستان و برقراری امنیت در آن کشور، آمریکا نیروهای خویش را از آن کشور خارج سازد.

مذاکراتی که گویا نتیجه داده و در آستانه اجرایی شدن است. از سوی دیگر روسیه نیز تماس‌هایی را با طالبان برقرار کرده بود. آبان ماه گذشته نیز گفت‌وگوهای صلح چندجانبه افغانستان در مسکو با مشارکت نمایندگانی از گروه طالبان و شورای عالی صلح افغانستان برگزار شد.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در آن نشست گفت «تروریسم بین‌المللی» یک خطر در برابر تمامی کشورها است و یکی از اهداف این خطر افغانستان است که «گروه‌های تروریستی» و در رأس آن گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) با حامیان خارجی خود در آن فعالیت می‌کند.

به گفته وزیر خارجه روسیه، داعش با حمایت از بیرون، در حال انجام اقداماتی است تا افغانستان را به پایگاه خود تبدیل سازند و از آنجا به کشورهای آسیای میانه و منطقه عملیات خود را گسترش دهند.

منافع ایران در مذاکره با طالبان

سخنان وزیر امور خارجه روسیه به‌روشنی منافع ایران و روسیه را در مذاکره با طالبان ترسیم کرده است. جمهوری اسلامی و روسیه ترجیح داده‌اند طالبان را به‌عنوان یک گروه بومی در افغانستان به رسمیت بشناسند تا مانع از آن شوند که گروه‌های سلفی و داعش بخواهند افغانستان را به پایگاه خویش تبدیل کنند. همان گونه که القاعده پیشتر افغانستان را به پایگاهی برای خویش تبدیل کرده بود.

محمد معصوم استانکزی، رئیس امنیت ملی افغانستان در این زمینه به بی‌بی‌سی گفته است ایران و روسیه به بهانه اینکه طالبان علیه گروه موسوم به دولت اسلامی یا داعش می‌جنگند، روابطی با این گروه ایجاد کرده و به آنها کمک می‌کنند.

به گفته استانکزی، گروه طالبان در انتقال جنگجویان داعش و جنگجویان آسیای میانه به شمال افغانستان نقش اصلی دارد. او با اشاره به رابطه طالبان با دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت افغانستان گفت که مدارک روشنی در اختیار دارد که نشان می‌دهد طالبان به‌عنوان یک شبکه چتری مشغول نقل‌وانتقال اعضای گروه‌های تروریستی از بیرون به داخل افغانستان و به چهار سوی این کشور هستند.

پیشتر، ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه برای افغانستان نیز گفته بود:« ما درباره حمایت خارجی از بخش داعش در افغانستان نگرانی داریم. ما بارها و بارها موضوع انتقال جنگجویان داعش و سلاح‌های غربی توسط هلیکوپترهای ناشناس در افغانستان را مطرح کرده‌ایم.»

از این رو می توان گفت جمهوری اسلامی نیز فرصت را غنیمت شمرده و برای پیشگیری از تشکیل داعشی دیگر این بار در مرزهای شرقی اش راه مذاکره با طالبان را برگزیده است.

با این وجود پیرمحمد ملازهی، استاد دانشگاه و کارشناس مسایل افغانستان، پاکستان و هند نیز در این زمینه به خبرگزاری بین‌المللی اسپوتنیک گفت:«واقعیت این است که تا حالا به شکل که آقای شمخانی در کابل مطرح کرد، مسئله مذاکره و تماس ایران با طالبان مطرح نبوده است. لااقل به سطح رسانه‌ها مورد تایید رسمی قرار نداشته است. آیا اینکه دولت ایران مذاکرات که با طالبان انجام داد در کجا و یا چه طرف صورت گرفته است و یا افغانستان از آن رضایت داشته یا خیر؟ اطلاعات موثق وجود ندارد.»

به باور وی این مذاکرات با ملا هیبت الله یا شورای کویته صورت گرفته است. هرچند این کارشناس افغان نیز نگرانی های ایران از نفوذ احتمالی داعش را پذیرفته و می افزاید:«اگر داعش در افغانستان نفوذ کند امکان دارد که امنیت روسیه را از طریق آسیای مرکزی و امنیت ایران را از طریق غرب افغانستان تحت تاثیر قرار بدهد.»

به گفته ملازهی، مذاکراتی که فعلاً روی آن صحبت می‌شود درباره ظرفیت طالبان در آینده است تا اگر داعش به شکل فعالی علیه ایران وارد عمل شود؛ طالبان  از سوی ایران مورد حمایت قرار گرفته تا با داعش درگیر شود.