زیتون ـ یلدا امیری: دو روز پیش بود که خبر رسید حسن قاضی‌زاده هاشمی از معاونانش خداحافظی و ساختمان وزارت بهداشت را ترک کرده است. روز یکشنبه دهم دی ماه الیاس حضرتی، نماینده تهران در در توئیتی خبر استعفای حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت و حضور نیافتن او در جلسات هیات دولت را اعلام کرد. این خبر چندین بار در سایت های خبری تایید و تکذیب شد، حتی امروز محمود واعظی در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرد که رییس جمهور تا این لحظه در برابر پذیرفتن استعفای وزیر بهداشت مقاومت کرده است. واعظی گفت: «وزیر بهداشت یکی از وزرای بسیار موفق در دولت یازدهم و دوازدهم است که فعالیت‌های بسیار خوبی داشته‌ و از همه مهم‌تر این که طرح تحول سلامت را به خوبی پیش برده است.»

قاضی زاده هاشمی در آخرین جلسه معاونین یکی از دلایل استعفای خود را تاخیر در پرداخت پاداش بازنشستگان وزارت بهداشت اعلام کرد و با وجود اینکه الیاس حضرتی و چند مقام دیگر علت استعفای قاضی‌زاده هاشمی را «اعتراض به کاهش بودجه سلامت» عنوان کرده بودند، علی نوبخت، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس روز سه‌شنبه ۱۱ دی با اشاره به اینکه از هفته پیش استیضاح هاشمی توسط نمایندگان کلید خورده بود، گفت: «حدود یک هفته پیش ۳۵ نماینده برگه استیضاح وزیر بهداشت را امضاء کردند؛ به نظر من فرار رو به جلوی ایشان به همین منظور است.»

متاسفانه باخبر شدم، دکتر قاضی‌زاده هاشمی در اعتراض به کاهش بودجه‌ی سلامت، استعفا داده و چند روزی است در جلسات هیات دولت شرکت نمی‌کند. وظیفه تمام دلسوزان است که مانع از استعفای ایشان شوند و امیدوارم به‌زودی وزیر بهداشت دوباره در دولت حاضر شوند.

— Elyas Hazrati (@elyashazrati) December 30, 2018

نوبخت در گفت‌وگو با ایلنا یکی دیگر از دلایل استعفای وزیر بهداشت را عدم موفقیت او در اجرای برخی برنامه‌های سیستم سلامت و بهداشت دانست و گفت: «ما یک ضرب‌الاجلی گذاشته‌ایم که تا پایان امسال کل پرونده‌های سلامت الکترونیک شوند، اما چون این کار نکرده‌اند و بعید هم می‌دانم که از پسش برآیند، شعار می‌دهند که پول کم است و به درد مردم نمی‌توانیم برسیم پس کنار می‌رویم که باید گفت اینچنین نیست. ایشان باید باشد، با صرفه‌جویی امور را اداره کند. ما معتقدیم که باید به حساب‌های وزارت بهداشت رسیدگی شود، من به عنوان یک کارشناس معتقدم که صلاح و انصاف نیست خزانه‌ای که از چند جا تحت فشار است، باز اینگونه آن را بفشاریم.»

فراز و فرودهای قاضی زاده هاشمی 

اما چرا دلایل این استعفای  انقدر متعدد و گاه متناقض است. تا پیش از ریاست جمهوری حسن روحانی، قاضی‌زاده هاشمی را تنها کسانی می شناختند که بیماری های چشمی یا قصد لیزیک کردن چشمانشان را داشتند. البته شهرت قاضی‌زاده هاشمی از یک چشم پزشک معمولی بسیار بیشتر بود، هاشمی سهامدار اصلی بیمارستان فوق تخصصی نور و کلینیک های وابسته به آن و یکی از متمول‌ترین وزرای دولت حسن روحانی است. هنگامی که حسین فریدون برادر حسن روحانی دستگیر شد گفته شد که وثیقه ۵۰ میلیاردی او برای آزادی، توسط وزیر بهداشت تامین شده است.

قاضی‌زاده هاشمی در ابتدای دوران وزارت به دلیل طرح تحول سلامت در میان اقشار کم درآمد محبوبیت زیادی پیدا کرد، اما با شکست این طرح و  افزایش نارضایتی‌های اقتصادی از دولت از میزان محبوبیت او هم به شدت کاسته شد.

قاضی‌زاده هاشمی در ابتدای دوران وزارت به دلیل طرح تحول سلامت و بیمه های رایگان در میان اقشار کم درآمد محبوبیت زیادی پیدا کرد، اما با شکست این طرح و همزمان افزایش نارضایتی‌های اقتصادی و اجتماعی از دولت از میزان محبوبیت او به شدت کاسته شد. خصوصا انتشار چند فیلم از او در فضای مجازی واکنش‌های شدیدی را به دنبال داشت.

در یکی از این فیلم ها مرد میانسالی در یکی از شهرهای ایران از هزینه سنگین فیزیوتراپی گلایه می‌کند، اما وزیر بهداشت در پاسخ به این شکایت مرد با لحن شوخی وتمسخر می گوید «خودت بمال» و اطرافیان وزیر می‌خندند.

در فیلم دیگری در برنامه نگاه یک صدا و سیمای جمهوری مجری در مورد هزینه درمان کودکان مبتلا به SMA می پرسد و وزیر می گوید که مردم حاضر نیستند این هزینه سنگین را از بیت المال برای افزایش طول عمر دو یا سه ساله بیماران بپردازیم و می پرسد: «مردم حاضرند برای دو سال طول عمر بیشتر یک نفر یک میلیارد هزینه کنیم؟»

انتشار این دو فیلم به فاصله اندک موجی از انتقاد علیه او ایجاد کرد تا جایی که حتی حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور در توییتی به او تذکر داد که «با مردم دردمندمان بهداشتی تر سخن بگوییم. شوخی‌های بامزه‌مان را بگذاریم برای محافل خودمانی‌تر. بر زخم ها نمک نپاشیم.»

 طرح تحول نظام سلامت

تحول نظام سلامت طرحی بود که با الگو برداری از شیوه ارائه خدمات پزشکی در دولت رفاه ارائه شد دولت رفاه شیوه ای از حکومت‌داری است که عموما در کشورهای اسکاندیناوی  و برخی از کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود.

اگرچه بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی نیز آمده که برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بی‌سرپرستی، درراه‌ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی‌درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای همه شهروندان ایران تأمین کند.

طرح تحول نظام سلامت با هدف بهبود سیستم‌های سلامت مردم ایران از ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ در دولت حسن روحانی در بیمارستان‌های وزارت بهداشت آغاز به کار کرد. این طرح سه هدف را دنبال می‌کرد: حفاظت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و نیز ارتقای کیفیت خدمات. اما این طرح مانند بسیاری از طرح هایی که در دولت های مختلف اجرا می شود. پشتوانه مطالعاتی و برنامه ریزی درستی نداشت.

طرح تحول نظام سلامت، افرادی را که بیمه نبودند تحت پوشش قرار داد و موجب شد که بیماران نسبت به گذشته مبلغ ناچیزی را در بیمارستان‌های دولتی پرداخت کنند. قراردادی که بیمه‌شدگان با بیمه‌ها داشتند این بود که با مراجعه به بیمارستان‌های دولتی باید ۹۰ درصد صورت‌حساب توسط بیمه‌ها پرداخت و تنها ۱۰ درصد به عنوان فرانشیز توسط بیمار پرداخت شود. اما بیمارستان در عمل قادر نبودند چنین هزینه ای را پرداخت کنند بنابراین دولت بودجه و منابع مالی وزارت بهداشت را افزایش داد.

اتفاق مهمی که در طرح تحول افتاد این بود از همان سال‌ اول حدود ۴هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح تحول از محل هدفمندی یارانه‌ها در نظر گرفته شد ۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از آن  برای برنامه کاهش فرانشیز اختصاص پیدا کرد. حدود ۵۶۰ میلیارد تومان برای تعمیر بیمارستان‌ها و حدود ۳۰۰ میلیارد تومان برای بحث سزارین تخصیص داده شد.

مجلس قوانین خوبی برای منابع پایدار طرح تحول سلامت تصویب کرد، قانون اختصاص ۱۰ درصد  از محل یارانه ها و یک درصد از مالیات بر ارزش افزوده که اگر از سوی دولت اجرا می شد، بسیاری از مشکلات بهداشت و درمان را حل می کرد.

اما در اواخر سال ۱۳۹۶ و پس از گذشته سه سال از اجرای این طرح اعلام شد که این طرح با کمبود بودجه رو به روست و در صورت عدم افزایش اعتبار مجبور به کاهش خدمات خواهد بود. طرحی که از ابتدا میزان هزینه آن با میزان خدمات رسانی بررسی نشده بود پایانی جز شکست به همراه نداشت. عدم توانایی وزارت بهداشت در تأمین مالی پزشکان و نارضایتی آن‌ها از جمله مشکلات طرح بود. عده‌ای هم عدم همراهی تیم اقتصادی دولت را دلیل شکست این طرح می دانند.

بعد از پیروزی روحانی در انتخابات دوازدهم، رسما از سوی دولت اعلام شد که فقط بیمارستان‌های دولتی بیماران تحت پوشش بیمه سلامت را می پذیرند در حالی که بیمارستان های دولتی با کمبود منابع مالی مواجه بودند.

اگرچه هنوز استعفای قاضی زاده هاشمی توسط دولت تایید نشده اما می توان حدس زد که دلیل این استعفا، شکست طرح او در اجرای برخی برنامه‌های سیستم سلامت و بهداشت است

اکنون در حالی که بسیاری از پزشکان، روسای بیمارستان‌ها و حتی کارشناسان تامین اجتماعی از شکست طرح بیمه سلامت سخن می گویند و حتی خود وزیر بهداشت نیز تلویحاً به شکست اقرار کرده است. هنوز دولت به صورت رسمی شکست طرح را نمی‌پذیرد و اعلام نمی‌کند و هنوز این طرح را جزو دستاورد های دولت یازده و دوازدهم می داند.

اگرچه هنوز استعفای قاضی‌زاده هاشمی توسط دولت تایید نشده اما می توان حدس زد که دلیل این استعفا، شکست طرح او در اجرای برخی برنامه‌های سیستم سلامت و بهداشت است و همان‌گونه که نوبخت می گوید او برای فرار به جلو استعفا داده است.