نظامِ «پخته»، دولتِ خام

زیتون ـ یلدا امیری:  یک سال پس از اعتراضات خیابانی دی ماه ۱۳۹۶ که به بازداشت بیش از ۵ هزار نفر و کشته شدن ده‌ها نفر منجر شد، حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس‌جمهوری و چهره‌ای امنیتی که معاون ویژه وزارت اطلاعات در دولت اصلاحات بود، طی مصاحبه‌ای برخورد با اعتراضات دی ماه را «پخته‌ترین» مواجهه نظام با اعتراضات مردمی نامید.

آشنا در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا مبنی بر اینکه آیا نوع برخورد حاکمیت با اعتراضات سال۹۶ در مقایسه با اعتراضات دهه هفتاد تغییر کرده است یا نه؟ می گوید: «بله سال ۹۶ نسبت به همه تاریخ جمهوری اسلامی این برخورد پخته‌تر بود.»

او همچنین در پاسخ به این سوال که در سال گذشته در حدود ۱۶۰ شهر کشور شاهد اعتراضات مردمی بودیم، آیا فکر می‌کنید که اگر مدیریتی که به آن اشاره کردید نبود، اعتراض‌های دی ماه گسترده‌تر می‌شد؟ می‌گوید: «بله؛ اگر طرحی وجود داشت، طرح اسقاط  دولت بود؛ اگر هم طرحی وجود نداشت، می‌توانست به زمین خوردن نظام منجر شود.»

 

 

حسام‌الدین آشنا در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ عضو هسته مرکزی ستاد انتخاباتی حسن روحانی و مشاور و تحلیلگر مناظرات او بود. حتی گفته می‌شود طراح رنگ و تصویر ساز «کلید»، آشنا بوده است. او داماد قربان‌علی دری نجف‌آبادی، وزیر اطلاعات سابق ایران است. دری نجف آبادی در سال ۱۳۷۶ به عنوان وزیر اطلاعات منصوب شد و در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۷۷ پس از افشای قتل های زنجیره‌ای استعفاء داد.

این روحانی که به اختیار خود عبا و عمامه را به کناری نهاده به نوشتن و گفتن سخنان دو پهلو مشهور است و این ویژگی از زمان آغاز فعالیت او در شبکه اجتماعی توییتر بیشتر خود را نشان می‌دهد.

دی ۹۶ ، دولت و نظام

اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ از ۵ دی ماه در شرایطی آغاز شد که جمعی در شهر مشهد با عنوان «نه به گرانی» به خیابان آمدند.  ظاهرا قرار بود که با این اعتراضات بی‌کفایتی و ناتوانی دولت نشان داده شود. با این وجود اعتراضات به بقیه شهرها هم کشید و از اعتراضی ضددولتی به حرکتی ضد نظام بدل شد.

 

در روزهای اعتراضات سراسری در ایران اخباری مبنی بر دخالت احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد در شکل‌گیری اعتراض در این شهر مطرح شد. حسن روحانی، با اشاره تلویحی به این مسئله در مورد وضعیت نابسامانی که کشور در یکی دو سال اخیر با آن دست به گریبان شد، گفت: «۵ دی ۹۶ زمان آغاز تغییرات اخیر در کشور است و هر کس تاریخ دیگری بدهد، آدرس غلط به مردم داده است.»

آشنا در مورد تاکید حسن روحانی بر تاریخ ۵ دی می گوید: «تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد. تحلیل برخی این است که عده‌ای فکر کردند دولت روحانی را می‌توان تضعیف کرد، ولی نظام را تضعیف نکرد، اما تجربه ۵ دی به بعد نشان داد که تضعیف دولت و نظام در یک مسیر است. زمینه اعتراضات دی ماه خیلی متنوع است و جرقه‌های متنوعی دارد که کاملا قابل مطالعه و پیگیری است. آنچه برای من درس دی ماه است، هیچ‌کدام از این موارد نیست؛ من دی ماه ۹۶ را با خرداد ۸۸ مقایسه می‌کنم و معتقدم که دو جور برخورد شد و دو جور نتیجه گرفت.»

از انتخابات ۸۸ تا دی ۹۶

به نظر می‌رسد مقایسه آشنا میان اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ و اعتراضات سال ۱۳۸۸ مبنای استدلال او در مورد پختگی مواجهه با اعتراضات است. اما نگاهی آماری به تفاوت اعتراضات در خرداد و تیر ماه ۱۳۸۸ و دی ماه ۱۳۹۶ نشانی از برخورد پخته‌ای که آشنا به آن اشاره می‌کند، ندارد و می‌توان گفت که برخورد قهرآمیز با معترضان در دی ماه به مراتب شدیدتر بوده است.

در اعتراضات دی ماه سال گذشته در کمتر از یک ماه بیش از ۵ هزار نفر دستگیر شدند. فقط تا یازدهم دی ماه، ۱۲ نفر کشته شدند و ۹ نفر نیز مفقود یا در زندان کشته شدند.

در جریان اعتراضات «جنبش سبز» پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ طی ده روز پس از انتخابات حدود ۸۰۰ نفر از فعالان سیاسی و اجتماعی و شهروندان دیگر بازداشت شدند. دولت اعلام کرد که ۳۰ نفر در این رویدادها کشته شده‌اند، این در حالی است که کمیته پیگیری میرحسین موسوی و مهدی کروبی در شهریور ماه ۱۳۸۸، فهرستی شامل نام ۷۲ نفر از کسانی که در خشونت‌های پس از انتخابات کشته شدند را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد.

البته باید به یاد داشت که گستردگی اعتراضات مردمی در سال ۱۳۸۸ که حدود یک سال و نیم به طول انجامید، از حیث تعداد افراد شرکت‌کننده در تظاهرات‌ها به هیچ‌وجه با اعتراضات دی ماه ۹۶ قابل مقایسه نیست.

در اعتراضات دی ماه سال گذشته که از ۶ تا پایان دی ماه ادامه داشت به گفته عبدالرضارحمانی فضلی، وزیر کشور دولت روحانی بیش از ۵ هزار نفر دستگیر شدند. فقط تا یازدهم دی ماه، ۱۲ نفر کشته شدند و ۹ نفر نیز مفقود و یا در زندان کشته شدند.

باید به یاد داشت که در اعتراضات پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ بخش زیادی از دستگیری‌ها از میان فعالان سیاسی و رسانه‌ای بود و به دلیل خبررسانی و تشکیل کمیته‌های مختلف امکان برآورد آماری از بازداشت‌شدگان و کشته‌ها فراهم بود اما در اعتراضات دی ۱۳۹۶ به این دلیل که شرکت‌کنندگان از میان افراد ناشناس و پراکنده در سطح کشور بودند، خبر‌رسانی بسیار به سختی انجام می‌شد و عملا آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد.

همین مقایسه میان بازداشت‌شدگان و کشتگان دو اعتراض نشان‌دهنده شدت برخورد با معترضان در جریان اعتراضات دی ماه سال گذشته است که ادعای «پختگی» مد نظر مشاور رییس‌جمهور در اعتراضات سال ۹۶  را زیر سوال می‌برد.