زیتون ـ سولماز ایکدر: جمهوری اسلامی به درستی میزان تاثیر گذاری شبکه‌های اجتماعی را بر جامعه ایران دریافته است؛ اما همچنان راه خشونت- فیلتر را در پیش دارد؛ به‌خصوص در آستانه و یا پس از بحران‌های سیاسی- اجتماعی.

بر اساس اخباری که در اختیار «زیتون» قرار گرفته است٬ طی ماه‌های گذشته جمعی از کاربران پرمخاطب توییتر از سوی مراجع قضایی و اطلاعاتی احضار شده‌اند.

یکی از این بازداشت شدگان که خواسته است نامش محفوظ بماند، در این‌باره به «زیتون» گفت که در طی دوران بازداشت توسط اطلاعات سپاه از سوی بازجو برای «پایین کشیدن فیتیله توییترش» مورد فشار قرار گرفته است.

به گفته این روزنامه‌نگار، بازجو تلویحا به او گفت که دعوای نظام در سال آینده با براندازان است٬ اما اگر دیگر کاربران پر مخاطب به انتقادات خود در شبکه‌های اجتماعی ادامه بدهند٬ در میان این دعوا له خواهند شد.

به گفته این روزنامه‌نگار، بازجوی وزارت اطلاعات تلویحا به او گفت که دعوای نظام در سال آینده با براندازان است٬ اما اگر دیگر کاربران پر مخاطب به انتقادات خود در شبکه‌های اجتماعی ادامه بدهند٬ در میان این دعوا له خواهند شد.

«زیتون» در این‌باره با تنی چند از فعالان اجتماعی یا روزنامه‌نگارانی که طی ماه‌های اخیر احضار یا بازداشت شده‌اند٬ در این رابطه گفت‌وگو کرده است.

بر این اساس، فصل مشترک جلسات بازجویی تمامی این افراد٬ در خواست برای عدم فعالیت در توییتر و یا همکاری با کارشناسان امنیتی و قضایی در خصوص مطالب منتشر شده در حساب‌های کاربری‌شان است.

یکی دیگر از فعالان اجتماعی که ماه گذشته توسط وزارت اطلاعات احضار شده بود٬ به دلیل همین فشارها، حساب کاربری‌اش را در توییتر بست زیرا از او خواسته شده بود که «با هماهنگی کارشناسش» توییت کند.

به گفته این افراد دستگاه‌های اطلاعاتی با پیش‌بینی وقوع بحران‌های اجتماعی٬ سیاسی و اقتصادی در سال آینده٬ از  هم اکنون اقدام به کنترل شبکه اجتماعی توییتر کرده‌اند.

نام یکی از مدیران میانی دولت دوازدهم٬ که اتفاقا از کاربران پرمخاطب توییتر نیز نیست٬ در میان بازداشت‌شدگان اخیر دیده می‌شود.

او نیز به رغم اینکه مخاطبان چندانی در توییتر ندارد٬ از سوی کارشناس برای حذف اکانت توییترش مورد فشار قرار گرفته است.

تاریخ فیلتر در ایران

این اولین بار نیست که جمهوری اسلامی با پیشبینی بحران‌های اجتماعی و یا سیاسی اقدام به محدود‌سازی شبکه‌های اجتماعی می‌کند.

فیس بوک و یوتیوپ در ایران ۲۰ روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ فیلتر شدند.

سوم خرداد ماه سال ۸۸ با حکم کمیته مصادیق محتوای مجرمانه وب‌سایت‌های فیس‌بوک و یوتیوب فیلتر و کاربران این دو وب‌سایت پر مخاطب٬ با پیغام: «‌دسترسی به این سایت ممکن نیست»٬ مواجه شدند.

دو شبکه فیس‌بوک و یوتیوب که از ابتدای فراگیر شدن در ایران ممنوع بودند در بهمن‌ماه ۸۷ رفع فیلتر شدند و بلافاصله به‌ویژه در میان جوانان ایرانی به محبوبیت فراوان دست یافتند.

هواداران میرحسین موسوی و مهدی کروبی با ایجاد صفحه‌ای در این وب‌سایت مبارزات انتخاباتی خود را به عرصه اینترنت نیز کشانده‌ بودند.

شبکه خبری سی‌ان‌ان تعداد حامیان و طرفداران میرحسین موسوی در سایت فیس‌بوک را بیش از پنج هزار نفر اعلام کرده بودند.

فیلترینگ تنها راه برخورد با «محبوبیت فیس بوک» بین کاربران ایرانی نبود. پنج سال پس از فیلتر فیس‌بوک٬ عده‌ای از کاربران پرمخاطب فیس بوک٬ تحت پرونده‌ای به نام «فعالین فیس‌بوکی» بازداشت شدند.

آن زمان هشت فعال شبکه اجتماعی فیس‌بوک از سوی دادگاه انقلاب اسلامی٬ به ریاست قاضی صلواتی٬ در مجموع به ۱۲۷ سال زندان محکوم شده‌اند.

پیش از آن وب‌سایت کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران، خبر داده بود که مسن‌ترین متهم این پرونده یک زن ۴۲ ساله و جوان‌ترین متهم یک مرد ۲۱ ساله است.

متهمان این پرونده از شهرهای مختلف ایران شامل یزد، شیراز، آبادان، کرمان و تهران بودند که پرونده آنها حدود ۱۱ جلد بود.

کمپین بین‌المللی حقوق بشر در این رابطه خبر داده بود که این هشت نفر صفحات مختلفی در فیس‌بوک با اسامی «عمام»، «ویکی فیس»، «تنهاترین زن»، «زندگی سگی»، «مرجان ماهی»، «تنهاترین مرد»، «راه که بیفتیم ترس‌مان می‌ریزد»، «دههٔ پنجاهی‌ها» داشته‌اند.

چند سال بعد برای کاربران ایرانی، تلگرام جایگزین فیس بوک شد؛ اپلیکیشنی کارآمد با ساختاری ساده٬ غیر فیلتر و در دسترس.

اما کاربران این شبکه پیام‌رسان نیز در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم مورد فشار قرار گرفتند.

بهمن ماه سال ۹۵ خبرگزاری فارس خبر داد «مجموعه‌ای از کانال‌های تلگرامی وابسته به جریان ضد انقلاب که قصد نفوذ و شبکه‌سازی» را در ایران داشتند، «متلاشی» شدند.

اسفندماه همان سال و پیش از داغ شدن فضای کشور پیش از انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم٬  ۱۲ نفر از مدیران چند کانال تلگرامیِ اصلاح‌طلب و حامی دولت یازدهم بازداشت شدند.

طبق گزارش وزارت اطلاعات به رییس‌‌جمهوری و قوه قضائیه، افراد بازداشت شده فقط حامی دولت بوده و هیچ جرم قضایی و امنیتی انجام نداده بودند.

در سال ۹۶ و پس از غافلگیری نهاد‌های امنیتی و قضایی در مواجه به اعتراضات سراسری دی ماه تلگرام برای چند روز کوتاه فیلتر شد.

هرچند پس از آن با پافشاری دولت از این اپلیکیشن پیام رسان رفع فیلتر شد٬ اما اردیبهشت سال بعد مجددا این اپلیکیشن پرمخاطب ایرانی با حکم قضایی٬ فیلتر شد.

در دستور قضایی دادستانی تهران آمده بود که تلگرام باید به گونه‌ای فیلتر شود که حتی با ابزارهایی شبیه فیلترشکن هم قابل دستیابی نباشد؛ با این حال کاربران ایرانی به استفاده از تلگرام با کمک فیلترشکن‌ها ادامه دادند.

حال دعوا بر سر توئیتر است. خبری‌ترین و به عبارتی سیاسی‌ترین شبکه اجتماعی در دنیا که علیرغم فیلتر بودن از ضریب نفوذ آن در ایران کاسته نشده. کارآیی این شبکه تا بدانجاست که مسئولان نظام هم نتوانستند از وسوسه فعالیت و بهره‌گیری از آن چشم بپوشند. با وجود این جمهوری اسلامی برای کم کردن تیزی این چاقوی دولبه به نفع خود، در کنار فیلتر از روش‌های ایذایی امنیتی مخصوص خود بهره می‌برد.