بودجه‌ی شهرداری کدام چاله‌ها را پر می‌کند

زیتون ـ جلیل فقیهی: بودجه سال آینده شهر تهران حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان است. هرچند رقم اسمی بودجه ۹۸ نسبت به امسال حدود ۹ درصد اضافه شده است، اما با توجه به بالاتر بودن نرخ تورم نسبت به نرخ رشد بودجه، می‌توان گفت بودجه حقیقی سال آینده شهر تهران بودجه‌ای انقباضی است. با این‌حال، چنین میزان افزایشی در ۴ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.

افزایش ۲۰ درصدی دستمزد کارکنان شهرداری مهمترین عامل افزایش بودجه شهرداری است. این بدین معنی است که سهم پروژه‌های عمرانی و خدمات شهری از این افزایش بودجه بسیار ناچیز است.

 

درآمد شهرداری تهران از کجا تامین می‌شود؟

نیمی از درآمد شهرداری تهران (حدود ۹ هزار میلیارد تومان) از محل درآمدهای پایدار و مطمئن تامین می‌شود. بخش بزرگی از این درآمدها ناشی از عوارض و مالیات‌هایی است که شهرداری از افراد و موسسات مختلف دریافت می‌کند. برخی از مهمترین این عوارض شامل موارد زیر است:

حدود ۶ هزار میلیارد تومان از محل درآمد ناشی از عوارض عمومی و اختصاصی که شامل این موارد است: عوارض بر اسناد رسمی، گذرنامه، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض بر ساختمان‌ها و اراضی، عوارض بر شماره‌گذاری، گواهی‌نامه، طرح ترافیک، جرایم رانندگی، عوارض بر پروانه‌های کسب و خدمات و غیره.

حدود ۲۵۰۰ میلیارد تومان درآمد ناشی از وجوه و اموال شهرداری و سرمایه‌گذاری‌های مالی.

حدود ۳۵۰ میلیارد تومان درآمد ناشی از خدمات موسسات انتفاعی شهرداری تهران.

حدود ۲۷۰ میلیارد تومان ناشی از هدایا و وجوهات متفرقه.

حدود ۴۳ درصد از درآمدهای شهرداری از محل درآمدهای ناپایدار و غیرمطمئن تامین می‌شود. این بخش شامل درآمد ناشی از «عوارض بر پروانه‌های ساختمانی» و «فروش اموال شهرداری» است. دلیل ناپایدار بودن این قبیل درآمدها این است که مثلا درآمد حاصل از عوارض بر پروانه‌های ساختمانی شدیدا متاثر از شرایط کلان سیاسی و اقتصادی است. در شرایطی که آمار و ارقام نشان از رکود اقتصادی در سال آینده دارند، نمی‌توان چندان به رونق ساخت و ساز و افزایش تقاضا برای مسکن امید بست. با این‌حال، این رقم نیز همچون باقی بخش‌های بودجه حدود ۹ درصد نسبت به بودجه سال جاری افزایش یافته است.

واگذاری دارای‌های مالی و وام‌های دریافتی نیز حدود ۷ درصد باقی‌ماند از درآمدهای شهرداری را تامین می‌کنند.

 

بودجه شهرداری کجا هزینه می‌شود؟

بودجه اختصاص‌یافته به بخش «توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری» حدود ۸ هزار میلیارد تومان است که بیشترین سهم را در بین بخش‌های مختلف به خود اختصاص داده‌است. بخش‌های «حمل و نقل و ترافیک» و «خدمات شهری» در ردیف‌های بعدی قرار دارند.

بودجه سال آینده بیشتر بخش‌های شهر تهران افزایش داشته است. بیشترین سهم از افزایش بودجه سال آینده شهرداری تهران به بودجه بخش «حمل و نقل عمومی» تعلق دارد (حدود ۳۰ درصد). توسعه مترو، خطوط بی‌آر‌تی و گسترش محور‌های تردد پیاده و دوچرخه از جمله مواردی است که در این بخش در نظر گرفته شده‌اند. جدا از بودجه مصرح برای بخش حمل و نقل، ردیف جداگانه‌ای نیز برای توسعه و تکمیل خطوط ۳، ۶ و ۷ متروی تهران درنظر گرفته شده است. قرار است دولت مبلغ ۲ میلیارد یورو تسهیلات اعتباری به شهرداری تهران برای تکمیل این خطوط پرداخت کند. علاوه بر این، در صورت نیاز بیشتر به منابع مالی برای تکمیل این خطوط شهرداری تهران می‌تواند تا سقف ۳ هزار میلیارد تومان نیز از طریق فروش اوراق مشارکت کسب درآمد کند.

بخش بزرگی از تجهیزات مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌های مترو (از قبیل تجهیزات فنی و واگن‌ها) وارداتی است. همین عامل، در کنار ناپایداری نرخ ارز، احتمالا یکی از دلایل وجود ردیف بودجه ارزی جداگانه برای تجهیز مترو است.

بیشترین کاهش در بودجه سال آینده به بخش «اجتماعی و فرهنگی» تعلق دارد که بودجه آن با حدود ۱۳ درصد کاهش به حدود هزار میلیارد تومان رسیده است. از میان بخش‌های مختلف بودجه اجتماعی و فرهنگی شهر تهران، بیشترین ردیف بودجه به بخش «گسترش فرهنگ ایرانی اسلامی» اختصاص یافته است. سهم این بخش در بودجه سال آینده حدود ۳۶۴ میلیارد تومان است که این بخش نیز شاهد کاهش ۱۵ درصدی بوده است. کاهش بودجه بخش‌‌های مذهبی شهر تهران در ادامه کاهش بودجه سال گذشته این مراکز است. سال گذشته، حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران، از نصف شدن کمک‌های شهرداری به این نهادها خبر داده و گفته بود کمک شهرداری تهران به مراکز مذهبی نه اجباری است و «نه جزوی از عرف محسوب می‌شود.»

در شکل زیر میزان بودجه اختصاص داده شده به این مراکز در سه سال آخر شهرداری محمدباقر قالیباف و دو سال بعد از آن را مشاهده می‌کنید.

بودجه سال آینده سازمان بسیج شهرداری تهران حدود ۱۹ میلیارد تومان است. این رقم نیز با آنکه نسبت به سال گذشته حدود ۵ میلیارد تومان کاهش داشته است، اما همچنان حدود ۶ میلیارد تومان از بودجه «حوزه خدمات شهری و محیط زیست» شهرداری تهران بیشتر است.

میراث به جای مانده از سال‌های قبل

سال آینده حقوق کارکنان شهرداری تهران، همچون حقوق کارکنان دولت، ۲۰ درصد افزایش  می‌یابد. در نتیجه، حدود ۳ هزار میلیارد تومان از بودجه سال آینده شهر تهران صرف پرداخت حقوق کارکنان شهرداری می‌شود که نسبت به سال جاری حدود ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته است.

این رقم بخش بزرگی از بودجه سالانه شهر تهران را در خود می‌بلعد. یکی از انتقادهایی که به محمدباقر قالیباف، شهردار پیشین تهران، وارد می‌شود این است که در زمانی که او شهردار تهران بود و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران، بیش از ۱۳ هزار نفر به تعداد کارکنان شهرداری تهران اضافه شده است. به گزارش تحقیق و تفحص از شهرداری تهران، بسیاری از این افراد فاقد صلاحیت و تحصیلات لازم برای کار در شهرداری بوده‌اند.

شورای کنونی شهر تهران همچنین میراث‌دار حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی از دوره شهرداری محمدباقر قالیباف است. این رقم حدود سه برابر بودجه سالانه شهر تهران است.

شفافیت

جدا از تغییراتی که در بودجه بخش‌های مختلف شهرداری تهران رخ داده است، یک اتفاق مهم دیگر افزایش میزان شفافیت‌های مالی در شورای شهر تهران و مجموعه شهرداری است. بهاره آروین، عضو شورای شهر تهران، در توئیتی خبر داد که برای نخستین بار اطلاعات سفرهای خارجی مدیران شهری روی وب‌سایت شفاف در دسترس عموم قرار گرفته‌است. پیش از این نیز جزئیات قراردادهای شهرداری، اطلاعات سفرهای خارجی کارکنان و حقوق مزایای مدیران شهرداری در این سامانه منتشر شده بود.

شهرداری تهران یکی از بزرگترین نهادهای اجرایی کشور است و بودجه آن بعضا از بودجه بسیاری از وزارت‌خانه‌های کشور نیز بیشتر است. همچنین شهردار تهران همیشه یکی از سیاسی‌ترین و پرنفوذترین کارگزاران نظام نیز بوده است. کمااینکه یکی از شهرداران تهران به مدت ۸ سال رئیس‌جمهور ایران شد و دیگری در دو دهه گذشته یک پای ثابت اکثر رقابت‌های ریاست‌جمهوری بوده است. تجمیع پول و قدرت سیاسی باعث شده است که شهرداری تهران همواره در معرض فساد و سوءاستفاده از قدرت قرار بگیرد. طبیعتا در چنین وضعیتی افزایش حداکثری شفافیت می‌تواند نقش مهمی در کاهش فساد و پاسخگوترکردن این مجموعه داشته باشد.