زیتون ـ فریده ریحانی: در طی روزهای اخیر بازنشر دو ویدیو از برنامه‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی خبرساز شد. اول ویدیویی از برنامه تلویزیونی «فرمول یک» به مجری‌گری علی ضیا بود که در آن زن و شوهری پس از ۲۷ بار درخواست طلاق به خاطر خشونت مرد، بار ۲۸ ام جدا شدند. با این وجود در زمان حضور در برنامه که به همراه دختران خردسالشان بود مجددا ازدواج کرده بودند. در این ویدیو پدر خانواده با اذعان می‌کند که از ابتدای ازدواج و زمانی که زن هنوز ۱۶ سال داشت او را می‌زد و در طی سال‌های بعد این اتفاق بارها تکرار شد اما زن فقط بعد از ۲۷ بار درخواست طلاق موفق به جدایی از او شده بود. از سوی دیگر زن هم به دلیل تصمیماش برای بازگشت به زندگی با مردی که او را آزار داده بود مورد تأیید مجری برنامه قرار گرفت و به نوعی از او تقدیر شد.
ویدیوی دیگری که روز گذشته واکنشهای زیادی را برانگیخت، مربوط به دختربچهای است که در برابر دوربین با خبر «شهادت» پدرش از سوی مدیر مدرسه مواجه می‌شود. دختربچه خندان ابتدای فیلم که می‌گوید اگر پدرش مجروح شود ناراحت و در عینحال مفتخر خواهد شد، ناگهان متوجه می‌شود پدرش کشته شده و در تمام این مدت دوربین صداوسیما تلاش می‌کند لحظات تلخ و اندوهبار این کودک و کودکان دیگر را به تصویر بکشد.
یک ویدئو چند واکنش
این اولین‌بار نیست که صداوسیما با ساختن چنین برنامه‌هایی، اعتراض جامعه را برمیانگیزد. از سال‌های ابتدایی انقلاب و جنگ، همواره پخش تصاویری پر از خشونت و خونریزی به سنتی در تلویزیون ایران بدل شده بود. اما این بار واکنش‌ها به این برنامه‌ها بالاخص برنامه فرمول یک به فعالان مدنی محدود نماند و به مجلس و دولت هم کشیده شد.
امروز پروانه مافی، نماینده مجلس ایران در نامه‌ای اعتراضی به علی عسگری رییس صدا و سیما از او خواست این سازمان به جای تضعیف نهاد خانواده با عادی سازی خشونت علیه زنان، برنامه‌هایی آموزشی درباره حقوق خانواده تولید کند. در بخشی از این نامه آمده است: « جنابعالی به‌عنوان یک بیینده تلویزیون چه احساسی خواهید داشت، زمانی‌که یک مرد در مقابل دوربین “ملی” با خنده می‌گوید که از روز ازدواج، همسرش را کتک می‌زده و در مقابل زنی در کنار دخترانش نشسته و از رجوع‌های مکرر به دادگاه برای طلاق صحبت کرده که ناکام مانده است! آیا این گفت‌وگو یک طنز خانوادگی و یا یک برنامه آموزشی است که چالش زندگی یک خانواده را در بدترین شکل آن، مقابل دوربین قرار دهیم !»
فاطمه سعیدی: «در آن سازمان عریض و طویل حتی یک نفر نبود در برابر وقاحت برنامه فرمول یک که تنها خشونت علیه زنان را تبلیغ می‌کرد بایستد. انتظار می‌رود شورای نظارت بر صدا و سیما قاطعانه وارد شده و موضوع را پیگیری کند.»
فاطمه سعیدی نماینده زن مجلس نیز نسبت به این برنامه واکنش نشان داده و در صفحه توییترش نوشته:« در آن سازمان عریض و طویل حتی یک نفر نبود در برابر وقاحت برنامه فرمول یک که تنها خشونت علیه زنان را تبلیغ می‌کرد بایستد. انتظار می‌رود شورای نظارت بر صدا و سیما قاطعانه وارد شده و موضوع را پیگیری کند.»
فرید موسوی نماینده تهران در مجلس نیز طی توئیتی به این برنامه اعتراض کرده و نوشت:« آنچه که در #صداوسیما در تبلیغ #خشونت_علیه_زنان پخش شد، نشان از فقدان نظارت جدی بر سازمانی دارد که بودجه را می‌بلعد و بی‌هیچ اصولی، بنیان‌های خانواده و اخلاق را به سخره میگیرد. برخورد با این بی‌اخلاقی و عذرخواهی از مردم و بویژه #زنان، اولین گام برای ترمیم وجدان زخمی جامعه است.»
آنچه که در #صداوسیما در تبلیغ #خشونت_علیه_زنان پخش شد، نشان از فقدان نظارت جدی بر سازمانی دارد که بودجه را می‌بلعد و بی‌هیچ اصولی، بنیان‌های خانواده و اخلاق را به سخره میگیرد.
برخورد با این بی‌اخلاقی و عذرخواهی از مردم و بویژه #زنان، اولین گام برای ترمیم وجدان زخمی جامعه است.— سید فرید موسوی (@sfaridmousavi) February 23, 2019
از سوی دیگر معصومه ابتکار، معاون رییس‌جمهوری در امور خانواده و زنان هم در کانال تلگرامیاش با انتقاد از پخش این برنامه نوشته است:« تصویر این چنینی زندگی مشترک را برای تشویق جوانان به ویژه دختران به ازدواج، ارائه می دهید؟ یا طرح این الگوها برای عادی جلوه دادن خشونت علیه زنان است؟ این سوال در ذهن همه ماست که هدف صدا و سیما ترویج همسرآزاری است یا اینکه می خواهد زنان و مردان را به ساختن و سوختن تشویق کند، یعنی با وجود همه مشکلاتی که در زندگی هست زنان باید با شرایط بسازند و خودشان را با زندگی وفق دهند، حتی اگر هر روز کتک بخورند.»
برخی از کاربران در توییتر نیز از دیگران خواستهاند با صداوسیما تماس بگیرند و اعتراضشان را نسبت به پخش این برنامه اعلام کنند.
در مقابل همه این اعتراضات و در میان سکوت صدا و سیما،علی ضیا مجری این برنامه تلویزیونی گفته که برنامه‌اش در شبکه‌های اجتماعی تقطیع شده پخش شده و او قصد تایید خشونت علیه زنان نداشته است.
صداوسیما، صدای خشونت و تبعیض علیه زنان
سالهاست فعالان حقوق زنان در ایران و جهان درباره مساله خشونت علیه زنان در جامعه فعالیت می‌کنند و در این مدت جنبش‌های بسیاری در سراسر دنیا راهاندازی شده است و در این جنبش‌ها بر نقش رسانه در آموزشِ پیشگیری و مقابله با این خشونت‌ها تاکید شده است.
در ایران اما روند عکس طی شده و صداوسیما به عنوان یک رسانه ملی، در تمامی چهاردهه گذشته با ارائه تصاویری کلیشه‌ای و جنسیت‌زده از زنان، آنان را در موقعیتهای فرودست نمایش داده و به بازتولید این کلیشهها و خشونت‌ها دامن زده است.
در کنار اقدامات صداوسیما در تولید برنامه‌هایی با محتوای خشونت‌آمیز و عدم تقبیح آنها، لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت نیز مدتهاست که در راه اجرایی شدن قرار دارد. در حالی که پیشتر معصومه ابتکار معاون امور زنان ریاست جمهوری، گفته بود امیدوار است در سال ۹۷ این لایحه به نتیجه برسد، همچنان سنگاندازی بر سر تصویب این لایحه ادامه دارد. برخی بر این عقیده‌‌اند که برنامه‌های اینچنینی در خدمت جبهه سیاسی مخالف تایید این لایحه است که صدا و سیما هم در همان جبهه تعریف می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد، در ایران از هر سه زن به طور متوسط یک زن دچار خشونت می‌شود و اکثریت زنان نیز در برابر خشونتی که به آنان می‌شود، سکوت می‌کنند. به گفته احمد شجاعی، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، میزان همسرآزاری در سال ۹۶ نسبت به ۹۵ با رشد ۵،۸ درصدی روبه رو بوده است این در حالی است که ۹۰ درصد مدعیان همسرآزاری را زنان و ۱۰ درصد باقیمانده را مردان تشکیل می‌دهند.
همچنین رئیس مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور چندی پیش از آمار ۲۰ درصدی همسر آزاری در میان خشونت‌های خانگی خبر داد. نتایج پژوهش‌های انجام شده در ۲۸ استان کشور نیز نشان می‌دهد که حدود ۶۰ درصد از زنان ایرانی در زندگی زناشویی خود حداقل یک بار خشونت را تجربه کرده‌اند.
