? ظریف چرا استعفا کرد؟

زیتون ـ مهسا محمدی: «از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم» این جملات استعفای محمد جواد ظریف از وزرات امور خارجه ایران در حساب اینستاگرامش بود. او یکی از بحث‌برانگیزترین و احتمالا محبوبترین وزرای امور خارجه ایران بعد از انقلاب بوده است.

بدنبال انتشار این خبر سایت «انتخاب»  اعلام کرد که محمد جواد ظریف در پاسخ به پیامک خبرنگار این سایت گفته: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد!» اشاره وزیر امورخارجه مستعفی می‌تواند به ملاقات رهبر جمهوری اسلامی با بشار اسد در حضور قاسم سلیمانی و علی‌اکبر ولایتی و همچنین ملاقات حسن روحانی با بشار اسد در حضور قاسم سلیمانی باشد.

یکی از مقامات سابق وزارت امورخارجه در این رابطه به زیتون گفت «به‌نظر می‌رسد ظریف از سفر بشار اسد به ایران اطلاعی نداشته  اما دل‌خوری اصلی او از حسن روحانی است که  علی‌رغم اطلاع از این سفر، او را در جریان قرار نداده  و ظاهرا علت اصلی استعفای او همین است».

یکی از مقامات سابق وزارت امورخارجه در این رابطه به «زیتون» گفت:« به‌نظر می‌رسد ظریف از سفر بشار اسد به ایران اطلاعی نداشته  اما دل‌خوری اصلی او از حسن روحانی است که  علی‌رغم اطلاع از این سفر، او را در جریان قرار نداده  و ظاهرا علت اصلی استعفای او همین است».

با این وجود سکوت دفتر حسن روحانی، رییس‌جمهوری فقط  با واکنش محمد واعظی، رییس دفتر وی و تکذیب شدید خبر پذیرش این استعفا توسط رییس‌جمهور شکسته شد.

زمان این استعفا که منطبق با سفر بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه به ایران بود به وضوح احتمال ارتباط معنی‌دار این سفر و استعفا را بالا برد. در مراسم استقبال گرم از اسد توسط رهبر جمهوری اسلامی، قاسم سلیمانی و علی اکبر ولایتی حضور داشتند و جایی برای وزیر امور خارجه ایران پیش‌بینی نشده بود.

این نادیده انگاشتن مقام رسمی وزارت خارجه دولت در استقبال از این همسایه پردردسر و بحث‌برانگیز ایران از نگاه تحلیل‌گران این پیام رهبر جمهوری اسلامی را به طور عریان به دولت رسانده است که در عرصه سیاست خارجی دیگر به همان میزان اندک هم نقش‌آفرین نخواهد بود و این می‌توانست دلیل کافی برای اقناع ظریف برای وانهادن این سمت باشد.

گروهی اما حسن روحانی را در این استعفا بی‌تقصیر نمی‌بینند و این اتفاق را نتیجه عدم حمایت رییس‎جمهوری از وزاریش در برابر فشارتندروها می‎دانند. تابدانجا که احتمالا در نتیجه همین فشار دیدار رییس دولت با اسد هم بدون حضور وزیرامورخارجه اش صورت گرفت.

تحلیل تندروهای مخالف دولت اما از این استعفا که پیش از این به شدت خواستار آن بودند متفاوت است. خط کلی تحلیلی این استعفا در فضای مجازی اصولگرا این است که این کار نه نتیجه فشارها که نتیجه شکست و فرار برای عدم‌پاسخگویی است. تحلیلی که روزنامه نه دی یک ماه پیش از این آن را به عنوان پیش‌بینی ارائه داده بود.

آنها وضعیت کنونی کشور را همزمان نتیجه برجام و شکست برجام دانسته و سهم تقصیر وزیر امور خارجه را در شکل گرفتن این معاهده، بزرگ و غیرقابل بخشش می‌دانند و این استعفا را هم در همن جهت تحلیل کرده و آن را فرار از پاسخگویی ارزیابی می‌کنند.

در این میان اما گروهی از تندروهای داخلی و بخشی ازگروه‌ها موسوم به «برانداز» خارج از ایران از این استعفا اظهار شادی کردند که البته دلایل‌شان برای این شادی با هم متفاوت بود.
براندازان ظریف را دروغگویی می‌دانند که جنایت‌های جمهوری اسلامی را درخارج از ایران لاپوشانی می‌کند و «دروغ» می‌گوید و به این ترتیب سرنگونی نظام را به تعویق می‌اندازد و بهتر است برود.

توصیف تندروهای داخلیِ خوشحال از استعفای وزیر امور خارجه هم این است که او لیبرالی ست که در حال فروش کشور به آمریکا و بیگانگان بوده و از این رو رفتنش غنیمت است.

هواداران دولت اما استعفای ظریف را پایان دیپلماسی در ایران و نتیجه کارشکنی‌ها و فشارهای تندروها، رهبر ایران و دولت در سایه می‌دانند. دولتی که توانست در نهایت دولت رسمی و معتدل و دیپلمات را از میدان به در کند و این استعفا را کوبیدن آخرین میخ بر تابوت اعتدال ارزیابی می‌کنند.

به گفته حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با ایسنا ظریف در گذشته چندین بار استعفا کرده بود، اما اینکه این بار  استعفایش را عمومی کرده است نشان‌دهنده آن است که می‌خواهد رئیس‌جمهور با استعفایش موافقت کند.

محمد جواد ظریف به مدت ۵ سال از تابستان سال ۱۳۹۲ در دو دولت حسن روحانی وزیر امور خارجه ایران بود و مهمترین دستاورد دولت اعتدال در سیاست خارجی، یعنی برجام  را نتیجه سیاست‌ورزی او می‌دانند.