تمدید ریاست لاریجانی یا تکیه عارف بر صندلی ریاست

زیتون- آرش بهمنی: از زمان پایان شمارش آرای انتخابات مجلس دهم، یک سوال ذهن بسیاری از ناظران و فعالان سیاسی را به خود مشغول کرده است: چه کسی بر کرسی ریاست مجلس دهم تکیه خواهد زد؟ علی لاریجانی برای سومین دوره پیاپی رئیس مجلس خواهد بود؟ محمدرضا عارف قادر خواهد بود نظر نمایندگان مجلس را به خود جلب کند یا آن‌گونه که برخی حامیان احمدی‌نژاد گفته‌اند، جواد کریمی‌قدوسی رقیب جدی این دو تن برای نشستن بر صندلی ریاست قوه‌مقننه خواهد بود؟

عارف؛ جامه ریاست یا تکرار انصراف

علی صوفی، رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان تهران، در گفت‌وگویی خبر از آن داد که محمد خاتمی، اکبر هاشمی‌رفسنجانی و حسن روحانی توافق کرده‌اند که محمدرضا عارف رئیس مجلس دهم باشد. او به تسنیم گفت که مساله ریاست عارف بر مجلس مورد توافق اعضای لیست امید نیز قرار دارد: « این همان میثاق‌نامه است که همه امضا کرده‌اند که عضو فراکسیون اصلاحات در مجلس باشند». پیش از این برخی دیگر از اعضای «لیست امید» – همچون مصطفی کواکبیان، منتخب تهران – نیز گفته بودند که گزینه اصلاح‌طلبان برای ریاست مجلس آینده محمدرضا عارف است.

سرلیست اصلاح‌طلبان در تهران از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ بود که در روزهای آخر از رقابت انصراف داد. کناره‌گیری او از رقابت‌های انتخاباتی به سود حسن روحانی (گرچه هیچ‌گاه به شکل رسمی اعلام نشد)، نقش او را میان اصلاح‌طلبان پررنگ‌تر از پیش کرد. از زمان پیروزی حسن روحانی گمانه‌زنی‌‌های مختلفی درباره پست آینده عارف نیز انجام شد:‌ از معاون اول رئیس‌جمهوری تا رئیس دانشگاه تهران.

پیروزی چشمگیر لیست اصلاح‌طلبان در تهران باعث شد تا نام عارف به عنوان یکی از گزینه‌های جدی ریاست مجلس دهم مطرح باشد. او حامیانی چون فاطمه هاشمی – فرزند اکبر هاشمی‌رفسنجانی – نیز دارد که او را گزینه‌ای مناسب‌تر از لاریجانی برای ریاست مجلس می‌داند. حسین مرعشی، سخن‌گوی حزب کارگزان سازندگی، نیز پیش از این گفته بودکه «در جمع اصلاح‌طلبان نظر روی آقای عارف است. من شخصا برای آقای لاریجانی خیلی احترام قائل هستم ولی باید بدانیم که آقای عارف الان نماد جریانی است که دقیقا یک سال دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری باید متحد پشت سر آقای روحانی ظاهر شویم».همین دیروز هم علی تاجرنیا عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت در گفتگو با خبرگزاری مهر  گفت« ما تلاش می‌کنیم که آقای عارف رئیس مجلس دهم شود.»

لاریجانی؛ دوره سوم ریاست
با وجود حمایت اصلاح‌طلبان از عارف، چندین بار اخباری درباره توافق بخشی از اصلاح‌طلبان برای ریاست لاریجانی بر مجلس منتشر شده است. لاریجانی در قم سرلیست اصلاح‌طلبان بود و برخی نیروهای نزدیک به او – کاظم جلالی و بهروز نعمتی – از جمله منتخبان تهران و اعضای لیست امید هستند. او سابقه دو دوره ریاست بر مجلس را در کارنامه خود دارد و موفق شد برای نخستین بار در جمهوری‌اسلامی، مانع تکرار ریاست رئیس مجلس پیشین (غلام‌علی حدادعادل) شود.

با توجه به شکست اصول‌گرایان در تهران، بخش بزرگی از ژنرال‌های این گروه در مجلس دهم حضور ندارند. مساله‌‌ای که ممکن است موجب توافق مجموعه نیروهای اصول‌گرای مجلس برای ریاست لاریجانی باشد. این بدان معناست که علاوه بر حامیان لاریجانی – که در مجلس پیشین عضو فراکسیون رهروان ولایت بودند – نمایندگانی که در لیست اصول‌گرایان قرار داشتند نیز به جمع حامیان او خواهند پیوست. ائتلافی که احتمالا کفه ترازو را به سمت رئیس مجلس نهم سنگین‌تر خواهد کرد.

آن‌چه ممکن است مانع این ائتلاف شود، نتیجه دور دوم انتخابات است. در صورت پیروزی اصول‌گرایان نزدیک به جبهه پایداری در انتخابات،‌ این احتمال وجود دارد که آن‌ها گزینه خود را برای ریاست مجلس مطرح کنند. پیش از این برخی نزدیکان احمدی‌نژاد از جواد کریمی‌قدوسی – از نزدیکان جبهه پایداری – به عنوان گزینه مطلوب «نیروهای انقلابی» مجلس دهم برای ریاست بر قوه‌مقننه نام برده‌اند.

روحانی – لاریجانی یا روحانی – عارف؟
هنوز مشخص نیست که حسن روحانی یا مجموعه نزدیک به او چه نظری درباره ریاست مجلس دهم دارند. غلام‌حسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی، پیش از این به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود که ریاست «عارف یا لاریجانی، چندان برای حسن روحانی تفاوتی ندارد و او می‌تواند با هر دوی آنها کار کند».

رابطه لاریجانی با دولت حسن روحانی، رابطه حسنه‌ای است. او از جمله حامیان دولت در جریان گفت‌‌وگوهای هسته‌ای و سپس تصویب برجام در مجلس بود. مساله‌ای که باعث شد گروه‌های از اصول‌گرایان بر شدت انتقادهای خود از لاریجانی اضافه کنند. گروهی که تلاش کردند با کاندیدا کردن غلام‌علی حدادعادل صندلی ریاست مجلس نهم را از لاریجانی بگیرند، اما موفق به این کار نشدند.

دولت روحانی برای انتخابات ریاست‌جمهوری اینده – سال ۹۶ – به حمایت اصلاح‌طلبان و بدنه اجتماعی آن‌ها نیاز دارد. این بدان معناست که دولت نیاز دارد اجماعی نظیر آن‌چه در سال ۹۲ رخ داد، اتفاق بیفتد تا ریاست‌جمهوری حسن روحانی دو دوره‌ای شود. بعید است که عدم حمایت از عارف برای کسب کرسی ریاست مجلس دهم، موجب چنین اجماعی شود. از سوی دیگر دولت روحانی در شرایط فعلی به نفوذ علی لاریجانی در لایه‌های فوقانی قدرت و رایزنی‌های او نیاز دارد. در شرایطی که انتقادها از دولت روحانی بیشتر شده و حتی آیت‌الله خامنه‌ای نیز آشکارا در انتقاد از دولت روحانی و هم‌‌زبان با منتقدان سخن می‌گوید.

احتمالا همین مساله است که موجب شده برخی به فکر یافتن راه‌های مرضی‌الطرفینی باشند. پیشنهادهایی چون حضور عارف در مقام رئیس فراکسیون اصلاح طلبان و نائب رئیس اول مجلس و یا تقسیم دوره ریاست مجلس بین لاریجانی و عارف.

دو چهره اصلی که نام‌شان برای ریاست مجلس اینده مطرح است، تاکنون در این زمینه سکوت کرده‌اند، گرچه به نظر می‌رسد در پشت پرده مشغول فعالیت و رایزنی هستند. عارف در سفر هیات دولت به یزد در کنار روحانی حضور داشت و لاریجانی اخیرا دیداری با ۱۳۶ نفر از منتخبان مجلس دهم – از مجموع ۲۲۱ نفر – داشته است.

رایزنی‌ و گمانه‌زنی‌ها برای یاست مجلس آینده ادامه دارد رقابتی که به گفته حسین مرعشی نیاز است هر دو کاندیدای مطرح برای این پست درباره آن صحبت کنند، چرا که «آقایان لاریجانی و عارف، می‌توانند برنده بحث ریاست مجلس باشند؛ همچنین هردو می‌توانند بازنده این بحث باشند».