اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی

زیتون ـ مهسا محمدی: امروز در مجلس ایران مصوبه‌ای رای آورد که به واسطه آن نمایندگانی که سه دوره متوالی در مجلس حضور داشته‌اند از نامزدی برای دوره چهارم منع می‌شوند. این طرح با ۱۳۴ رأی موافق، ۹۵ رأی مخالف و ۷ رأی ممتنع تصویب شد.

این مصوبه در قالب طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

اما تنها مصوبه امروزِ مجلس در راستای طرح مذکور نبود. استانی شدن انتخابات مجلس نیز یکی از طرح‌هایی بود که هر چند با اما و اگرهای بسیار، ولی در نهایت در صف تصویب‌شده‌ها جای گرفت. نمایندگان همچنین تصویب کردند که ثبت‌نام نامزد‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی از طریق لیست‌های حزبی انجام شود.

با این مصوبات جدید انتظار می‌رود که چهره مجلس یازدهم که انتخابات آن در دوم اسفند ۹۸ برگزار می‌شود تا حدی متفاوت از دوره‌های پیشین باشد.

مصوبه‌ها باید برای تایید نهایی به شورای نگهبان برود. در صورت مبدل شدن به قانون، اولین و ناگزیرترین تغییر، خداحافظی ۳۵ نماینده‌ی سه دوره‌ای است که مجلس یازدهم را نخواهند دید.

مصوبه‌ها باید برای تایید نهایی به شورای نگهبان برود. در صورت مبدل شدن به قانون، اولین و ناگزیرترین تغییر، خداحافظی ۳۵ نماینده‌ی سه دوره‌ای است که مجلس یازدهم را نخواهند دید.

در بین این افراد نمایندگان شاخصی از جریان‌های اصلی اصولگرا و اصلاح‌طلب وجود دارند. هیات رییسه فعلی یعنی علی لاریجانی، علی مطهری و مسعود پزشکیان، رییس کمیسیون امنیت ملی علاء‌الدین بروجردی، محمدرضا تابش، علیرضا محجوب، نادر قاضی‌پور و جواد کریمی قدوسی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، مهرداد لاهوتی  از جمله افرادی هستند که دیگر حق انتخاب شدن نخواهند داشت.

امروز در جریان تصویب این طرح‌ها درمجلس علی لاریجانی در پاسخ به نقوی حسینی که خطاب به او گفته بود «این دوره آخر نمایندگی شماست و ان‌شاءالله دوره بعد استراحت می‌کنی.» گفت:«شما هم یه نفس راحت می کشید.»

با وجود این به نظر می‌رسد که علی لاریجانی برنامه‌ای برای استراحت ندارد و گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که او با رهاکردن ریاست مجلس خود را برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو آماده می‌کند. هر چند عکس‌العمل‌ها به احتمال پایان دوره ۱۲ ساله ریاست او بر مجلس فرضیه کشیدن «نفس راحت» لااقل از سوی اصولگرایان تندرو را تایید می‌کند.

مهمترین دلایل موافقت با طرح سه دوره‌ای کردن نمایندگی مجلس شورای اسلامی «میدان دادن به جوانان» ، «تجربه‌سازی، نخبه‌پروری و نیروسازی» بود. مخالفان هم آن را مغایر با حق انتخاب رای‌دهندگان می‌دانستند.

از جمله مهمترین دلایل ارائه شده برای موافقت با طرح سه دوره‌ای کردن نمایندگی مجلس شورای اسلامی «میدان دادن به جوانان» و «گردش نخبگان»، «تجربه‌سازی، نخبه‌پروری و نیروسازی» بود. مخالفان هم آن را مغایر با حق انتخاب رای‌دهندگان می‌دانستند. چرا که معتقدند برای انتخاب نمایندگان مجلس باید همه انواع محدودیت‎ها را به حداقل رساند. در بین ناراضیان از این طرح در شبکه‌های اجتماعی همه این محدودیت‌ها از نظارت استصوابی گرفته تا شرط سنی، مدرک، جنسیت و توالی انتخاب قابل قبول نیست.

استانی شدن انتخابات مجلس، موافقان و مخالفان

مصوبه دیگر مجلس امروز یعنی استانی شدن انتخابات مجلس در ایران، هم بحث‌های فراوانی را پشت سر خود داشت.

مجلسیان امروز این طرح را با ۱۳۸ رأی موافق، ۷۵ رأی مخالف و ۴ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۳ نماینده حاضر در مجلس به تصویب کردند.

بر اساس این ماده، مقرر شد یک ماده به شرح ذیل به عنوان ماده ۷ مکرر به قانون انتخابات مجلس الحاق شود: «حوزه انتخابیه در انتخابات مجلس، محدوده جغرافیایی هر استان است. هر یک از استان‌ها به عنوان حوزه انتخابیه اصلی و حوزه‌های انتخابیه موجود در واقع در آن استان، موضوع قانون تعیین محدوده حوزه‌های انتخاباتی مجلس، حوزه انتخابیه فرعی محسوب می‌شوند و مناطق تابع حوزه انتخابیه موجود به عنوان حوزه انتخابیه تابعه فرعی شناخته می‌شوند.»

طبق تبصره یک این ماده، تعداد نمایندگان هر حوزه انتخابیه اصلی (استان) معادل تعداد نمایندگان حوزه‌های انتخابیه موجود در استان است.

همچنین طبق تبصره ۳ مقرر شد «حوزه انتخابیه اقلیت‌های دینی از حکم این ماده مستثنی باشند.»

مخالفان استانی شدن انتخابات مجلس آن را موجب غفلت از شهرها و روستاهای کوچک می‌دانند. محمد ابراهیم رضایی، عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس؛ در این باره می‌گوید: «با استانی شدن انتخابات رابطه مردم و نمایندگان با توجه به گستردگی حوزه انتخابیه و به ویژه در شهرستان‌ها و روستاها کاهش می‌یابد و موجبات نارضایتی مردم را فراهم می‌آورد.» وی همچنین معتقد است با استانی شدن انتخابات هزینه انتخابات افزایش یافته و امکان ورود پول‌های کثیف در روند انتخابات بالا می‌رود.

جلال محمودزاده نماینده مهاباد هم از مخالفان این طرح است. به عقیده وی «با استانی شدن انتخابات مجلس آسیب‌های امنیتی ناشی از دسته‌بندی‌های قومی، قبیله‌ای و مذهبی در سطوح استانی به شدت افزایش می‌یابد.»

موافقان اما استانی شدن طرح را موجب بازگشت مجلس به جایگاه ملی‌اش و افزایش نقش و مشارکت احزاب در انتخاب‌های نهایی می‌دانند.

بهرام پارسایی عضو فراکسیون امید می‌گوید که استانی شدن انتخابات می‌تواند از «رفتارهای پوپولیستی و پول‌پاشی‌ها» در جریان انتخابات جلوگیری کند. سروسامان دادن به وضعیت شوراها و افزایش  قدرت نظارت‌شان از نظر این نماینده مجلس راه حل خلا احتمالی ایجاد شده در شهرهای کوچک و روستاها با استانی شدن انتخابات است. حمید گرمایی نماینده مردم نیشابور هم می‌گوید که «با استانی شدن انتخابات احزاب باید در مقابل عملکرد خود، به خصوص در مقابل عملکرد گذشته و رای‌هایی که داده شده و بر سرنوشت کشور تأثیر عمیقی داشته، پاسخگو باشند.»

شاید بتوان گفت سخن گفتن از افزایش نقش احزاب در انتخابات مجلس در حالی که عملا حزبی به معنی دقیق کلمه آن در ایران وجود ندارد دادن آدرس غلط باشد.  می‌توان از دو «جریان» اصلی اصلاح‌طلب و اصولگرا حرف زد، که در این میان جریان اصلاحات نیز با ممنوعیت فعالیت حزب مشارکت، فراگیرترین حزب خود به شیربی‌یال و دم و اشکمی می‌ماند که با دستانی بسته و با احزاب نوپایی چون اتحاد ملت به میدان فرستاده می‎شود که تابحال با دوپینگی مانند «تکرار» محمد خاتمی یارای ماندن در میدان رقابت را پیدا کرده است.

حال باید دید با اصلاحی که بعد از سال‌ها در قانون انتخابات کشور اعمال می‌شود و علیرغم همه محدودیت‌ها، آیا عملا تغییری در چهره مجلس به وجود خواهد آمد یا نه؟